JOHANNES BRAHMS (1833-1897) / ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ 

Λένε ότι έναν καλό «Παίχτη» δεν τον αλλάζεις, αλλά φαίνεται ότι στην πατρίδα μας δεν ισχύει αυτός ο κανόνας. Σε κλίμα φορτισμένο από συγκίνηση δόθηκε στις 15 Μαΐου του 2014 στο ΜΜΑ, υπό την στήριξη της Γερμανικής Πρεσβείας, η τέταρτη συναυλία από τον Κύκλο Μπραμς, με τον αγαπημένο Μαέστρο των Ελλήνων μουσικόφιλων, Βασίλη Χριστόπουλο, να διευθύνει την ορχήστρα, λίγες  ημέρες αφ’ ότου έληξε η, κατά γενική ομολογία, επιτυχημένη θητεία του ως επικεφαλής της πρώτης και αρχαιότερης ορχήστρας της Ελλάδος, της ΚΟΑ. Ο κόσμος όρθιος τον χειροκροτούσε αρνούμενος να πιστέψει ότι στέλνουμε έναν ακόμα ταλαντούχο νέο να διαπρέψει στο εξωτερικό γιατί έκανε το λάθος να είναι οραματικός, εργατικός, αφοσιωμένος, έντιμος, γιατί, παρά τις μύριες  αντιξοότητες, ανέδειξε σε θέση αξιοθαύμαστη την ορχήστρα,  όπως ταιριάζει στη χώρα του, κοιτίδα κάποτε  του πολιτισμού. Ευχή μας, ο αντικαταστάτης  του να είναι αντάξιός του, για να συνεχιστεί η ανοδική πορεία της ορχήστρας μας και για το καλό  του πάσχοντος πολιτισμού στη χώρα μας.      

Το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 1 σε ρε ελάσσονα, έργο 15 είναι  το πρώτο συμφωνικό έργο του Johannes Brahms. Τα πρώτα σχέδια του Κοντσέρτου  άρχισαν  το 1853, χρονιά κατά την οποία ο Brahms  μαζί με τον  Robert Schumann και τον Albert Dietrich (1829-1908) συνθέτουν την περίφημη Σονάτα σε λα ελάσσονα για βιολί και πιάνο, τη γνωστή ως F-A-E, για να υποδεχτούν στο Dusseldorf το φίλο τους, διάσημο βιολονίστα,  Joseph Joachim. Και ήταν στη βιβλιοθήκη του Dietrich, που ο Brahms ανακάλυψε το Γερμανό λυρικό ποιητή Friedrich Holderlin (1770-1843) και το μυθιστόρημά του Hyperion από το οποίο εμπνεύστηκε ένα από τα ωραιότερα  Choral του, το Song of Destiny op.54.

Το κοντσέρτο ολοκληρώνεται το Μάρτιο του 1858 και παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Ανόβερο στις 22 Ιανουαρίου του 1859, υπό την διεύθυνση του Joseph Joachim και με σολίστ τον Συνθέτη. Στο κορυφαίο αυτό έργο του ρομαντισμού, πιάνο και ορχήστρα έχουν ρόλους ισότιμους χωρίς να μειώνεται η μεγάλη δεξιοτεχνία που απαιτείται για το μέρος του πιάνου αλλά ούτε και ο σημαίνων ρόλος της ορχήστρας. Κυρίαρχος του πόντιουμ, ο αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, κράτησε εκπληκτικές ισορροπίες ανάμεσα  στο λυρισμό της ορχήστρας και στην ποίηση του πιάνου όπου και διέπρεψε ως σολίστ η σπουδαία Ρωσίδα πιανίστα Anna Vinnitskaya. Ο Αρχιμουσικός, ανέδειξε ακόμα τη δραματικότητα και το πάθος που υποδηλώνει την τραγική απόπειρα αυτοκτονίας του Schumann, την ρομαντική υφή της μουσικής του παλέτας, μέσα από την οποία ζωντανεύει  το πορτραίτο της Clara Schumann και βέβαια τη θεϊκή παρουσία του Μεγάλου Κάντορα της Λειψίας και του Τιτάνα της μουσικής που  εμπνέουν και ίσως  οδηγούν το χέρι του συνθέτη.  Ερμηνεία έξοχη με υψηλή αισθητική, που εισχώρησε στον πυρήνα της σύνθεσης και συγκίνησε βαθιά.

Έξη χρόνια μετά τη Δεύτερη Συμφωνία του (1877), ο Brahms  γράφει το ένα αριστούργημα μετά το άλλο, όπως το Κοντσέρτο για Βιολί (1878), την Τραγική Εισαγωγή, έργο 81 (1880), Το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο και Ορχήστρα, έργο 83 (1878-1881), την 3^η Συμφωνία το 1883, την 4^η Συμφωνία το 1885,  το Κοντσέρτο για βιολί και τσέλο το 1887.

Η 3^η Συμφωνία, έργο 90 σε φα μείζονα  γράφτηκε το 1883 στο Wiesbaden. Η  πρεμιέρα της δόθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1883 από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης, υπό την διεύθυνση του Hans Richter, o οποίος τη χαρακτήρισε ως Eroica του Brahms. Είναι η μικρότερη από τις συμφωνίες του και κρατάει 30-40 λεπτά περίπου.  

Τη διαχρονική γοητεία της σύνθεσης διαπιστώνουμε και σε άλλες τέχνες όπως στην ταινία  «Aimez -vous Brahms?», βασισμένη στο μυθιστόρημα της Françoise Sagan, στην οποία   ο Anatol Litvak εντάσσει  το τρίτο μέρος της  Συμφωνίας του Brahms,  σημείο αναφοράς στην εποχή της και  αγαπημένο σλόγκαν.

Ο Αρχιμουσικός Βασίλης Χριστόπουλος, με την εμπνευσμένη διεύθυνσή του, μεταμόρφωσε σιγά-σιγά την ορχήστρα και μας μύησε έξοχα στο απόκρυφο μουσικό σύμπαν του Brahms, εκεί όπου, εκτός από τους προκατόχους του Συνθέτη, ενυπάρχουν στοιχεία των λαϊκών τραγουδιών, η πρωτοτυπία και η αμεσότητα των οποίων εμπλουτίζουν και λαμπρύνουν τις συνθέσεις του προσδίδοντας, ιδιάζουσα σαγήνη τόσο στα κοντσέρτα και στις συμφωνίες  όσο και στα Lieder  του. Ο Αρχιμουσικός, μέσα από την εξαιρετική ερμηνεία της ορχήστρας  του, μας αποκάλυψε τη μαγεία του Brahms, τα ανανεωτικά  ιδιώματα της γραφής του, τον λυρικό ρομαντισμό του, την πρωτοπόρα  έκφρασή του,  τη μεγάλη  φαντασία του, την αιωνιότητα της τέχνης του! Ευχή μας,  ο αόρατος δεσμός με την Ελλάδα να είναι πάντα ισχυρός και ο ίδιος να μεγαλουργήσει όπως έκαναν πριν από αυτόν ανά τον κόσμο ο Δημήτρης Μητρόπουλος και η Μαρία Κάλλας, για να αναφέρουμε δύο μόνο από τα Μεγάλα της Πατρίδας  μας Αστέρια.