Ο Νοέμβρης, που ήδη βαδίζουμε προς το τέλος του, είναι ο μήνας των πολλών και των μεγάλων γιορτών. Αρχίζει με τους ανάργυρα προσφέροντες τις ιάσεις και τις γνώσεις τους Κοσμά και Δαμιανό, τους οποίους ο λαός μας επικαλείται απαραίτητα σε κάθε ξόρκι και γιατροσόφι του, πιθανόν λόγω ειδικότητας και τελειώνει με τον πρωτόκλητο μαθητή και προστάτη της Πάτρας, τον άγιο Ανδρέα, ο οποίος φέρνει την κακοκαιρία και την βαρυχειμωνιά, μια και την μέρα ή πιο σωστά την νύχτα της μνήμης του «το κρύο ανδρειεύει», αφού ακόμα και το βόδι το ακούει «στο νύχι του» και μας μπάζει στον καθαυτό γιορταστικό και χριστουγεννιάτικο μήνα, έχοντας το προνόμιο του «Ανδρέας και μήνας».
Ανάμεσα σ’ αυτές τις συνοριακές γιορτές και κάμποσες άλλες, μικρές και μεγάλες, προσπαθούν να δώσουν φως στην ημέρα, που όλο και μικραίνει, δίνοντας το κυριαρχικό σκήπτρο στο σκοτάδι και αναγκάζουν νοικοκυρές και ζαχαροπλάστες να βρίσκονται σε φούρια, θέλοντας να εξυπηρετήσουν όλους αυτούς, τους πολυάριθμους, οι οποίοι, κατά την ορθόδοξη παράδοση, γιορτάζουν την γενέθλια ημέρα τους, όταν τιμάται η μνήμη του αγίου που έχουν το όνομά του.
Οι Άγγελοι πρώτα και οι Μιχάληδες, αλλά μαζί τους πρόσφατα και ξενοφερμένα και οι Σταμάτηδες, μετά οι σπάνιοι Φίλιπποι ή Θιλίπποι, όπως τους λέει ο ζακυνθινός λαός και η τοπική μας προφορά και προσφορά, οι Αγγέλικες λίγο αργότερα, δίχως πια να ονομάζονται, δυστυχώς, Άντζολες ή Αντζολίνες, οι Κατερίνες πολύ κοντά, οι Στέλιοι την επομένη και τέλος οι Αντρέηδες και οι Αντριάνες, οι οποίες ενώ συχνά γίνονται Ντιάνες, αποφεύγουν το Δωδεκάθεο και επιμένουν χριστιανικά.
Βέβαια υπάρχουν και τα πιο ασυνήθιστα στη Ζάκυνθο: Αργύρης, Κοσμάς, Δαμιανός, Μηνάς, Χρυσόστομος, Ματθαίος και το πρόσφατο Νεκτάριος, αλλά αυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα και είναι εξαιρέσεις και όχι κανόνας, όπως τα περισσότερα από τα προηγούμενα. Γι’ αυτό και οι ημέρες της γιορτής τους εκτός από μειωμένη γιορταστική κίνηση, στερούνται και λαογραφικής παράδοσης στην ιδιαίτερη πατρίδα μας, που κάποτε ήταν, κατά την σοφή ρήση του Διον. Ρώμα «η Ανατολή της Δύσης και η Δύση της Ανατολής».
Μεγαλύτερη γιορτή του μήνα, αλλά και μια από τις σημαντικότερες του ενιαυτού είναι αυτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, στις 21 του Νοέμβρη, την οποία ο λαός μας, εύστοχα και ποιητικά ονομάζει «της Κυρίας των Αγγέλων» και την τιμά με ιδιαίτερη ευσέβεια και ξεχωριστή λαμπρότητα. Για το πανηγυρικό της ημέρας μάλιστα και για την τιμή του προσώπου που γιορτάζει, το οποίο είναι η ίδια η μητέρα του Χριστού, αυτήν την μέρα καταλύει με ψάρι, συνοδευόμενο, κατά παράδοση, με αλιάδα, ή πιο συχνά μπακαλιάρο, ο οποίος προσφέρεται όχι μόνο στο μεσημεριανό τραπέζι της οικογένειας, αλλά και από πολλές εκκλησίες, οι οποίες γιορτάζουν, όπως αυτή της Υπεραγάθου, την οποία η τζαντιώτικη ιδιοσυγκρασία ονομάζει «Περάγκαθο» και της Δερματούσας, που πρόσφατα αποκαταστάθηκε. Λέγεται, μάλιστα, πως πολλοί, στα χρόνια της μεγάλης πείνας και της καθημερινής στέρησης, κυρίως οι κάτοικοι των γύρω χωριών, έμεναν μέρες πριν νηστικοί πριν, για να μπορέσουν να απολαύσουν το δωρεάν προσφερόμενο έδεσμα και την ανέξοδη γεύση του!
Μα και η επίσημη εκκλησία έχει δώσει σε αυτήν την γιορτή, την οποία ο λαός μας θεωρεί «χρονιάρα μέρα», μια ιδιαίτερη λαμπρότητα και σημασία. Την θεωρεί σαν απαρχή της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους και την τιμά ξεχωριστά, αρχίζοντας στις ακολουθίες της το προεόρτιο των Χριστουγέννων κλίμα, με τις σχετικές Καταβασίες. Ιδιαίτερα στο νησί μας δίνεται ιδιαίτερη σημασία και λαμπρότητα σ’ αυτήν την απαρχή, όπως και σε όλες τις άλλες, με ένα ιδιαίτερο τυπικό και μια χαρακτηριστική τελετή.
