Ανθούλας Δανιήλ: Για τα «Μονόφυλλα Συγκομιδής» του Διονύση Σέρρα

(Ποιήματα 1982-2012 / εκδ. Τρίμορφο, Ζάκυνθος 2013)

Τα Μονόφυλλα Συγκομιδής είναι η δωδέκατη παρουσία του Διονύση Σέρρα στην ποιητική σκηνή. Και είναι το σημαίνον νούμερο που μας παραπέμπει, θέλουμε, δεν θέλουμε, στο παρασημαινόμενο της αρτιότητας, αλλά και στο θρησκευτικό, της  συγκέντρωσης των δώδεκα γύρω από τον Ένα. Αυτή, λοιπόν, η δωδέκατη συλλογή  περιέχει τριάντα πέντε ποιήματα. Και αυτό το νούμερo μας παραπέμπει στο «μεσοστράτι της ζωής» του Δάντη, ο οποίος ήταν τριάντα πέντε χρόνων, όταν άρχισε να γράφει τη Θεία Κωμωδία του. Και οι συμπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Το πρώτο ποίημα της συλλογής έχει τίτλο «Γραφή λιτής για την ΕΙΡΗΝΗ». Και βέβαια «λιτή» είναι η πρεσβεία (βλ. Ι΄ραψ. Ιλιάδας, «Λιταί προς Αχιλλέα»), η παράκληση, η ικεσία. Και «Μεγαλυνάρι»  για την Ειρήνη έγραψε ο Νικηφόρος Βρεττάκος, την οποία  στόλισε με όλα του ελληνικού τόπου και του ελληνικού ουρανού στολίδια και αρώματα.

Και τώρα ο Σέρρας συνεχίζοντας την παράδοση, γράφει τη δική του «λιτή». Γιατί ο  άνθρωπος, που έχει ζήσει κι έχει δει πολλά, ξέρει πως μέγα καλό και πρώτο κατά τον Σολωμό είναι η ζωή, αλλά, για να την απολαύσεις, πρέπει να έχεις Ειρήνη. Άρα και η Ειρήνη έρχεται από κοντά με τη Ζωή και την Ελευθερία. Σ’ αυτήν λοιπόν αναπέμπει τον ύμνο του, τη «λιτή» του, και γι’ αυτήν είναι η γραφή του. Και ενώ μοιάζει λιτή και απέριττη, είναι  πλούσια κεκοσμημένη, γραμμένη με κατάνυξη, με πίστη στην ουσία της, με τις ιστορικές μνήμες νωπές και με αισθήματα ευγνωμοσύνης για τα αγαθά της:

Όλες του κόσμου οι ερημιές

την πλάση σου χειροκροτούν

κ’ οι δείχτες όλοι αντηχούν

την ώρα σου, Ειρήνη.

Φέγγουν

στα βλέφαρα των ταπεινών

οι μνήμες των εσταυρωμένων

και τα σημάδια των παιδιών

σε  μυστικούς ορίζοντες

φωτίζουν τις αυγές.

Κοιτάζοντας τη συλλογή σελίδα σελίδα ή φύλλο φύλλο ανακαλύπτεις τι είδους είναι η «συγκομιδή» του Σέρρα και τι περιέχουν τα «μονόφυλλά» του. Σε κάθε σελίδα, σχεδόν, βρίσκεται κι ένα ποιητικό πορτρέτο, μια θεία εικόνα ανθρώπου που μετέστη κυρίως, αλλά και άλλων που ζουν και δρουν και γράφουν. Κι εδώ σ’ αυτό το ρήμα  - γράφουν - είναι κρυμμένη η ουσία. Αποθανόντων είναι τα «μονόφυλλα», φιγούρες εξαγιασμένες από τη γραφή τους και τη δράση τους. Από τη ζωή και το έργο τους. Ανάμεσά τους, με όλα να  διεκδικούν την πρώτη θέση, ξεχωρίζει το συγκινητικό «Από κελί μαθητείας», «γραφής αντιδώρημα», αφιερωμένο στον π. Παναγιώτη Καποδίστρια. Πρόκειται για ένα τρίπτυχο τριών πεζόμορφων ποιημάτων,  για να τιμηθεί ο  ομότεχνος, που φέρει και του ιερού το στόλισμα. Τα δύο πρώτα μέρη απευθύνονται  στον τιμώμενο, του οποίου  την προσφορά προσλαμβάνει ως «κήπου φυλλώματα σε κάτοπτρα μετα-ζωής», που γράφει το «είδωλο του Λόγου» με «πιο γλαυκό» μελάνι, που μετράει «φωνήματα για σωθικά», «σχεδιάσματα συνωδικά»,  που φέγγει «αποτυπώματα υγρά», «μες στα ησκιώματα της αγοράς», «Εγκώμια πνοής εωθινά», «με σύμφωνα ουρανικά»… και καταλήγει «για την Αφή να ευλογείς    και στη Σιωπή να κοινωνείς με της γραφής τα άγια».

Το τρίτο μέρος του τριπτύχου είναι μια μικρή αναφορά εις εαυτόν, σε πρώτο πρόσωπο, και χαιρετισμός. Με  κεφαλαία γράμματα και τα συνοδευτικά θαυμαστικά «ΑΙΕΝ!» και «ΩΣΑΝΝΑ!» και «ΔΟΞΑ ΣΟΙ!» και «ΧΑΙΡΕ!» αντιφωνεί ο ποιητής ως «Μύστης του οίστρου ελάχιστος», «της άνοιξης συμμαχητής» και «συν-αδελφός», κάνοντας προφανή τη σχέση που έχει με τον τιμώμενο αλλά και διακριτική τη σεμνότητά του.    

    Και μετά την «λιτή» για την Ειρήνη και το εγκώμιο για τον  ομότεχνο «συμμαχητή» και «συν-αδελφό», ακολουθεί ποίημα αφιερωμένο στο «Άνθος Ζακύνθου» Ούγο Φώσκολο, του οποίου το πλήρες «βιογραφικό» αρχίζει με το πλάνο των μετακινήσεων, στις δυο πρώτες τρίστιχες στροφές:

Από μύρου νησί / -με λαβές ποπολάρων/ και βόλια πνοής/

σε οίστρου ακτές/ για πάλης πυρώματα/ παραδίνεσαι

για να μας δώσει δείγμα  ακμής στην ξένη πατρίδα «με Χάριτες Λόγου την ηδονίζεις» (οι «Χάριτες» είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Φώσκολου), να θίξει το θεϊκό άγγιγμα της πέννας με την του  «Δάντη αφή» και μετά το αθάνατο «Κάλλος» να καταλήξει:

Άνθος Ζακύνθου/ μυρώνει αμάραντο/ στη Σάντα Κρότσε.

Και γιατί στη Σάντα Κρότσε; Γιατί εκεί αναπαύεται, ανάμεσα σε άλλους επιφανείς,  το σκήνωμα του ποιητή.

Φυσιολογικά, μετά τον Φώσκολο, έρχεται το ποίημα «Πεντάστιχα χοής για τον Ανδρέα Κάλβο». Πέντε είναι τα πεντάστιχα της «χοής», στα οποία «και με φως και με θάνατον» ο μέγας «φιλόπατρις» τιμάται ακαταπαύστως.

Στο επόμενο ποίημα,  «Αφής σημάδια - για επίμετρο» είναι η σειρά του Διονυσίου Σολωμού να απαντήσει σε επτά ποιήματα- ερωτήματα, τα οποία του απευθύνει ο Σέρρας και στα οποία ο αναγνώστης θα βρει ψήγματα της αθάνατης ποίησής του.

Πιο κάτω θα συναντήσουμε τον Γιώργη Παυλόπουλο κάτοικο του Πύργου κάποτε και τώρα «εγκάτοικο» για πάντα. Και πάλι ο Κάλβος και πιο πέρα ο Δημήτρης Παπαδίτσας και πάλι ο π. Καποδίστριας και ο Ερμάννος Λούντζης και άλλοι και άλλων τεχνών εκπρόσωποι που ο ποιητής αγάπησε κι εκτίμησε και δεν λησμόνησε. Είναι μεγάλος και υψηλός της ποιήσεως και της Τέχνης γενικά ο κατάλογος.

Ενδιαφέρον είναι και το ποίημα «Ριμάροντας για ποιητές», όπου στα εννέα από τα δέκα δίστιχα, σαν μικρή ανθολογία τιμώνται όλοι οι άγιοι των γραμμάτων και της ρίμας δημιουργοί. Τελευταίο ποίημα οι «Μαχητές» και ανάμεσά τους και ο γράφων μπροστά στις ανοιχτές (στη Δύση) Πύλες / ή στις γραμμές της απειλής και της εξόδου, με το σημαινόμενο ολοφάνερο.

Ο Σέρρας επιδιώκει στις συνθέσεις του να «μιμηθεί» δημιουργικά το ύφος και τον μουσικότροπο στίχο  του τιμώμενου, περιποιώντας τιμή στους ποιητικούς και επιφανείς προγόνους που η Ζάκυνθος γέννησε αλλά και η λοιπή Ελλάδα δεν υστέρησε, προσδίδοντας  όμως το συναισθηματικό ίχνος της δικής του  γραφής. Έτσι από κοντά και από απέναντι έρχεται ο Παυλόπουλος, από απέναντι και πιο ψηλά ο Καρυωτάκης (της Πρέβεζας), για να πάρουμε μόνο δυο παραδείγματα γειτνίασης με τα ιόνια νερά.

Φυσικά δεν μπορούμε να αφήσουμε ασχολίαστη τη γλώσσα. Και είναι η γλώσσα του Σέρρα αλλιώς ελληνική. Επιλεγμένη η λέξη του, άτριφτη, μακρινή αλλά και κοντινή, σε απόσταση, αλλά και δική μας, σεμνή και επιβλητική που ξεπροβάλλει από τον ελληνικό θησαυρό για να υπηρετήσει τα υψηλά νοήματα και τις ποιητικές προθέσεις.   

Τελετουργικό το βάδισμα του στίχου, ανάλογο με το ύφος, με την περίσταση που γεννά το ποίημα, με τη στάση του ανθρώπου απέναντι στα πράγματα, με την αξία που προσδίδει στη ζωή και στην τέχνη.   

      Τα Μονόφυλλα Συγκομιδής είναι ευλαβικά αφιερώματα στα πρόσωπα του γενέθλιου τόπου, κυρίως, που με την τέχνη τους φύσηξαν σε όλη την Ελλάδα τις ιόνιες πνοές  τους και με καμάρι ο Διονύσης Σέρρας, γερός κρίκος, κρατάει σφιχτά την αλυσίδα της παράδοσης.