© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τρίτη 6 Δεκεμβρίου 2011

Η Νόνα, το λαθεμένο σκοτάδι και το πρώτο σένιο

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Της Αγίας Άννας οσονούπω, μια γιορτή, που έγινε και λαοφιλές τραγούδι, το οποίο κάποτε υπήρχε κατά κόρο στα χείλη του λαού μας και μάλιστα, πριν οι καιροί αλλάξουν, ονόμαζε την εορτάζουσα «του χιονιά» και λυπόταν που μέρα που ήταν δεν θα ήταν πια μαζί της.

Η Αγία Άννα, βρεφοκρατούσα την Θεοτόκο και τον Χριστό.
Φορητή Εικόνα του 15ου αιώνα από τον ναό Αγίου Νικολάου του Μόλου,
σήμερα στο Μεταβυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου.
Στην ουσία γιορτάζουμε την σύλληψη της Παναγίας από την Αγία Άννα, γι’ αυτό και εννέα μήνες αργότερα, στις 8 του Σεπτέμβρη, η εκκλησία μας τιμά την γέννηση της Θεοτόκου. Η μνήμη της γιαγιάς του Χριστού είναι στις 25 Ιουλίου, οπότε και η κοίμησή της, αλλά, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, έχει επικρατήσει και όλες αυτές που έχουν τ’ όνομά της γιορτάζουν σήμερα, μέσα στο προεόρτιο των Χριστουγέννων κλίμα και μαζί με πολλούς άλλους, μια και ο Δεκέμβρης, όπως εξάλλου και ο προηγούμενος Νοέμβρης, έχουν πολλές μνήμες λαοφιλών Αγίων, γνωστές και με άπειρα ονόματα.

Στην προσεισμική πόλη της Ζακύνθου υπήρχε εκκλησία της Αγίας στην περίφημη Σαρτζάδα, το γραφικό, δηλαδή, ανηφορικό καλντερίμι, που οδηγούσε στο Κάστρο. Χτίστηκε το 1701 από τον περίφημο ιερωμένο και αγιογράφο Νικόλαο Καλλέργη, γιό του ομότεχνου Φραγκίσκου και από αυτήν προέρχονται οι σημαντικές τοιχογραφίες, που μετά την καταστροφή του 1953 αποκαλύφθηκαν και σήμερα φιλοξενούνται στο νέο μας μουσείο.

Μετασεισμικά, ανεβαίνοντας προς την Πικριδιώτισσα, συναντούσαμε στο αριστερό μέρος του δρόμου ένα μάλλον άτεχνο προσκυνητάρι, με την εικόνα της Αγίας Άννας και στην θέση της ιστορικής εκκλησίας ένα ξυλότυπο οικοτροφείο, θύμηση παλιότερης αίγλης και σημάδι της ισοπέδωσης που έκαναν ο σεισμός και η φωτιά του φοβερού εκείνου Αύγουστου, που κυριολεκτικά έφεραν τα πάνω κάτω και για μας είναι πιο σημαδιακά γεγονότα, ακόμα και από αυτούς τους παγκόσμιους πολέμους.

Άλλη σημαντική εκκλησία της Προμήτορος υπήρχε στο χωριό Καληπάδος, «στην Κομενταρία», όπου ανήκε πρώτα στο τάγμα των ιπποτών της Μάλτας και κατόπιν στην Βενετία. Ο ναός αυτός παραχωρήθηκε, ως φέουδο, από την Γαληνοτάτη, μαζί με την περιουσία του, στον Άγγελο Φωσκάρδη και τους κληρονόμους του, το 1707 και στα τέλη του 19ου αιώνα ανήκε στην οικογένεια Ζέζα. Σήμερα έχει χτιστεί μικρότερος και φιλοξενεί, κατά μια ευτυχή σύμπτωση, έργα του κτήτορα και ιδρυτή του ομώνυμου ναού της Χώρας, του ταλαντούχου και αξιοπρόσεκτου πιτόρου Νικολάου Καλλέργη.