Το βράδυ της παραμονής της γιορτής, στις 20 Νοέμβρη, στον μητροπολιτικό ναό της πρωτεύουσας του νησιού, της ιστορικής όσο και παραπαίουσας Χώρας, τον Άγιο Νικόλαο των Ξένων, γίνεται με κάθε επισημότητα και μεγαλοπρέπεια η ακολουθία του Όρθρου, με την παρουσία και την χοροστασία του οικείου ιεράρχη και την κατάλληλη στιγμή πρωτακούγεται το «Χριστός γεννάται», ενώ από το καμπαναρίο τα γιορταστικά σένια αναγγέλλουν την χαρμόσυνη είδηση σε ολόκληρη την πόλη. Τότε κλήρος και λαός εύχονται μεταξύ του «χρόνια πολλά» και «καλά Χριστούγεννα» και σταυροκοπιούνται παρακαλώντας την υπέρτατη δύναμη να βρίσκονται στην ίδια θέση και του χρόνου. Είναι δηλαδή και αυτό ένα από τα πολλά αντέτια των ζακυνθινών, το οποίο τηρούν και σέβονται και παρότι στις μέρες μας σβήνει, είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ιδιοσυγκρασίας μας και του πολιτισμού μας.
Μα η ιδιαιτερότητα της γιορτής δεν σταματά εκεί, ούτε σ’ αυτήν την πατροπαράδοτη συνήθεια περιορίζεται. Ενώ σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο σ’ αυτήν την γιορτή γιορτάζουν οι Μαρίες και μάλιστα αυτές που είναι ανύπαντρες -οι παντρεμένες γιορτάζουν, όπως και σε μας, τον Δεκαπενταύγουστο- στο νησί μας, τη Ζάκυνθο έχουν τα ονομαστήριά τους οι Αγγέλικες και αυτές έχουν την τιμητική τους. Πιθανόν αυτή η διαφορετικότητα, σωτήρια όπως και να το κάνουμε, όπως και όλες οι άλλες, προέρχεται από την τοπική ονομασία της γιορτής, μια και το «Κυρία των Αγγέλων» είναι πιο κοντά στο θηλυκό γένος από το «Άγγελος» και οι Ταξιάρχες παραμένουν στην αρσενική εκδοχή του ονόματος, αφού με τα ξίφη και τα κοντάρια τους επιβάλουν μια καθαρή ανδροπρέπεια και μια πολεμική διάθεση.
Μα και για την νεότερη, την μετασεισμική Ζάκυνθο η «Κυρία των Αγγέλων» είναι ένα σύμβολο και μια παραδειγματική ανάμνηση. Ξαναχτισμένη η εκκλησία της στην ίδια θέση και με τα ίδια της τα αγκωνάρια, μετά την πολλαπλή θεομηνία του Αυγούστου του 1953, θυμίζει την κάποτε καλαισθησία μας και υπογραμμίζει την τωρινή ευθύνη μας. Λίγο πιο κάτω από το ύψος της νεώτερης πόλης, παραδομένη στην νοτιά των ανθρώπων και της ανευθυνότητας, τα λιμνάζοντα νερά των αδαών και την επιπολαιότητα της ευμάρειάς μας, με την λιτά μεγαλόπρεπη και αριστοκρατικά διακριτική παρουσία της, αντικρούει την κατρακύλα και ευελπιστεί πως κάποτε θα την ξαναθυμηθούμε.
Με την δεσποτική εικόνα του Παναγιώτη Δοξαρά στο τέμπλο της και τα ανάγλυφα στην πρόσοψή της, στέκει εκεί στο βάθος του τόπου και του χρόνου της και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Από την ημιυπόγεια καταδίκη της μας υπενθυμίζει την υποχρέωσή μας και μας ψιθυρίζει το τι κινδυνεύουμε να πάθουμε αν την ξεχάσουμε και αν ξεχάσουμε.
Ο πολύς Αναστάσιος Γόρδιος, τρόφιμος του Λοιμοκαθαρτηρίου μας, αφιέρωσε στον ιστορικό αυτό ναό το εξής περιεκτικό επίγραμμα: «Των αγγελικών ταγμάτων υπερτέραν ως Κυρίαν τούτων σε προτρέπω σέβειν». Ας τον θυμηθούμε και ας κάνουμε πράξη την προτροπή του. Ας σεβαστούμε τα μνημεία μας και τον πολιτισμό μας. Ας επανέλθουμε στις ρίζες μας και τις ιδιαιτερότητές μας. Ας ξεχάσουμε τον λαϊκισμό και το νεοπλουτισμό μας.
Τότε θα μπορούμε ξανά να ονομάζουμε την γιορτή της 21ης Νοεμβρίου με το ποιητικό της όνομα και να την λέμε «της Κυρίας των Αγγέλων». Διαφορετικά θα χαθούμε στην ανωνυμία και την ισοπέδωση. Και είναι λύτρωση και σωτηρία να προσεύχεσαι ποιητικά και μουσικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου