Ο πολιτιστικός τουρισμός ως παράγων ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας και ο κίνδυνος από τη συρρίκνωσή του. Η περίπτωση του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων

Ανακοίνωση σε Ημερίδα του ΤΕΙ – Τετάρτη 26 Μαρτίου 2014

  Tης Κατερίνας Δεμέτη  

Πρωτοπρεσβύτερε π. Παναγιώτη Καποδίστρια, εκπρόσωπε του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ζακύνθου, κ. Αντιπεριφερειάρχα, κ. Εκπρόσωπε του Βουλευτή, κ. Εκπρόσωπε του Δήμου, Προϊσταμένη του Τμήματος Προστασίας και Συντήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητά παιδιά,

Ο επιθετικός προσδιορισμός είναι γνωστό ότι περιγράφει, εξειδικεύει και χαρακτηρίζει συνήθως το ουσιαστικό που προσδιορίζει. Ωστόσο ένας γενικός επιθετικός προσδιορισμός μπορεί πολλές φορές να διευρύνει την έννοια του ουσιαστικού, να την ενισχύσει ποιοτικά και τελικά να την οδηγήσει σε μια ερμηνεία που ακόμα και ποσοτικά μπορεί να προσμετρηθεί, αν θελήσουμε να μιλήσουμε με δείκτες, όρο απόλυτα αποδεχτό στην τεχνοκρατική εποχή που ζούμε.

            Δυστυχώς όμως οι δείκτες φαίνεται ότι μας περιγελούν γιατί φανερώνονται αντιστρόφως ανάλογοι της πραγματικότητας. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένη: διαβάζουμε σε δημοσιεύματα του αθηναϊκού και τοπικού τύπου ότι η αύξηση του τουρισμού του νησιού μας θα αγγίξει για φέτος διψήφια νούμερα.

            Τι σημαίνει όμως αυτό; Συνδυάζεται με την πραγματική ανάπτυξη του βιοτικού μας επιπέδου ή φορείς με ιστορία δεκαετιών συρρικνώνονται και κινδυνεύουν να κλείσουν, με τραγικές συνέπειες για την φήμη του νησιού μας σε πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο;

            Το ότι η Κυριακάτικη εφ. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» της 23ης Μαρτίου 2014, αφιερώνει ξεχωριστό τόμο στο Διον. Σολωμό, και ευχαριστεί το Μουσείο Σολωμού για την άδεια χρήσης του φωτογραφικού του αρχείου, δεν σημαίνει ότι το Μουσείο δεν κινδυνεύει με αναστολή της λειτουργίας του, αφού ακόμα δεν έχει χρηματοδοτηθεί για φέτος από κανέναν δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα και η μοναδική πηγή εσόδων του, τα εισιτήρια, τα τελευταία χρόνια βαίνουν, όπως θα δείτε παρακάτω συνεχώς μειούμενα.

            Σε θεωρητικό επίπεδο το ότι ο Πoλιτιστικός Τουρισμός αποτελεί εφαλτήριο για την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας, είναι μία θέση, που ιστορικά τουλάχιστον έχει τεκμηριωθεί, αφού η υπογραφή το 1976 στις Βρυξέλλες της «Χάρτας του Πολιτιστικού Τουρισμού», από τη Διεθνή Οργάνωση Μνημείων και Τόπων (International Cultural Tourism Charter: ICOMOS), φανερώνει ότι η σχέση και η δυναμική που συνδέει Πολιτισμό και Τουρισμό είναι τόσο στενή, που γεννήθηκε η ανάγκη και παγκόσμια να διατυπωθεί ένα κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τις σχέσεις τους.

            Έτσι, το θέμα που καλούμαστε εμείς ν’ απαντήσουμε, δεν είναι εάν ο Πoλιτιστικός Τουρισμός ευνοεί την ανάπτυξη του νησιού μας, (αυτό προβάλλει σαν αυταπόδεικτο μαθηματικό αξίωμα), αλλά το αν εμείς το έχουμε αντιληφθεί και είμαστε σαν κοινωνία πολιτών έτοιμοι να απαντήσουμε στο ερώτημα για το είδος του Τουρισμού που θέλουμε.

Εάν συμφωνήσουμε ότι είμαστε εγκλωβισμένοι στον Τουρισμό των all inclusive πακέτων, υποταγμένοι στα μνημόνια των tour operators, υποδεχόμενοι μόνο τους τουρίστες με τα βραχιολάκια, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι η συζήτηση για τον Πολιτιστικό Τουρισμό πρέπει να κλείσει άμεσα.

            Γιατί τι νόημα πραγματικά έχει η αναγνώριση της δυναμικής του φαινομένου από τη Διεθνή Oργάνωση για την Προστασία Μνημείων και Τόπων (το γνωστό ICOMOS), η οποία συμπεριέλαβε το 1999 στις ειδικές επιτροπές της, τη «Διεθνή Επιτροπή Πολιτιστικού Τουρισμού»; Αντικείμενο μάλιστα της επιτροπής είναι η προάσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς, παγκόσμιας, εθνικής ή τοπικής, στις περιπτώσεις εμπλοκής της με τον τουρισμό. Στην επιτροπή αυτή, ανατέθηκε η αναθεώρηση της Χάρτας του 1976 και η Νέα Χάρτα διατυπώθηκε σε τρεις γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά και επικυρώθηκε στη Γενική Συνέλευση του ICOMOS στο Μεξικό το 1999.

Για να τελειώσουμε όμως μια και καλή με τους ορισμούς, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ένα είδος τουρισμού ως πολιτιστικό, όταν η συμμετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες ή εμπειρίες που αναφέρονται στην πολιτιστική κληρονομιά, αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα του ταξιδιού.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WTO) θεωρεί πως Πολιτιστικός Τουρισμός είναι το ταξίδι που γίνεται με κίνητρο βασικά πολιτιστικό – περιλαμβάνοντας εκπαιδευτικές περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήματα, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, καθώς και τη μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού και της τέχνης.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πολιτιστικό τουρισμό έχουμε όταν, ο επισκέπτης θέλει να κατανοήσει και να εκτιμήσει το βασικό χαρακτήρα ενός τόπου και τον πολιτισμό του ως σύνολο, περιλαμβάνοντας:

-την ιστορία και την αρχαιολογία

-το λαό και τον τρόπο ζωής του

-την πολιτιστική εξέλιξη

-τις τέχνες και την αρχιτεκτονική

-το φαγητό, το κρασί και την τοπική παραγωγή

-την κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή

-τη μορφολογία της περιοχής

-τα διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις

Πολιτιστικός τουρίστας είναι αυτός που θέλει πραγματικά να καταλάβει έναν τόπο, που θέλει να νιώσει την ιστορία του. Είναι αυτός που θέλει να αισθανθεί ότι ζει μέσα σε έναν άλλο πολιτισμό, που θέλει την εμπειρία μιας πολιτιστικής «περιπέτειας». Είναι αυτός που θέλει να συγκρίνει το σήμερα με το χθες, να κατανοήσει τους λόγους των αλλαγών και της εξέλιξης.

Η αναθεωρημένη «Χάρτα του Πολιτιστικού Τουρισμού», που προαναφέραμε, που στοχεύει στον περιορισμό των κινδύνων και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων του τουρισμού στην κληρονομιά και στα πολιτιστικά αγαθά, αυτό ακριβώς το προφίλ του τουρίστα υποδεικνύει, αφού με τις έξι αρχές της υπογραμμίζει:

1.       Την επίτευξη δυνατότητας για προσπέλαση και κατανόηση της σημασίας του τόπου,

2.      Την επίτευξη μιας βιώσιμης σχέσης μεταξύ των εν δυνάμει αντιτιθέμενων αξιών του τουρισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς,

3.      Τη διασφάλιση μιας εποικοδομητικής εμπειρίας για τον επισκέπτη,

4.      Την εμπλοκή της κοινότητας που φιλοξενεί (στις διαδικασίες της διατήρησης των πολιτιστικών αγαθών του τόπου της και της τουριστικής πρακτικής σ' αυτόν),

5.      Τα οφέλη για την κοινότητα που φιλοξενεί και τέλος

6.      Τη χρήση των μέσων προβολής για την ανάδειξη της κληρονομιάς.

Ένας ακόμα στόχος της είναι να εξισορροπήσει τις αντικρουόμενες προθέσεις ή τις αντιπαραθέσεις των παραγόντων του τουρισμού και των συντελεστών της προστασίας της κληρονομιάς. Εκφράζει, εντέλει, μια πρόθεση διαχείρισης καλής πρακτικής και επιχειρεί να υπαγορεύσει στους τουριστικούς παράγοντες και τους επισκέπτες έναν «κώδικα συμπεριφοράς» απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου που προσελκύει το τουριστικό ενδιαφέρον.

Εάν θελήσουμε να διερευνήσουμε το πώς οι αρχές αυτές εφαρμόζονται στο νησί μας, στο οποίο τα ήθη και έθιμα, οι λαϊκές τέχνες, οι παραδόσεις, τα μοναδικά έργα τέχνης, τα παραδοσιακά στοιχεία τοπικής αρχιτεκτονικής, η λαϊκή μουσική, αποτελούν κομμάτια ενός σπουδαίου πολιτισμικού μωσαϊκού και κατ’ επέκταση αποτελούν σπουδαία πηγή τουρισμού, θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει πραγματικά μεγάλο πρόβλημα.

Το ένα πρόβλημα αφορά στην έλλειψη υποδομών.

            Ένα παράδειγμα: Στην τοπική εφημερίδα ΕΡΜΗΣ, στο φύλλο της  25ης-5-2010, ο τότε Υφυπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Ναυτιλίας, Μάρκος Μπόλαρης, που επισκέφτηκε το νησί μας, με αφορμή τον επίσημο εορτασμό της Ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα, βλέποντας το κρουαζιερόπλοιο που έφευγε, ένα χρονίζων πρόβλημα για το νησί, είπε:

          «Η υπόθεση του τουρισμού είναι και πρέπει να είναι αιχμή για την ελληνική οικονομία και η πρόκληση για τον ελληνικό τουρισμό, είναι η πρόκληση της ποιότητας που σέβεται τον τόπο, την ιδιαιτερότητα, την γεωμορφολογία του και δεν αλλοιώνει αυτό που διατηρήθηκε ανά τους αιώνες. Αν μπούμε σε αυτή τη λογική, μπορούμε να ελπίζουμε πως θα έχουμε την καλύτερη δυνατή ποιότητα του τουρισμού στον κόσμο! Η Ελλάδα με τα πανέμορφα νησιά αποτελεί μια πρόκληση. Για την πρόκληση αυτή όμως θα πρέπει να έχουμε και τις υποδομές. Πρέπει να υπάρχει ένα δίκτυο μαρίνας στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, προκειμένου να προσελκύσουμε το θαλάσσιο τουρισμό, που είναι ακριβός τουρισμός για να στηριχθεί η οικονομία. Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξουν υποδομές προσέλκυσης και ελλιμενισμού των κρουαζιεροπλοίων. Η πρόκληση για τον ελλιμενισμό αυτό στη Ζάκυνθο είναι γνωστή, την ξέρω από χρόνια, μέσα από τις ατελέσφορες προσπάθειες που υπήρχαν, αλλά και τις εκκρεμότητες τις σημερινές …Στο τέλος αδικούνταν και οι τουρίστες που βρίσκονταν πάνω στο πλοίο, αλλά και η τοπική οικονομία του νησιού. Η κατασκευή προβλήτας είναι μια πρόκληση στην οποία πρέπει να απαντήσουμε μέσα σ’ αυτή τη δύσκολη εποχή». 

            Έτος 2014, Κυρίες και Κύριοι:  η προβλήτα της Ζακύνθου είναι  ένα θέμα που πονάει, καθώς βρίσκεται ακόμα στα χαρτιά και εμείς βλέπουμε τα κρουαζιερόπλοια να μας χαιρετούν από  μακριά.

            Το άλλο πρόβλημα αφορά στο είδος του τουρισμού που καλλιεργείται τα τελευταία χρόνια. Γιατί αν τα νούμερα ανθούν στις αεροπορικές εταιρείες και στις κλίνες των ξενοδοχείων, δεν συμβαίνει το ίδιο και στα Μουσεία μας.

Και ας πάρουμε την περίπτωση του Μουσείου Σολωμού (θέμα της σημερινής μας εισήγησης), η κίνηση των επισκεπτών του οποίου τα τελευταία πέντε χρόνια διαμορφώνεται ως εξής:

·        Κατά το έτος 2009 επισκέφθηκαν το Μουσείο 7.304 επισκέπτες πλήρους εισιτηρίου (4€) και 6.180 επισκέπτες μειωμένου εισιτηρίου (2€).

·        Κατά το έτος  2010, 4.991 επισκέπτες πλήρους εισιτηρίου και 4.569 επισκέπτες μειωμένου εισιτηρίου.

·        Κατά το έτος  2011, 4.393 επισκέπτες αντιστοίχως ισόποσοι.

·        Κατά το έτος 2012, 3.235 επισκέπτες πλήρους εισιτηρίου και 3.137 επισκέπτες μειωμένου εισιτηρίου.

·        Κατά το έτος 2013 επισκέφθηκαν το Μουσείο 3.309 επισκέπτες πλήρους εισιτηρίου και 2.907 επισκέπτες μειωμένου εισιτηρίου.

Επίσης το Μουσείο επισκέφτηκαν και πολλά σχολεία, σε ομαδική επίσκεψη, χωρίς αντίτιμο εισόδου, καθώς από την ίδρυση του Μουσείου, η είσοδος των μαθητών στους χώρους του είναι ελεύθερη.

            Αντιλαμβανόμαστε, Κυρίες και Κύριοι, ότι το πρόβλημα που ανακύπτει είναι σύνθετο.

Όταν λοιπόν μιλάμε για «το είδος του Πoλιτιστικού Τουρισμού που παράγουμε σήμερα», είναι αυτονόητο, ότι πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψη μας πολλές πραγματικότητες:

·        από το γεωγραφικό χώρο στον οποίο ζούμε,

·        τα κοινωνικά σχήματα που μας δεσμεύουν και κατευθύνουν τη ζωή μας,

·        τις πολιτικές αποφάσεις που υλοποιούνται ή μένουν στο συρτάρι,

·        μέχρι τις ηθικές επιταγές, στις οποίες συνειδητά ή ασυνείδητα συμμορφωνόμαστε,

·        και τις φιλοσοφικές,

·        ακόμα και τις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις.

Ο λεγόμενος «Επτανησιακός Πολιτισμός», άλλωστε, που αναπτύσσεται στα Ιόνια Νησιά, δημιούργημα εντάσεων, συγκρούσεων και διαφόρων εκφράσεων (στη Ζωγραφική, στη Μουσική, στην Αρχιτεκτονική, στην Ποίηση, στη Λογοτεχνία), συμπυκνώνει όλα εκείνα τα άυλα και υλικά στοιχεία, και συμπορεύεται τελικά με την ίδια τη μακρά διάρκεια, αφού μέσα από διαδοχικές κοινωνίες, εξακολουθεί να επιβιώνει, και δεν επιτρέπει παρά μόνον ελάχιστες και σταδιακές παρεκκλίσεις από την πορεία του.

Αυτό θα έμοιαζε μοιρολατρικό και θα ερχόταν σε αντίθεση με την συνέχεια, έκφραση της οποίας αποτελεί και η σημερινή Ημερίδα, που πραγματοποιείται με πρωτοβουλία του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος του νησιού μας.

Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού δεν μπορεί να γίνει απλώς με πρωτοβουλία κάποιων τουριστικών επιχειρηματιών που σχεδιάζουν μεμονωμένες δραστηριότητες.

·              Απαιτεί τη συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα σε τοπική βάση.

·              Απαιτεί έναν οργανωμένο σχεδιασμό από την κοινότητα με ενεργοποίηση όλων των τοπικών παραγόντων.

Ο σχεδιασμός αυτός, όμως, μπορεί και πρέπει να ενισχυθεί κεντρικά με κύριους φορείς τον ΕΟΤ και το Υπουργείο Πολιτισμού, ιδιαίτερα στην παραγωγή πολιτιστικών τουριστικών προϊόντων.

Γι’ αυτό υποστηρίζουμε ότι απαραίτητες προϋποθέσεις ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού είναι :

            1) Η προώθηση της δικτύωσης τόπων, εκδηλώσεων, φορέων και προσώπων που ασχολούνται με τον πολιτιστικό τουρισμό.

            Το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων συμμετέχει, από το 2008, στην Πανελληνία εκστρατεία «Περιβάλλον και Πολιτισμός».

            Κάθε χρόνο επιλέγεται από το Υπουργείο Πολιτισμού ένα στοιχείο της φύσης: το νερό, η γη, η φωτιά ή ο αέρας.

            Το Μουσείο που συμμετέχει στην δράση, επιλέγει κάποια εκθέματα από το μουσειακό του υλικό, που σχετίζονται με το φυσικό αυτό στοιχείο. Στη διαφάνεια βλέπουμε τη συμμετοχή του Μουσείου τη διετία που δουλέψαμε με το στοιχείο του νερού, κατά την οποία τη μία χρονιά επιλέχθηκαν τα χειρόγραφα του Εθνικού Ποιητή που είχαν αναφορά σε λίμνη και ποτάμι, ενώ την επόμενη χρονιά τα δύο ακρόπρωρα που έλαβαν μέρος στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1571).

            Εκατοντάδες παιδιά συμμετείχαν στο πρόγραμμα από τα σχολεία του νησιού μας, αλλά και από σχολεία, που είχαν έρθει για την ετήσια εκπαιδευτική τους εκδρομή, καθώς είχαν ενημερωθεί από την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, στην οποία είχε αναρτηθεί η συμμετοχή μας. Στη διαφάνεια η αφίσα της εκδήλωσης στην οποία το όνομα του Μουσείου Σολωμού βρίσκεται ανάμεσα στα ονόματα των υπόλοιπων Μουσείων της πατρίδας μας.

            2) Η διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας, με την προβολή μέσα στα τουριστικά πακέτα του ετήσιου προγράμματος φορέων, όπως το Μουσείο Σολωμού, το οποίο κάθε χρόνο συμμετέχει στο επίσημο πρόγραμμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM) και γιορτάζει τη Διεθνή Ημέρα των Μουσείων, την 18η Μαΐου, με εκδηλώσεις που προβάλλουν πρόσωπα, μνημεία και σημαντικές επετείους, ενεργοποιώντας κάθε φορά εικαστικούς δημιουργούς, ποιητές, λογοτέχνες, καλλιτεχνικά σχήματα και μεγάλο αριθμό από τη μαθητική κοινότητα όλων των βαθμίδων του νησιού μας. 

            Ας μην ξεχνάμε άλλωστε, ότι σ’ έναν ομοιογενή κόσμο  δεν θα υπήρχαν κίνητρα για ταξίδια!!!

            Στη διαφάνεια τα παιδιά μέσα στο Μουσείο κατά τη συμμετοχή μας στον εορτασμό της 18^ης Μαΐου που το 2010 είχε σαν θέμα: «Μουσεία για την κοινωνική αρμονία».

            Το Μουσείο Σολωμού συμμετέχει επίσης τα τελευταία χρόνια στις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς,  Για τη διετία 2009-2011 είχε θέμα «Η Μαγεία στο χώρο και το χρόνο».

            Το 2009 το Μουσείο συμμετείχε στο εορτασμό με ομότιτλη Ημερίδα, που πραγματοποίησε στο παλιό κτήριο του ΤΕΙ επί της πλατείας Κάλβου, ενώ το 2010 με διάλεξη στο Πνευματικό Κέντρο, με ομιλητή το φιλόλογο κ. Διονύση Σέρρα και θέμα: «H Mαγεία και η παρουσία της στο έργο του Διονύση Ρώμα».

            3) Η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων-δρωμένων που παίρνουν το χαρακτήρα πολιτιστικών θεσμών, όπως η αναβίωση του δρώμενου της Γκιόστρας.

            Το Μουσείο Σολωμού αξιολογώντας την αξία του συγκεκριμένου δρωμένου, συνδιοργάνωσε μαζί με την αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία Giostra di Zante, που είναι υπεύθυνη τα τελευταία χρόνια για την αναβίωσή του, Ημερίδα, με θέμα «Η Γκιόστρα στη Ζάκυνθο», στις 25 Απριλίου 2010 καθώς επίσης και διαγωνισμό ζωγραφικής στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

            Εδώ βλέπουμε μερικά από τα έργα των παιδιών που συμμετείχαν στο διαγωνισμό ζωγραφικής που οργάνωσε το Μουσείο για το ιππικό δρώμενο της Γκιόστρας.

            Οι υπεύθυνοι για τον Τουρισμό στο νησί μας με σχετικά μικρό κόστος, θα μπορούσαν να προβάλλουν αυτές τις δράσεις και να ελκύσουν και άλλους τουρίστες, πιο «ποιοτικούς», που θέλουν να ξέρουν πού θ’ αποφασίσουν ν’ αφιερώσουν κάποιον χρόνο, και τι επιλογές έχουν για να τον γεμίσουν.

            Σήμερα, μια βολτούλα στον κεντρικό δρόμο της διαδικτυακής γειτονιάς της Ζακύνθου θυμίζει μια γειτονιά γεμάτη με ταμπέλες, «ενοικιαζόμενα» και «rooms to let». Η πρώτη σελίδα στην αναζήτηση στο Google, φέρνει δέκα sites φορτωμένα με ξενοδοχεία και βίλες.

Εντυπωσιακή πράγματι η πληθώρα των καταλυμάτων, αλλά η Ζάκυνθος είναι μόνο αυτό; Δεν υπάρχει πουθενά κάτι που να μας ταυτοποιεί και που κυρίως μπορεί να ενδιαφέρει τον ψαγμένο επισκέπτη του νησιού μας, τον τουρίστα που αναζητά κάτι περισσότερο από το Ναυάγιο;

            Μήπως μ’ άλλα λόγια πρέπει ν’ αναζητήσουμε ένα νέο ύφος, στην αναζήτηση του επισκέπτη του νησιού μας, έτσι ώστε στις μηχανές αναζήτησης να δείξουμε ένα νέο πρόσωπο;

Και μήπως το πλάνο δράσης μας για προσέλκυση πολιτιστικού τουρισμού δεν πρέπει πλέον ν’ αναλώνεται στο να τρέχουμε στις διάφορες τουριστικές εκθέσεις, παρακαλώντας για μαζικό τουρισμό;

            Η Ζάκυνθος, Κυρίες και Κύριοι, με την πολυμορφία των στοιχείων ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος που παρουσιάζει, μπορεί να δώσει το έναυσμα για προγράμματα ερμηνείας, διατήρησης και υγιούς τουριστικής ανάπτυξης, στην οποία και η αποτίμηση της αξίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και η αντικειμενική συγκριτική εκτίμηση της σημασίας της, θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχική ενέργεια.

            Πρόσφατη άλλωστε μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο «Η πολιτιστική κληρονομιά ως παράγων ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας», που πραγματοποίησε το Γραφείο Οικονομικών Υποθέσεων της Ακαδημίας, απέδειξε ότι η ανάπτυξη του Πολιτιστικού Τουρισμού μπορεί να τροφοδοτήσει μακροχρόνια την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, δημιουργώντας νέες προοπτικές απασχόλησης και άμβλυνσης της εποχικότητας της εργασίας στον τουρισμό, ενισχύοντας κατ' επέκταση το εισόδημα και την περιφερειακή συνοχή της χώρας.

Στα συμπεράσματα της μελέτης αυτής, που  διήρκεσε ένα έτος, υπογραμμίζεται χαρακτηριστικά ότι, η αντιμετώπιση επερχόμενων δυσκολιών στον τουριστικό τομέα είναι δεδομένη, γι’ αυτό ο πολιτιστικός τουρισμός πρέπει να αναδειχθεί ως βασική μορφή εναλλακτικού τουρισμού και σε πυλώνα στήριξης της ελληνικής τουριστικής οικονομίας.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι ο Πολιτισμός χρειάζεται τον Τουρισμό και το αντίστροφο, γιατί ο πρώτος χρειάζεται χρηματοδότηση των συχνά ελλειμματικών και οικονομικά ατελέσφορων προϊόντων του, ενώ ο δεύτερος έχει ανάγκη την ποιότητα και τους ανοικτούς ορίζοντες που του εξασφαλίζουν οι πολιτιστικές δράσεις. Για να επιτευχθεί η συνεργασία αυτή, οι δύο τομείς θα πρέπει να ορίζουν από κοινού τους σκοπούς τους και να ελαττώνουν τα σημεία τριβής.

Και είναι πρόκληση για κάθε τοπική κοινωνία η επίτευξη του στόχου αυτού με την ανάληψη δράσεων, όπως η σημερινή, που όχι μόνο κεντρίζουν την κεντρική εξουσία ν’ αναλάβει τις ευθύνες της, αλλά και αφυπνίζουν τους μετέχοντες στα τουριστικά δρώμενα του τόπου ν’ αναλογιστούν ότι η εποχή των παχιών αγελάδων είναι προσωρινή και πρέπει να εστιάσουν σε νέες, πιο ποιοτικές μορφές του τουριστικού προϊόντος.

Σας ευχαριστώ.

Άννας Τσουκαλά Κουφού: ΘΑΡΘΕΙ; (ποίημα)

[C. Pissaro, O  θερισμός. 1882. Τhe Bridgestone Museum. Tokyo]

Τον Άχρονον υμνώ

δεν φείδομαι την αγέλαστη πέτρα

και λιάζω την  μουχλιασμένη υπομονή μου.

Κρατώ στην καρδιά μου την Άνοιξη

που έκτισε  περίτεχνη φωλιά στο μπαλκόνι μου

ανατολικά της ελπίδας.

Το δοξαστικό του αύριο

ο δολομίτης ο Βοριάς

το απεργάζεται δωσίλογος

αμετανόητος.

Απαλλοτριώνονται μνήμες και μνημόνια

όλα τα νηπενθή στο σφυρί.

Μήπως εχάθηκε η αιδώς κ’ η οδύνη βασιλεύει;

Θάρθει ο καιρός του θερισμού σ’ αυτόν τον τόπο;

Απόστολου Θηβαίου: ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ (ποίημα)

Μα ο θάνατος είναι άνοιξη. Είναι μια λέξη και μια γιορτή, κλεισμένη στα στόματα, κλεισμένη στα χέρια σου όταν ανοίγεις τα παράθυρα της καινούριας μέρας. Και σκορπάνε οι άνθρωποι της νύχτας και ακόμα πετούν στους ανέμους τα παράνομα φυλλάδια που λένε πως ο θάνατος είναι άνοιξη. Είναι ο κόσμος μέσα απ' το φύλλωμα της αρχαίας καρυδιάς, είναι τα θαμμένα ερείπια, τ' αγάλματα από πορώδες μάρμαρο, η γωνία ενός χεριού, τ' ακέφαλο αγόρι του βοιωτικού κάμπου. Είναι οι λέβητες των ματιών σου, τα υπερώα του στήθους σου και τ' αρχαίο, κομματιασμένο σύμπαν. Ο θάνατος είναι άνοιξη, είναι οι πρωινοί εργάτες που παρελαύνουν στις οδούς και ότι καινούριο γεννήθηκε πάνω στα κλαδιά. Ο θάνατος είναι άνοιξη στην Κόρινθο, στην Σαντορίνη, στα πόδια των Αθηνών και τους ρημαγμένους οικισμούς. Είναι το πρόσωπό σου και τα λατομεία ανάμεσα στους μηρούς σου που κρύβουν την αρχαία τύχη. Στον πλεχτό πίνακα του Ισθμού είναι άνοιξη. Έτσι καθισμένη στα καράβια εσύ γελάς, είσαι φεγγάρι και απ' τις φλέβες σου πόνοι και ιστορίες. Ο θάνατος είναι άνοιξη και το σώμα σου οι φωνές και το σχήμα των αγέννητων παιδιών. Ο θάνατος είναι άνοιξη. Μια αλήθεια χαμένη στους αιώνες και τους θορύβους.

ΝΕΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ / ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ ΙΜΠΕΡ ΠΡΟΚΟΦΙΕΦ / ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ 

[Ο συνθέτης Γιάννης Αγγελάκης]

Όσο ακούγαμε τη σύνθεση του Γιάννη Αγγελάκη (γεν. 1988) Υ-87-ΧΙΙ13, Τρόμος και Σιγή, Ανάμεσά τους μια φλόγα, στις 7-3-2014 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σκεφτόμαστε πόσο οι νέοι τολμούν να αποδεσμευτούν από τις παλαιές παραδοσιακές φόρμες πράγμα που υποδηλώνει την ύπαρξη ενός δυνατού κύματος ορμητικότητας, που χαρακτηρίζει τα νέα βλαστάρια όλων των εποχών, υποδηλώνει όμως εν πολλοίς  και την επίδραση που ασκεί η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, την οποία ο νέος καλείται με το έργο του να καταγράψει και να την καταθέσει με τη μορφή της τέχνης στην αιωνιότητα. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε τους κώδικες για να τις αναγνώσουμε και να επικοινωνήσουμε μαζί τους; Τι είναι αυτό που κάνει ένα νέο συνθέτη να απαρνιέται τη σιγουριά του εναρμόνιου μουσικού λόγου  και να ανατρέχει στην απαρχή του ήχου,  εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν ο λόγος και η μουσική; Ποιες είναι οι σκέψεις του πίσω από τις νότες; Το υπερβατικό, θα μας πει ο ίδιος κι εμείς θα τολμούσαμε να συμπληρώσουμε ότι η τρικυμία του πνεύματος και της ψυχής συναντιέται  με εκείνη του κοινωνικού, και όχι μόνο, γίγνεσθαι για να δώσει ήχους   που δεν επιδέχονται καμιά ερμηνεία αφού της τέχνης το παράλογο δεν είναι τίποτα άλλο παρά η έκφραση αυτού της ζωής που ζούμε. Πριν όμως, ο νέος συνθέτης, φτάσει στο Υπερβατικό, εξερευνά τον ήχο μέσα από τον εσωτερικό κόσμο της ψυχής. Μια εσώτερη καταβύθιση, θα λέγαμε, για να γεμίσει ενέργεια και να εκραγεί φτάνοντας  στην κορυφή όπου ανακαλύπτει με δέος το αχανές, το απόκοσμο, το ασύλληπτο! Ο Αγγελάκης,  ανιχνεύοντας το μυστήριο και εξερευνώντας το άρρητο,  φέρει κάτι νέο και οδηγεί τον ακροατή του σε  άγνωστα απάτητα, προς το παρόν, μονοπάτια.

Ο κόσμος είναι άπειρος και εν πολλοίς άγνωστος, η ανθρώπινη ψυχή άβυσσος και της τέχνης τα όρια εκτείνονται στο χώρο του απείρου και στο αβυσσαλέο της ψυχής. Ο Σεφέρης λέγει ότι δεν μπορείς να χαράξεις τα όρια της Τέχνης και να τη διατάξεις να μην τα ξεπεράσει. Κι όπως ο άνθρωπος εξερευνά τον κόσμο γύρω του ή μέσα του έτσι εξερευνά τις διάφορες μορφές της τέχνης. Το «γνώθι σ’ αυτόν» στον μουσικό επεκτείνεται από το μυαλό στον ήχο. Ο ήχος γίνεται τοπίο αυτογνωσίας, καθώς ο κόσμος της γνώσεως  πάλλεται ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα, στη φιλοσοφία των εννοιών  και των ήχων. Η Σιγή γίνεται Ιερή Σιγή για να γεννηθεί η φλόγα, η φλόγα της υπέρβασης αλλά και της προσγείωσης, η φλόγα της ανόδου αλλά και της πτώσεως. Παραφράζοντας τον λόγο του Νίκου Καζαντζάκη, που ο Αγγελάκης φαίνεται να αρπάζεται από το νήμα της γραφής του για να οδηγηθεί στην «Τελείωση», θα λέγαμε: Έχεις τις νότες, έχεις τα ηχοχρώματα, ανασύνθεσε τον Κόσμο και αποκάλυψέ τον. Δύσκολο, ομολογουμένως, έργο, ερμηνευμένο με ιδιαίτερη φροντίδα, δύναμη και στοχασμό από τον αρχιμουσικό Λουκά Καρυτινό και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

[Η σολίστ Θεοδώρα Ιορδανίδου]

Το 1890, εκτός από το Γάλλο συνθέτη Jacques Ibert [1890-1962], γεννιούνται οι: Egon Schiele, Boris Pasternak, Charles De Gaulle, Dwight Eisenhower,  Αγκάθα Κρίστι, ενώ πεθαίνουν ο Vincent Van Gogh και ο Ερρίκος Σλήμαν. Την ίδια χρονιά γράφονται Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι (Όσκαρ Ουάιλτν), ο Σιρανό ντε Μπερζεράκ (Εντμόντ Ροστάν), η Σονάτα του Κρόιτσερ (Τολστόι), ο Πρίγκιψ Ιγκόρ (Μποροντίν), η Καβαλερία Ρουστικάνα (Μασκάνιν). Ο Ibert, εκλεκτικός στην εποχή του, δεν έχει προσχωρήσει σε καμιά μουσική σχολή καθώς πιστεύει ότι όλες έχουν κάποια αξία. Έχει κερδίσει το Βραβείο της Ρώμης, ωστόσο, η μουσική του απαγορεύτηκε από την Κυβέρνηση του Vichy και ο ίδιος, μετά από την απομόνωσή του στην Antibes, έφυγε για την Ελβετία, για να επιστρέψει στο Παρίσι μετά από πρόσκληση του Στρατηγού De Gaulle. Έχει γράψει Όπερες, μουσική Μπαλέτου, τραγούδια, χορωδιακά, μουσική δωματίου, μουσική για θέατρο και κινηματογράφο, όπως για τον Macbeth του Orson Welles και  Πρόσκληση σε Χορό του Gene Kelly. Από τα πιο γνωστά του έργα είναι το Divertissement, το Escales και το Κοντσέρτο για Φλάουτο και Ορχήστρα, το οποίο,  η σολίστ Θεοδώρα Ιορδανίδου, παρά το γεγονός ότι την τελευταία στιγμή υποχρεώθηκε να το ερμηνεύσει κάνοντας χρήση ξένου μουσικού οργάνου -το δικό της είχε σπάσει πριν από λίγο- το απέδωσε με θαυμάσιο τρόπο και ανέδειξε το λυρισμό και τη μελωδικότητα της γραφής του συνθέτη. Ο αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός ισορρόπησε στοιχεία πολλές φορές αντίθετα και απέσπασε ωραίο, διαυγή ήχο από την Ορχήστρα, αφήνοντας στη νεαρά σολίστ την ελευθερία που χρειαζόταν για να εκδηλώσει τα λεπταίσθητα, μέσα από το φλάουτο, συναισθήματα του συνθέτη και να αναπτύξει τη δεξιοτεχνική της ικανότητα με κορυφαία στιγμή την εκρηκτική ερμηνεία της  στην cadenza.

Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο Ραχμάνινοφ και o Σκριάμπιν μεσουρανούν στη  Ρωσία, ο Sergei Prokofiev (1891-1953), σπουδάζει στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης και χαρακτηρίζεται ταλαντούχος ακόμα και ιδιοφυής. Πλάσμα χαρισματικό, από πολύ νωρίς δείχνει την ευκολία του στο πιάνο και την κλίση του στη σύνθεση. Δε θα αργήσει να καταξιωθεί ως ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες του 20^ου αιώνα.  Από τα πιο γνωστά έργα του αναφέρουμε τα πέντε κοντσέρτα και τις εννέα σονάτες για πιάνο, τις επτά συμφωνίες του, τη σουίτα «ο Λοχαγός Κιγιέ», τον «Πέτρο και το Λύκο» το μπαλέτο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», την «Αγάπη για τα τρία πορτοκάλια», καθώς και μουσική για τον κινηματογράφο, όπως για την ταινία Αλέξανδρος  Νιέφσκυ του Αϊζενστάιν.

Η Συμφωνία αρ. 5 σε σι ύφεση μείζονα, έργο 100, γράφεται κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέσα σε ένα μήνα στο Ιβάνοβο, οργανωμένο καταφύγιο από το Σοβιετικό κράτος για τη φιλοξενία καλλιτεχνών. Ο ίδιος ο Συνθέτης λέει για το έργο του ότι είναι ένας ύμνος στον ελεύθερο ευτυχισμένο άνθρωπο, στις δημιουργικές του ικανότητες, στο αγνό και ευγενικό πνεύμα του που διεκδικεί να εκφραστεί και λέει ακόμα ότι η μουσική ωρίμασε μαζί μου, γέμισε την ψυχή μου.

Η συμφωνία παίχτηκε στις 13 Ιανουαρίου του 1945 στο Κονσερβατουάρ της Μόσχας από την Κρατική Ορχήστρα, με διευθυντή τον ίδιο το Συνθέτη, ενώ οι Ρώσοι γιόρταζαν έξω στους δρόμους το πέρασμα του Κόκκινου Στρατού από τον ποταμό Βιστούλα. Έκτοτε η Πέμπτη Συμφωνία έμελλε να γίνει μία από τις δημοφιλέστερες  του Συνθέτη. Το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου ο Serge Koussevitzky την ερμηνεύει στην Αμερική με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστόνης, με την οποία και την ηχογραφεί.

Ο Αρχιμουσικός Λουκάς Καρυτινός, με την καθοριστική συμβολή της Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, μέσα από την λαμπερή ερμηνεία του, τη γεμάτη ενάργεια, ανέδειξε το όραμα του συνθέτη, ύμνο για το ανθρώπινο πνεύμα. Ανανέωσε το ντελικάτο «γαλλικό χρώμα» του Προκόφιεφ, έδωσε έκφραση στην αισιοδοξία, στην ευτυχία που γίνεται σχεδόν εμμονή με έναν λεπτό υπαινιγμό να υπερίπταται σαν κάτι το οδυνηρό να κρύβει.

[Ο Λουκάς Καρυτινός]

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΣΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΤΑ ΕΝΔΟΞΑ ΕΙΣΟΔΙΑ

«Τῇ ἀφάτῳ σου εὐσπλαγχνίᾳ, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, τῆς τρυφῆς τοῦ Παραδείσου ἡμᾶς καταξίωσον...»

Ἀρέσκεται ὁ κόσμος στὸ νὰ παραλλάσσει τὴ μορφή του, τὴ ζωή καὶ τὴ συμπεριφορά του, ἀναζητώντας μὲ τὸ τρόπο αὐτὸ μιὰν ἐκτόνωση καὶ μιὰ περἰεργη ψυχαγωγία, πού, κατὰ τὴ γνώμη του, τὸν ἀπομακρύνει ἀπὸ τὰ καθημερινὰ καὶ δύσκολα καὶ τὸν φέρνει σιμὰ σὲ παραδείσιες στιγμές. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τοῦτες τὶς μέρες, τῶν μεταμφιέσεων τὶς ἐπίσημες τὶς μέρες, ἀποφεύγει τὸν πραγματικό του ἑαυτὸ καὶ ἀναζητεῖ προσωπεῖα. Προσωπεῖα πρόχειρα,  τὰ ὁποῖα ὡστόσο χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ κινεῖται μὲ ἄνεση ἀνάμεσα στοὺς συνανθρώπους του. Καὶ ἀρέσκεται νὰ ζεῖ μὲ τὸν τρόπο αὐτό, γιατὶ μὲ τὰ προσωπεῖα ποὺ χρησιμοποιεῖ, καταφέρνει νὰ ἐπιβιώνει. Νὰ τὰ «φρενει βόλτα», κατὰ τὸ κοινῶς λεγόμενο. Φυσικὰ, ἄν  μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ κατακερματίζει τὴν ψυχή του, κάνοντάς την ἕνα σπασμένο καθρέφτη, μὲ πολλὰ καὶ ἀκρωτηριασμένα πρόσωπα/εἴδωλα, αὐτὸ λίγο τὸν ἀπασχολεῖ. Ἔτσι τὶς μέρες αὐτὲς τῶν προσωπίδων καὶ τοῦ μασκαρέματος, ἡ διάθεση μπορεῖ νὰ ἀλλάξει, ὅμως δὲν τροποποιεῖται ὁ ψυχισμὸς κανενός, γιατὶ τελικὰ ὁ παραδεισος, ποὺ νομίζει ὁ καθένας ὅτι τὸν προσεγγίζει, εἶναι πολὺ μακρυά, μὲ ἀποτέλεσμα ὅταν συνειδητοποιήσει κάποτε τὴν αὐταπάτη ποὺ τὸν παγίδευσε, τότε νά μεταμεληθεῖ γιὰ τὸ χρόνο ποὺ ἀνάλωσε γιὰ ἐπουσιώδη καὶ δευτερεύοντα ζητήματα βιοσοφίας καὶ ὄχι μόνο.  Κι ἕνα ἀπὸ αὐτά, εἶναι ἀναμφίβολα καὶ ἡ ἀναζήτηση προσωπείων κι ὄχι ἡ ἐκζήτηση τοῦ γνήσιου ἑαυτοῦ του, τοῦ χαμένου μέσα στὶς στοῖβες τοῦ χρόνου. Τοῦ χαμένου του χρόνου.

Δὲν εἶναι τυχαῖο ποὺ ἡ κορύφωση τῆς Ὀρθόδοξης ἀνθρωπολογίας ἐμφανίζεται μέσα στὸ Τριώδιο καὶ φυσικὰ στὴ  Μ. Σαρακοστὴ, ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου, μιὰ θεοσύστατη ἡμέρα μὲ  ἐκρηκτικὸ περιέχομενο, ἀφοῦ ἀνατέμενει τὸν ἀνθρώπινο ψυχισμό καὶ ἐμφανίζει τὴν ταπέινωση ὡς προϋπόθεση γιὰ τὴν ἐπίγνωση τοῦ σκοτασμοῦ τοῦ νοός, ἄρα καὶ τοῦ ἀγώνα γιὰ φωτισμὸ τοῦ σκότους τῆς ψυχῆς, μὲ κινητήριο μοχλὸ τὴ μετάνοια.

Τὴ μετάνοια, στὴ διαλεκτικὴ τοῦ Τριωδίου, παραλαμβάνει ἡ ἐπιθυμία γιὰ ἐπιστροφή στὴν πατρικὴ στέγη καὶ φιλοτιμία. Γι᾿ αὐτὸ καὶ  φανερώνεται τὸ κορυφαῖο παράδειγμα τοῦ φιλεύσπλαχνου Πατέρα Θεοῦ, ἀπαλλαγμένο ἀπὸ μυθικὰ σύμβολα καὶ προτάσεις, ποὺ διακηρύσσουν τὴν ἄτεγκτη καὶ γρανιτένια θέληση ἑνὸς Θεοῦ Πατέρα, ὁ ὁποῖος μὲ σαδισμὸ συμπεριφέρεται καὶ ἄρχει. Κι αὐτὸ τὸ μήνυμα, δυστυχῶς, ἔχει περάσει στὸν κόσμο,ποὺ θεωρεῖ ὅτι πάνω του αἰωρεῖται μιὰ κοφτερὴ ρομφαία ποὺ τιμωρεῖ, κι ὄχι τὸ ἀνοιχτὸ χέρι τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, διά τοῦ Ὁποίου «τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος» ( Ψαλμ.103, 28) 

  Ὡστόσο, συνοδευτικὴ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, γνωρίζουμε πὼς εἶναι κι ἡ Δικαιοσύνη, ἀφοῦ πρόσταγμα Του εἶναι: «Δικαιοσύνην μάθετε οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς» ( Ἠσ. 26, 9)

Ἄν ἡ λέξη Δίκη, ποὺ παράγεται ἀπὸ τὸ ρῆμα δείκνυμι, ἀφορᾶ καὶ διαφυλάσσει τὴν ἰσορροπία μέσα στὶς ἀνθρώπινες σχέσεις, ὥστε νὰ μαρτυρεῖται πάντοτε ἡ ἀλήθεια, δηλαδὴ  ἡ ἀκρίβεια καὶ ἡ συνέπεια, τότε Αὐτὸς ποὺ εἶναι «ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Ζωή» (Ἰω.14, 6), ἀσφαλῶς δὲν μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι καὶ ἀκριβὴς καὶ Κριτὴς ἔντιμος. Κι ὅπως Ἐκεῖνος εἶναι ἀκριβής, ἔντιμος καὶ δίκαιος ἀπέναντι στὸν κόσμο, αὐτὸ ὀφείλουν νὰ πράττουν στὶς διαπροσωπικές τους σχέσεις οἱ ἄνθρωποι/δημιουργήματά Του (πρβλ. Ἰω. 13, 14). Γιατὶ μονάχα τότε θὰ βιώσει αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἀπώλεσε, ὅταν ἐτόλμησε νὰ φανεῖ στὸ Δημιουργό του, ψεύστης, αὐθάδης καὶ ἀγνώμων. «ἡ γυνή, ἥν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοὶ ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον» (Γεν 3,12). Κι αὐτὸ ποὺ ἀπώλεσε εἶναι ὁ Παράδεισος, τὸν ὁποῖο καθημερινὰ ἐπιδιώκει νὰ ἐπισκεφθεῖ, νὰ τὸν ξανακατοικήσει, νὰ τὸν χαρεῖ. Πρβλ. τὸ λεξιλόγιο τῶν ἀνθρώπων ὅταν ἐπιθυμοῦν τὴν ἠρεμία, τὴν ἐκτόνωση ἀπὸ τοὺς κόπους, ἀπὸ τὸν βασανισμὸ τῆς καθημερινότητας μὲ τὸν «ἄρτον μοχθηρότητος» ποὺ μᾶς κομίζει, καὶ βρεθοῦν κάπου ἥσυχα καὶ ἀθόρυβα. Τότε, λοιπὸν, ἀνεβαίνει ἀπὸ μέσα μας ἡ ἀπωθημένη, πλὴν χαμένη κάποτε, ἐπιθυμία, ποὺ ἔχει ὄνομα: «Ἄχ, τὶ παραδεισένιος τόπος εἶναι ἐδῶ!» ἤ, «νοιώθω ὅτι εἶμαι στὸν Παράδεισο». Κι ἄν κανένας ἐξετάσει τὶς λέξεις αὐτὲς θὰ δεῖ στὸ βάθος τους νὰ ἀχνοφέγγει ἡ ἐπιθυμία τους γιὰ ἐπιστροφή. Ποῦ ἀλλοῦ, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ «θεόκτιστον σκήνωμα, τὸ ὡραιότατον κάλλος, τὸν πάντιμον Πάράδεισον».  

Αὐτὸν τὸν Παράδεισο λοιπόν, ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία νὰ μᾶς ξαναδείξει καὶ φέτος. Γιὰ νὰ μᾶς θυμίσει ὅτι μᾶς ἀνήκει κι ὅτιγιὰ μᾶς δημιουργήθηκε κι ἑτοιμάστηκε.  Μονάχα πὼς ἐμεῖς, ἄτακτοι ὄντες καὶ ἐπιπόλαιοι,  θεωρήσαμε σωστὸ  νὰ δεχτοῦμε τὴν ἔξωση, παρὰ τὴ μεταμέλεια καὶ τὴν αἴτηση συγγνώμης.  «Στολὴν θεοΰφαντον, ἀπεξεδύθην ὁ τάλας, σοῦ τὸ θεῖον πρόσταγμα, παρακούσας Κύριε, συμβουλίᾳ ἐχθροῦ..» Ἔτσι, ζοῦμε μὲν μὲ τὴ νοσταλγία τοῦ Παραδείσου, ὡστόσο δὲν κάνουμε τίποτε γιὰ νὰ καταφέρουμε νὰ τὸν οἰκήσουμε κάποτε. Γιατὶ στὸ νοῦ μας, στὴν ψυχή μας ἔχει σχηματιστεῖ ἕνα ἄλλο εἴδωλο Παραδείσου, δίχως τὸ Θεὸ καὶ τοὺς ἁγίου Του. Ἕνα εἴδωλο ποὺ ἐπιτρέπει σὲ ἐφήμερους «Παραδείσους» ν᾿ ἀνοίξουν τὶς πύλες τους καὶ νὰ μᾶς δεχθοῦν. Μόνο ποὺ ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει ἡ παρουσία Ἐκείνου, ποὺ δημιούργησε τὸν πραγματικὸ Παράδεισο, μὲ πᾶν κάρπιμον ξύλον καὶ τὸ κυριώτερο: μὲ τὴν ἐπίσκεψή Του κάθε ἀπόβραδο (βλ. Γεν, 3, 8). Καὶ τὸ γνωρίζουμε αὐτό, ἀλλὰ δὲν τὸ ἐπιθυμοῦμε, ὅπως δὲν ἐπιθυμοῦμε νὰ φέρουμε στὴν καθημερινότητα τὸ πραγματικό μας πρόσωπο καὶ φορᾶμε προσωπίδες, γιὰ νὰ ξεγελᾶμε τοὺς συνανθρώπους μας κι ἄν τὰ καταφέρουμε καὶ τὸν ἴδιο τὸ Δημιουργό. Γιατὶ τὶ ἄλλο εἶναι τὸ προσωπεῖο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ψευδεπίγραφο φαρισαϊκὸ ταλέντο μας, ὥστε νὰ φαινόμαστε τοῖς ἀνθρώποις (καὶ στὸ Θεό, φυσικά) εὐλαβεῖς, χωρὶς νὰ εἴμαστε, ἀλλὰ καὶ γνήσιοι δίχως νὰ τὸ κατορθώνουμε;

Γιὰ νὰ κατορθώσουμε, λοιπόν, «τοῦ Παραδείσου τὴν οἴκησιν, πάλιν νὰ ἀπολαύσωμεν», τοῦ ἀληθινοῦ καὶ θεοσύστατου Παραδείσου, μὲ τὰ «θεόφυτα φυτὰ», θὰ χρειαστεῖ νὰ τὰ ξαναβροῦμε μὲ τὸ Δημιουργό μας, ὥστε Ἐκεῖνος νὰ μᾶς ἐμπιστευθεῖ καὶ πάλι. Ἄλλωστε, τὸ παρακάτω χωρίο μᾶς τὸ πιστοποιεῖ μὲ ἐμφανῆ τὴν Πατρικὴ μεγαθυμία: «Καὶ ἔλαβεν ὁ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὅν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν» (Γεν. 2, 15).

Ἄραγε, κατανοοῦμε πὼς μὲ τὰ εἰσόδιά μας στὸν πάτερπνο κόσμο τῆς Μ. Σαρακοστῆς ἀρχίζει καὶ ἡ διαδικασία ἐπιστροφῆς μας στὸν Παράδεισο; Κι ὅπως ὁ καθένας μας, ὅταν βιολογικὰ ἀσθενήσει καταφεύγει σὲ εἰδικὰ θεραπευτήρια, ὥστε κάτω ὑπὸ τὴν ἰατρικὴ ἐπίβλεψη νὰ ξαναβρεῖ τὴν ὑγεία του, ἔτσι συμβαίνει καὶ τώρα: καταφεύγουμε στὸ θεραπευτήριο τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ τὴ σαρακοστιανὴ θεραπευτικὴ ἐπιζητοῦμε τὴν ὑγεία μας καὶ τὴν ἐπιστροφή μας στὸν οἶκον μας ὡς ὑγιεῖς πλέον, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἐντολή: «μηκέτι ἁμάρτανε» (Ἰω. 5, 14).  

