Ανορθόγραφες ορθογραφίες

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ 

Γνωρίζω καλά, σαν μαθητής εκείνης της εποχής της ατέλειωτης γραμματικής και του καθημερινού συντακτικού στα σχολεία, πως τα αριθμητικά δεν κλίνονται. Για το λόγο αυτόν οι Άγιοι της απαρχής του Μάρτη και της Άνοιξης, που λαογραφικά και όχι μόνο η λατρεία τους έχει συνδεθεί με γεωργικές, κυρίως, ασχολίες, είναι: «Σαράντα» ή έστω στην ονομασία, η οποία από την εκκλησία έχει επίσημα καθιερωθεί: «Τεσσαράκοντα».

  Έλα, όμως, που συχνά-πυκνά οι παιδικές μνήμες και τα πρώτα μας ακούσματα ξεπερνούν και καλύπτουν την επιστήμη και κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας!

   Έτσι αυθόρμητα και αβίαστα δεν πρόκειται να έρθει ποτέ στα χείλη μου η γραμματικά σωστή ονομασία του μέρους αυτού της πόλης, που κρατιέται πια σαν ανάμνηση, μια και η ιστορική εκκλησία εξαφανίσθηκε από προσώπου γης με την θεομηνία εκείνη του Αυγούστου του 1953, αλλά θα το πω όπως το ξέρω και το έχω ακούσει: «οι Άγιοι Σαράντες». Αναφερόμενος, μάλιστα, στην υποτιθέμενη εκεί πλατεία (ένα πλάτωμα, μικρό είναι στην ουσία) θα το κλίνω και θα χρησιμοποιήσω την γενική: «των Αγίων Σαράντων».

   Μα δεν νομίζω πως υπάρχει Ζακυνθινός, ο οποίος, θέλοντας να προσδιορίσει το κάποτε διαχωριστικό εκείνο σημείο της πόλης μας, που την χώριζε σε «Μέσα» και «Όξω Μερία», με όλες τις κοινωνικές  διακρίσεις, οι οποίες ακολουθούσαν αυτόν τον διαχωρισμό, θα έλεγε ποτέ: «Σε περιμένω στους Αγίους Σαράντα», πολύ δε περισσότερο «στους Αγίους Τεσσαράκοντα»!

   Εξάλλου από την εποχή που θεμελιώθηκε ο ναός αυτήν την ονομασία είχε, την τοπική και όχι την λόγια. Για του λόγου το αληθές αντιγράφω εδώ την αρχή της συμφωνίας για την παραχώρηση του οικοπέδου του, από τον ευγενή signor Μπατίστα Μιντσενίγο του ποτέ Δημήτρη, η οποία έγινε στο συμβολαιογραφείο του νοτάριου Κωνσταντίνου Καψοκέφαλου στις 9 Ιουλίου του 1646. Την κόπια αυτής της πράξης μου την παραχώρησαν σε αντίγραφο οι καλοί φίλοι και απόγονοι του δωρητή, Δανάη και Γιώργος Μυλωνάκης, τους οποίους και από εδώ ευχαριστώ.

   Διαβάζουμε, λοιπόν, εκεί: «Εις δόξαν Θεού και πάντων των Αγίων αμήν. 1646. Ιουλίου 9. εις τον Γιαλόν της πόλεως Ζακύνθου έστωντας και να ευρίσκεται όλος ο λαός της Χώρας, και Νήσου από τα πλήθη των αμαρτιών εις φθοράν του θανάτου της πανούκλας, και λοιμικής, και θέλοντας να πέση εις μετάνοιαν, και να δεηθή του Παντοκράτορος Θεού δια να τον ελευθερώση από τούτον τον εφνήδιον θάνατον και τρομαχτικόν, όλος ενός με μία γνώμην ηθέλησαν και έκαμον τάσιμον δια να κάμουν, και κτίσουν μίαν εκκλησίαν εις δόξαν Θεού να ονομασθή οι άγιοι Σαράντες με των οποίων το μέσον και πρεσβειών ομπρώς εις τον αυθέντην Θεόν να τους ήθελε βοηθήση και ελευθερώση από ετούτον τον πικρόν θάνατον της πανούκλας […]».

   Βέβαια στο κείμενο αυτό, που στην αντιγραφή του κρατήσαμε την ορθογραφία του, εκτός από το πολυτονικό, για καθαρά τεχνικούς λόγους (και ομολογουμένως είναι ένα από τα πιο ορθογραφημένα της εποχής, που έχουμε συναντήσει) ο εκκλησία, όπως διαπιστώσατε και εσείς, είναι «οι άγιοι Σαράντες» και έτσι μας δόθηκε σαν παρακαταθήκη.

   Μην ξεχνάμε, επίσης, πως «Άγιοι Σαράντες» αναφέρει και ο Ντίνος Κονόμος την ιστορική αυτή ιερή στέγη στο βιβλίο του Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο, που κυκλοφόρησε το 1967, καθώς και την άλλη, ομώνυμη εκκλησία των Κήπων, η οποία ήταν αφιερωμένη και στην Αγία Πελαγία και είχε χτισθεί από τους αδελφούς Καλέκα.

   Εδώ ας δώσουμε και μιαν άλλη ονομασία, ακραία αυτή τη φορά, αλλά ποιος μπορεί να διορθώσει την λαϊκή βούληση; Στο χωριό Φιολίτης, λοιπόν, όπου μέχρι το σεισμό του 1953 υπήρχε εκκλησία των Μεγαλομαρτύρων, κτητορική της οικογένειας Καπανδρίτη, η ονομασία της ήταν από τους πιο πολλούς κατοίκους της περιοχής: «ο Άι-Σαράντης»! Και σ’ αυτήν την περίπτωση το πλήθος συνοψιζόταν σε έναν…

   Σίγουρα πολλοί θα αντιταχθούν και θα διαφωνήσουν, ισχυριζόμενοι πως κάποτε πρέπει να διορθωθεί το λάθος με το σωστό. Δεν ξέρω αν έχουν δίκιο. Θ’ αντιταχθώ, υπερασπιζόμενος μια παράδοση αιώνων, θυμίζοντάς τους το παρόμοιο «επέστρεφε» του μεγάλου Καβάφη.

   Γιατί έχουν και τα λάθη την γοητεία τους!