Αλλά και στα χωριά Γαϊτάνι, Άγιος Δημήτριος και στο προάστιο Ακρωτήρι, υπήρχαν εκκλησίες της Αγίας, όπως και μία άλλη, όπως μας πληροφορεί ο χαλκέντερος Ντίνος Κονόμος, σε άγνωστη περιοχή, η οποία ανήκε στην ιδιοκτησία της Τάντιας Κοκκάλα, η οποία το 1619 δόθηκε από την ίδια για να γίνει κοινόβιο καλογραιών.

Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μνεία και της περίφημης εικόνας, η οποία προερχόμενη από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Μόλου, φυλάσσεται στο μετασεισμικό μας Μουσείο και δείχνει την ιερή συγγένεια, την Αγία Άννα να κρατεί αγκαλιά την κόρη της, την Παναγία και αυτή τον μικρό Χριστό (βλ. σχετική φωτό εδώ).

Συνδεμένη με τις τροπές του ήλιου και αυτή η γιορτή του Δεκέμβρη, πιστεύεται από το λαό μας πως έχει την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Αυτό λέγεται συχνά και παραδίδεται από τους γεροντότερους στους νεότερους. Είναι, όμως, μια λάθος πληροφορία και μια εσφαλμένη εκτίμηση.

Αυτό ήταν αλήθεια, όταν ήταν σε χρήση το παλιότερο, το Ιουλιανό ημερολόγιο. Τότε η μνήμη της Αγίας Άννας ή πιο σωστά η γιορτή της σύλληψής της, συνέπιπτε, 13 μέρες αργότερα, με το χειμερινό ηλιοστάσιο και πραγματικά το σκοτάδι υπερτερούσε, τότε, του φωτός. Με την επικράτηση του νέου, Γρηγοριανού ημερολογίου η γιορτή μετατέθηκε, αλλά η Αγία κράτησε την ιδιότητά της. Έτσι συμπίπτει με την βασιλεία του σκότους και την προσμονή του ερχομού του φωτός, το οποίο οριστικά θα φέρει στον κόσμο η γέννηση του «ήλιου της δικαιοσύνης» εγγονού της.

Παρά την μετάθεση, όμως, της γιορτής η μητέρα της Παναγίας κράτησε κάτι το πυρφόρο και το παρηγορητικό. Παρετυμολογώντας ο λαός μας, όπως πολύ συχνά συμβαίνει, το όνομά της, πιστεύει πως από την ημέρα της γιορτής της, στις 9 του Δεκέμβρη, το φως «παίρνει μια ανάσα», για «να πάρει ένα σπυρί» ακόμα στις 12 του Δεκέμβρη, με την γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνα και να «αγναντέψει» την οριστική του νίκη στις 20 του μήνα, οπότε η γιορτή του ιερομάρτυρα Ιγνατίου του έτσι και αλλιώς «Θεοφόρου».

Η μέρα της γιορτής της Αγίας Άννας, όμως, έχει για μας τους ζακυνθινούς και έναν δικό της ξεχωριστό χαρακτήρα. Το βράδυ της και την ώρα ακριβώς που δύει ο ήλιος γίνεται το «πρώτο σένιο», η αρχική, δηλαδή, προειδοποίηση για την μεγάλη γιορτή του Αγίου μας.

Σημαίνουν χαρούμενα οι καμπάνες και συγχρόνως ρίχνονται δώδεκα κανονιοβολισμοί, όσοι και οι μήνες του χρόνου και οι ημέρες του, που το ιερό Λείψανο παραμένει «στη Θύρα του». Πολλοί αντεταδόροι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, για να παρακολουθήσουν το πατροπαράδοτο έθιμο και με το άκουσμά του σταυροκοπιούνται και εύχονται «χρόνια πολλά και του χρόνου».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails