Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ
Η γιορτή του Αγίου Μηνά, την περασμένη
Δευτέρα, με οδήγησε σε μερικές σκέψεις, τις οποίες θα ήθελα να μοιραστώ μαζί
σας, φίλοι αναγνώστες. Είναι, ίσως, ο στρατιωτικός και συχνά εικονιζόμενος
έφιππος αυτός μάρτυς, ο μοναδικός, γνωστός Άγιος της Χριστιανοσύνης, που δεν είχαμε, μήτε
έχουμε, εκκλησία του στη Ζάκυνθο. Ούτε στο πολύτιμο βιβλίο του Ντίνου Κονόμου
«Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο» φαίνεται κάτι τέτοιο, αλλά και ούτε στο εμπεριστατωμένο
«Λεξικόν» του Λεωνίδα Χ. Ζώη. Αν μάλιστα σκεφτούμε το πλήθος των ναών, οι
οποίοι υπήρχαν παλιότερα στο νησί, καθώς και το γεγονός πως συναντάμε ιερές του
στέγες αφιερωμένες σε όχι και τόσο γνωστές μορφές της θρησκείας μας, όπως τον
Άγιο Γαλακτίωνα, για παράδειγμα ή τον Άγιο Αλύπιο, το όνομα του οποίου έγινε
λαοφιλές από το γραφικό του πανηγύρι, αλλά δεν είναι από τους Αγίους, που, όπως
θα έλεγαν και οι παλιότεροι, σημειώνεται τ’ όνομά του με σταυρό στο ημερολόγιο,
αυτή η περίπτωση μας προκαλεί αληθινά έκπληξη.
Επίσης,
αν δούμε πως περικαλλής ναός του Αγίου αυτού υπάρχει σε ένα από τα άλλα
Επτάνησα, την Λευκάδα και πως είναι και πολιούχος του Ηρακλείου της Κρήτης,
γνωρίζοντας την κοινή επίδρασή μας για το πρώτο νησί και τους δεσμούς μας με το
δεύτερο, απορούμε το πώς ο λαοφιλής αυτός Άγιος δεν απέκτησε στον τόπο μας την
δική του εκκλησία.
Μα και το βαπτιστικό όνομα «Μηνάς» είναι σπάνιο σ’ εμάς και αραιά και
πού συναντιέται, ενώ των άλλων δύο συνεορταζομένων του, του Βίκτορα και του
Βικέντιου, υπήρχαν και διασώζονται ως και τις μέρες μας. Του μεν Βίκτορα, εκτός
από την αρσενική του εκδοχή και στο συχνό θηλυκό «Βιτόρια», του δε Βικέντιου,
σαν «Βιτσέντζος», το οποίο στο χωριό Γερακαρίο είχα συναντήσει πρόσφατα και σαν
«Βίτσος», όπου υπάρχει και σαν επώνυμο.
Μα και επώνυμα με το όνομα του Μεγαλομάρτυρα ή άλλα σύνθετα από αυτό δεν
έχουμε στο νησί. Εξαίρεση μονάχα το παρεπώνυμο «Μηνάς» της οικογένειας
Πετροπούλου, όπως μας διασώζει ο Λεωνίδας Χ. Ζώης, στο παραπάνω πόνημά του, στο
οποίο μας πληροφορεί πως από την φαμίλια αυτή υπήρχε κάποιος Χριστόφορος, ο
οποίος ήταν νοδάρος (συμβολαιογράφος) από τις 28 Μαΐου 1551 έως το 1559.
Η
λατρεία, όμως, του εξ Αιγύπτου αυτού Μεγαλομάρτυρα, ο οποίος αποκεφαλίσθηκε
στις αρχές του 4ου μ. Χ. αιώνα, ήταν γνωστή στη Ζάκυνθο και μάλιστα στο κέντρο
της πρωτεύουσας του νησιού και αυτό οφείλεται σε καθαρά ιστορικούς λόγος.
Όπως είναι σε όλους γνωστό, μετά την πτώση του Χάνδακα (Ηρακλείου) στους
Τούρκους, το 1669, οι κάτοικοι της πόλης αυτής, παίρνοντας τα πολυτιμότερα από
τα κειμήλιά τους μαζί τους, κατέφυγαν σε διάφορες άλλες, κυρίως υπό Ενετική
προστασία, περιοχές για να γλιτώσουν. Πολλοί από αυτούς ήρθαν και στο νησί μας,
τη Ζάκυνθο, όπου εκτός από τον συγγενικό με τον δικό μας πολιτισμό τους, έφεραν
και αρκετά δείγματά του, όπου τα κατέθεσαν στο νησί. Ανάμεσα σε αυτά και ό,τι απέμεινε από την ιστορική εκκλησία του προστάτη
τους Αγίου Μηνά, τα οποία αφιέρωσαν στην κεντρική εκκλησία των Αγίων Σαράντων,
όπου πολλοί απ’ αυτούς γράφτηκαν ενορίτες και αδελφοί. Μεταξύ των πολύτιμων αυτών κειμηλίων και το απότμημα του λειψάνου του
πολιούχου τους, το οποίο δώρισαν στον ιστορικό αυτό ναό, που η θέση του χώριζε
τάξεις και κοινωνίες στο νοτιότερο νησί του Ιονίου.
Κάθε χρόνο, λοιπόν, η παροικία των κριτών, αλλά και η ενορία των Αγίων
Σαράντων, με επικεφαλής τον εφημέριο και τους προκουρατόρους του, οργάνωναν
λαμπρό πανηγύρι στις 11 του Νοέμβρη, για να τιμηθεί η μνήμη του Αγίου. Η
ασημένια, σε σχήμα αγίου ποτηρίου, σύμφωνα με την επτανησιακή παράδοση,
λειψανοθήκη με το πολύτιμο κειμήλιο, στολισμένη με λουλούδια εποχής,
τοποθετιόταν στην μέση της εκκλησίας και πάνω σε ευπρεπισμένο μικρό τραπέζι.
Γίνονταν πανηγυρικά όλες οι ακολουθίες και
πλήθη πιστών συνέρρεαν στο ναό για ν’ ανάψουν το κεράκι τους και να
προσκυνήσουν. Έτσι η γιορτή του Αγίου Μηνά έγινε μια από τις λαμπρότερες της
γειτονιάς και είχε αγαπηθεί απ’ όλους τους Ζακυνθινούς.
Τέτοια ήταν η απήχησή της, που θυμάμαι την από πλευράς της μητέρας μου
νόνα μου, γειτόνισσα προ του 1953 της εκκλησίας, να την αναπολεί και να μας την
επαναλαμβάνει διαρκώς, σαν μια από τις
πιο αγαπητές των διηγήσεών της. Βέβαια η εκκλησία των Αγίων Σαράντων με όλα το πολύτιμα έργα τέχνης, που
φιλοξενούσε, δικά της και μπαστά, χάθηκε οριστικά με την πολλαπλή θεομηνία του
Αυγούστου του 1953. Μαζί της λησμονήθηκε και η εκ Κρήτης προερχόμενη λατρεία του Αγίου Μηνά.
Γι’ αυτό και το σημερινό κείμενο. Σκοπός του είναι να μας την θυμίσει και να
μας την μάθει, αλλά γράφτηκε και σαν μνημόσυνο όλων αυτών, που μου την
διηγήθηκαν σαν ήμουν παιδί.
Γιατί για να προχωρήσουμε, πρέπει να θυμόμαστε.
1 σχόλιο:
Διονύση. Σε ευχαριστούμε!
Δημοσίευση σχολίου