π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΓΥΡΗ ΤΗΣ ΜΥΛΩΝΟΥΣ, ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΝ ΝΥΦΙΩΤΗ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΙΑ ΜΥΓΔΑΛΙΤΣΑ

Μὲ τὸν Ἀργύρη τῆς Μυλωνοῦς, τὸν Γιάννη τὸν Νυφιώτη καὶ τὴ θειὰ Μυγδαλίτσα ἡ φετινή μας συντροφιὰ γιὰ τὰ Χριστούγεννα.

(ἤ, μιὰ διαφορετικὴ ἀνάγνωση τῶν διηγημάτων, «Στὸ Χριστὸ, στὸ Κάστρο» τοῦ Ἀλ. Παπαδιαμάντη καί, «Ἡ θειὰ Μυγδαλίτσα» τοῦ Ἀλ. Μωραϊτίδη)

Στὸν προσφιλῆ καὶ πανσέβαστο Π. Β. Πάσχο, ποὺ μ᾿ ἔμαθε νὰ προσεγγίζω τὸν σωτηριολογικὸ χαρακτήρα τῶν ἔργων τῶν δύο Ἀλέξανδρων τῆς γείτονος Σκιάθου

Μέρες προεόρτιες διανύουμε, τοῦ Ἁγίου Δωδεκαημέρου ἄχραντες στιγμές, ποὺ ψιχαλίζουν τὸ εἶναι μὲ σταγόνες κατανύξεως καὶ βέβαιης εὐλογίας. Γιατὶ αἰῶνες τώρα, ἀπὸ τὴν πρώτη ἐκείνη τὴ θεία Νύχτα τῆς Βηθλέέμ, κομίζεται αὐτὴ ἡ εὐλογία, φωτισμένη ἀπὸ τὸ Ἄστρο ποὺ ὁδήγησε τοὺς Μἀγους καὶ ντυμένη μὲ τοὺς αἵνους τοὺς Ἀγγελικοὺς «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» ( Λκ. 2, 14).

Αὐτὴ τὴν εἰρήνη καὶ τὴν εὐδοκία ἀναζητᾶ, λοιπόν, κάθε φιλόθεη καὶ ἁγιοπνευματικὰ χαριτόβρυτη ψυχή, ποὺ ἐπιμένει νὰ ζεῖ τὸ Γεγονὸς ὅπως συντελέστηκε καὶ ὄχι ὅπως ἐξελίχτηκε: ὡς ξέφρενο πανηγύρι καταναλωτικοῦ χαρακτήρα καὶ εὐκαιρία γιὰ διακοπές. Γιατὶ ἡ Γιορτὴ δὲν ἀρχίζει μὲ τὸ στόλισμα τῶν βιτρινῶν καὶ τὸν φωτισμένο διάκοσμο, ἀλλὰ μὲ τὴν εἴσοδο στὸ ἱερὸ Σαρανταήμερο, τὴν προετοιμασία καὶ προπόνηση δηλαδή, ἡ ὁποία χαλυβδώνει τὴν ψυχή, ἀλλὰ καὶ τὴν ὁδηγεῖ στὰ μονοπάτια ἐκεῖνα ποὺ ἡ ιερότητα καὶ τὸ κάλλος ἀποπνέουν τὴν εἰρήνη τοῦ Θεοῦ.

Καταφεύγουμε, λοιπόν, μέρες ποὺ εἶναι, στὶς θεοσεβεῖς γραφὲς τῶν δύο Ἀλέξανδρων τῆς Σκιάθου, λογίων ποὺ τίμησαν τὰ Χριστούγεννα, ἀλλὰ καὶ ἔδειξαν τὸ μεγαλεῖο «τῶν ταπεινῶν τῇ καρδίᾳ», τὸ πῶς, δηλαδή, αὐτοὶ προσεγγίζουν τὴ Γιορτή, βιώνουν τὸ μεγαλεῖο της καὶ χαίρονται μὲ ἄφατη κατάνυξη τοῦ «Χριστοῦ τους τὰ Γεννέθλια», τιμώντας παράλληλα καὶ τὶς Παραδόσεις τὼν Πατέρων μας. Σημεῖο ἀναφορᾶς, ἀλλὰ καὶ μὲ μεταφορικὴ σημασία κοιταγμένο, εἶναι τὸ Καστρο τῆς Σκιάθου καί, μάλιστα, ὁ ἐκεῖ ἀρχαῖος ναὸς τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, ποὺ «ἦτο ἡ παλαιὰ μητρόπολις τοῦ φρουρίου», κατὰ τὸν Παπαδιαμάντη. Καὶ δὲν ἐπιλέχτηκε τυχαῖα αὐτὴ ἡ ἔγκοπος ἀναβαση στὴν ἁλίκτυπον πολιτείαν τοῦ Καστρου, γιατὶ ἄν τὸ καλοπροσέξουμε ἡ πορεία αὐτὴ τὸ ἱερὸ Σαρανταήμερο θυμίζει μὲ τὴ νηστεία καὶ τὴν ἀναμονὴ τῆς Γιορτῆς. Γιατὶ προσέχοντας καλύτερα τὴν ὅλη προσπάθεια τῶν ἑοερταστῶν νὰ φύγουν χειμώνα καιρό, μὲ ὄχι καὶ τόσο εὐοίωνες συνθῆκες γιὰ θαλασσιο ταξίδι καὶ τὴν ὅποια δακινδύνευσή τους, αὐτὸ κάλλιστα δείχνει τὴν περιπέτεια τοῦ κάθε πιστοῦ μέσα στὸ πέλαγος τῶν σαραντα ἡμερῶν, ὥστε νὰ φτάσει τελικὰ νὰ ὑποδεχθεῖ τὴν τοῦ Χριστοῦ Μητρόπολιν, κατὰ τὴν ὑπέροχη ρήση τοῦ ἱ. ὑμνογράφου: «Ὑπόδεξαι Βηθλεέμ, τὴν τοῦ Θεοῦ Μητρόπολιν. Φῶς γὰρ τὸ ἄδυτον ἐπὶ σὲ γεννῆσαι ἥκει...». Γι᾿ αὐτὸ καὶ μετὰ ἀπὸ περιπετειώδη προσπάθεια ὁ μισθός τους ἦταν καὶ μεγαλος, ἀλλὰ καὶ πλούσια εὐλογημένος, ἀφοῦ πιστοποιεῖται στὰ ὅσα καταθέτει μὲ κάθε εἰλικρίνεια καὶ συγκίνηση ὁ ἴδιος ὁ Παπαδιαμαντης. Ἄς τὸν προσέξουμε: «Ὁ παπα-Φραγκούλης καὶ ἡ συνοδία του φθάσαντες εἰσῆλθον τέλος εἰς τὸν ναὸν τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ καρδία των ᾐσθάνθη θάλπος καὶ γλυκύτητα ἄφατον. Ὁ ἱερεὺς ἐψιθύρισε μετ᾽ ἐνδομύχου συγκινήσεως τό, «Εἰσελεύσομαι εἰς τὸν οἶκόν σου»,. Γλυκύτητα καὶ συγκίνηση, τὰ δύο ὑλικὰ τῆς ἐναρέτου χαρμολύπης δηλαδή, ποὺ συνεχίζεται καὶ στὴν ὥρα τῆς Ἀκολουθίας: «Ἀλλ᾽ ὅτε ὁ ἱερεὺς ἐξελθὼν ἔψαλε τὸ «Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός», τότε αἱ μορφαὶ τῶν Ἁγίων ἐφάνησαν ὡς νὰ ἐφαιδρύνθησαν εἰς τοὺς τοίχους».

Ἀξίζει, θαρρῶ, μιὰ περιπέτεια τέτοια, ὅταν ἡ καταληξή της εἶναι αὐτὴ ἡ αἴσθηση τῆς γλυκύτητας καὶ φαιδρότητας, ὄχι μόνο τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ τῶν Ἁγίων.

Αὐτά, λοιπόν μὲ τὸν Παπαδιαμαντη. Ὅμως ἄς δοῦμε τώρα μιὰν ἄλλη περιπέτεια: Αὐτὴ τὴ φορὰ μιᾶς ἁπλῆς νησιώτισσας ποὺ ζεῖ τὴν ἀναμονὴ τῶν Χριστουγέννων παραλληλα μὲ τὴν προσμονὴ τοῦ ξενιτεμένου της τοῦ γιοῦ.

Ἔτσι, κι ἡ θειὰ ἡ Μυγδαλίτσα-αὐτὸ ἦταν τὸ ὄνομά της-ξεκινάει παραμονὴ τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὸ ἔρημο παλιό της χωριό, τὸ Καστρο, ὅπου πηγάινει μὲ τὶς γνωστὲς περιπέτειες.

Περιγράφει, λοιπόν, ὁ Μωραϊτίδης τὸ τί διαδραματίζεται ἐκεῖ, στὸ Κάστρο τῆς Σκιάθου, ἔξω ἀπὸ τὸ ναὸ τοῦ Χριστοῦ, τὴ γνωστὴ ἀπὸ τὸν Παπαδιαμάντη παλαιά Μητρόπολη.

Τὰ πρόσωπα τώρα ποὺ ἐμφανίζονται, εἶναι ὅλοι τους ἁπλοϊκοί, ἀψεγάδιαστοι καὶ ἀπέριττοι ἄνθρωποι. Πρόκειται δηλαδή γιὰ κάποιους ἀγράμματους ποιμένες καὶ μιὰ ταπεινή, φτωχὴ κι ἁπλοϊκὴ γερόστισσα, τὴ θειὰ Μυγδαλίτσα: μιὰν ἀθεράπευτη δηλαδή, νοσταλγὸ τῆς πατρογονικῆς της, τῆς παλιᾶς ἐνορίας τοῦ Χριστοῦ στὸ Καστρο, ἡ ὁποία ἐκείνη τὴν Παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων παρέμεινε ἀλειτούργητη. Κι ἔτσι ἀποφασίζει νὰ μὴν ἀφήσει τὸ Χριστὸ τέτοια μέρα ποὺ ξημερώνει ἔρημο, γι᾿ αὐτὸ κι ἀναχωρεῖ ἀπὸ τὴ Χώρα νὰ πάει στὴν ἀλειτούργητη ἐκκλησία, νὰ ἀναψει τὰ καντήλια, νὰ προσευχηθεῖ νὰ κάμει Χριστούγεννα συντροφιὰ μὲ τὶς μνῆμες της.

Συναντιέται, λοιπόν, μὲ τοὺς βοσκούς ποὺ ἀπαγκιάζουν ἔξω ἀπὸ τὴν ἐκκλησιά καὶ μετὰ πηγαίνει μέσα στὸ ναὸ τοῦ Χριστοῦ ν᾿ ἀναψει τὰ καντήλια, μέρα ποὺ ξημερώνει. Ἔχει πιὰ νυχτώσει γιὰ τὰ καλά. Οἰ βοσκοὶ συνομιλοῦν μεταξύ τους.

«-Μεσάνυχτα! Νά, μεσάνυχτα, διέκοψε τότε ὁ Κουτσογεώργης, μετὰ ὥραν σιωπῆς καταβιβάσας τὴν κουκούλλαν τῆς κάππας καὶ θεωρῶν σοβαρῶς τοὺς ἀστεϊσμούς.

--Νά ὁ ἀστέρας ! Νά ὁ μεσονύχτης ! εἶπε καὶ ὁ ἄλλος ποιμήν, παρακολουθῶν τὸν σύντροφόν του εἰς τὴν πρακτικὴν ταύτην ἀλλ᾿ ἀκριβῆ ἀστρολογίαν.

Καὶ τοὺς εἶδες τότε ἐκεῖ τοὺς σκαιοὺς αὐτοὺς ποιμένας ν᾿ ἀποκαλυθφῶσι εὐλαβῶς καὶ νὰ προσκυνῶσι ἐπί τινας στιγμὰς ἐν κατανύξει, γονατισμένοι, ὡς νὰ παρίσταντο μυστηριωδῶς ἐν τῇ ἑβραϊκῇ Βηθλεὲμ εἰς τὴν θείαν τοῦ Σωτῆρος γέννησιν.

-Χριστούγεννα, Χριστούγεννα!!»

Ἀλήθεια, στὶς μέρες μας πόσοι βιώνουν τὰ Χριστούγεννα, ὅπως ἐκεῖνοι οἱ ταπεινοί, ἀγράμματοι, «ἀπολίτιστοι», πλήν τόσο εὐλαβεῖς καὶ θεοφώτιστοι νησιῶτες; Κι ἀκόμα, ποιὸς θὰ καταδεχτεῖ νὰ τὸν «συντοφέψουν» στὴ Γιορτὴ ποὺ ἔρχεται, ἔστω καὶ νοερά;

Ἀθάνατε Μωραϊτίδη... Ἀλησμόνητε Παπαδιαμαντη, μὲ πόσα δῶρα στολίζετε τὰ δικά μας ἄχαρα κι ἀπνευμάτιστα Χριστούγενα....

Παραμονὲς Χριστογέννων 2016 π. κ. ν. κ. Σκόπελος