Ὅμως, γιὰ νὰ ὑπάρξει ἡ θεραπευτικὴ αὐτὴ ἀγωγὴ ἀπαιτεῖται ἡ ἀπουσία κάθε ὑποκριτικῆς μεταμφιέσεως, γιατὶ διαφορετικὰ ἐμεπίζουμε καὶ τὸν ἰατρὸ καὶ τὸν ἑαυτό μας. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἀπαιτεῖται ἀπὸ τὴν ἀρχὴ νὰ βιωθεῖ ὁ ἱκέσιος λόγος ποὺ ψάλλουμε τὴ Μ. Τρίτη καὶ πολὺ σωστὰ ἀναφέρει,  «Τὴν δυσείμονά μου μορφήν, τῶν πταισμάτων ἀπαμφίασον», νὰ γίνει κανονισμὸς βίου πνευματικοῦ, ὥστε στὴ συνέχεια νὰ δυνηθοῦμε νὰ Τὸν παρακαλέσουμε:

 «Κατάνυξον (Κύριε) ἡμῶν τὰς καρδίας τῶν δούλων Σου καὶ πρόσδεξαι τὰς ἐν φόβῳ εὐχὰς ἡμῶν, παρέχων ἡμῖν εὔδρομον τὸ τῆς Νηστείας στάδιον...» (Ὄρθρος Τρίτης τῆς Α΄ Ἑβδομάδος).    

Αναστάσιος: Δεν μπορώ να διανοηθώ έναν νέο εθνικό διχασμό / Μήνυμα ελπίδας από τον Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας για έξοδο από την κρίση

[Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 9 Μαρτίου 2014]

Μήνυμα ελπίδας ότι μπορούμε να βγούμε από την κρίση αποστέλλει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος μέσα από τη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής» και, αφού αποδίδει τα όσα συμβαίνουν στη χώρα μας στη διαφθορά, την πλεονεξία, το ψέμα και τον άκρατο εγωισμό, στη συνέχεια παρομοιάζει την κατάσταση με τον καρκίνο, ο οποίος απαιτεί χημειοθεραπεία που αποτελεί, όπως τονίζει, μια «σκληρή και οδυνηρή, όμως απαραίτητη διαδικασία».

Ταυτόχρονα ο κ. Αναστάσιος εκφράζει την ανησυχία του για το περίεργο, όπως το χαρακτηρίζει, «παιδομάζωμα», με τους μορφωμένους νέους που φεύγουν τα τελευταία χρόνια από την Ελλάδα, για να εργαστούν σε άλλες χώρες, οι οποίες δεν έχουν προσφέρει τίποτε για τη μόρφωσή τους. Και κάνει λόγο ακόμη ότι πρόκειται για μια αδικία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Την ίδια ώρα ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας ανακαλεί τραγικές μνήμες από το παρελθόν και αναφέρεται στα όσα συνέβησαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη Γερμανική Κατοχή. Δηλώνει ότι συχνά τα κόμματα κινούνται με μια διχαστική τακτική και απευθύνει έκκληση να μην πέσουν οι Ελληνες στην παγίδα του διχασμού. «Αλίμονο»,σημειώνει, «αν μας πιάσει απογοήτευση και μελαγχολία. Αν η αγανάκτηση θολώσει το μυαλό μας και μας οδηγήσει σε τραγικές επιλογές».

- Μακαριότατε, προτού ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας, λέγατε ότι η περίοδος που ζούμε είναι πολύ σημαντική. Γιατί;

«Ξέρετε, σήμερα (σ.σ.: την περασμένη Παρασκευή) είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ ένα σχολείο, εδώ στη γειτονιά μου, και να συνομιλήσω με μαθητές του Λυκείου. Ηταν εντυπωσιακή αυτή η συνάντηση. Οι ερωτήσεις των παιδιών, οι τοποθετήσεις τους, με γέμισαν ελπίδα. Φεύγοντας αναλογίστηκα τα χρόνια στη δική μου νεότητα. Τότε τη διαφθορά, επειδή εξαπλώθηκε για πάρα πολλά χρόνια, δεν την ξέραμε, τη θεωρούσαμε αυτονόητη. Τώρα της δίνουμε όνομα και τη λέμε: διαφθορά. Από αυτή την πλευρά είναι σημαντικό σημείο ανανήψεως. Θυμάμαι ότι έχω περάσει αρκετές περιπέτειες με την υγεία μου. Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν όταν δεν ήξερα το όνομα της αρρώστιας. Οταν μου είπαν "ελονοσία", λέω: "α, εντάξει. Θα το αντιμετωπίσουμε"».

- Η κρίση δηλαδή που βιώνει η Ελλάδα έχει όνομα;

«Εχει όνομα και αυτό είναι η διαφθορά. Η εκτεταμένη διαφθορά, η πλεονεξία, το ψέμα και ο άκρατος εγωισμός. Και αυτή η διαφθορά είναι λίγο σαν τον ιό, ο οποίος μετακινείται και δεν ξέρεις πώς θα τον βρεις. 'Η, αν θέλετε, λίγο σαν τη ραδιενέργεια, η οποία απλώνει και δεν πιάνεται. Χρειάζεται πρώτα-πρώτα διάγνωση: Εχω καρκίνο; Πολύ καλά, τι κάνω μετά; Το αποδέχομαι; Οχι. Κάνω τη χημειοθεραπεία. Μια σκληρή και οδυνηρή, απαραίτητη όμως διαδικασία. Παρά τις αδιαμφισβήτητες δυσκολίες, τελικά είμαι αισιόδοξος. Αν βεβαίως έχουμε το θάρρος να προχωρήσουμε πέρα από τη διάγνωση της κρίσεως, στη θεραπεία της, σε αυτή που μας υπαγορεύει να ξαναβρούμε τα υπέροχα στοιχεία της ορθοδόξου παραδόσεως. Συχνά σκέπτομαι τις ηρωικές γυναίκες που είχαν έρθει πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μ. Ασία. Τις δικές μας μανάδες στην Κατοχή. Είχαν βαθιά θρησκευτική πίστη, στοργή, αφοσίωση, λεπτότητα, διάκριση, συμπόνια για τον διπλανό. Αυτά τα ανεκτίμητα κοιτάσματα έχει μέσα στην καρδιά του ο λαός μας και χρειάζεται να τα ξαναβρούμε».

- Η Εκκλησία είχε μερίδιο στην κρίση;

«Οφείλω να υπενθυμίσω ότι η Εκκλησία δεν είναι μόνον ο κλήρος, αλλά όλοι οι βαπτισμένοι στο όνομα του Τριαδικού Θεού. Και υπάρχει μερίδιο σε όλους όσοι έχουν προσβληθεί από τους ιούς της διαφθοράς. Οι κληρικοί και οι θεολόγοι δεν τονίσαμε όσο πρέπει  τον προφητικό λόγο για την πολύμορφη αδικία και ανομία που υπονομεύουν την κοινωνία».

- Σήμερα μπορεί να ανατραπεί η κατάσταση;

«Επιβάλλεται να ακουστεί ευκρινέστερα λόγος κριτικός. Να τονίσουμε τις Αρχές του Ευαγγελίου: την αρχή της Δικαιοσύνης, της αλήθειας, της τιμιότητος, της αυταπαρνήσεως, της συγγνώμης. Είναι βασικός νόμος ζωής και έχω την εντύπωση ότι αυτό δεν το έχουμε τονίσει όσο θα έπρεπε. Δεν το έχουμε τονίσει στον εαυτό μας, δεν το έχουμε τονίσει στους άλλους. Και ακόμα ένα βασικό στοιχείο της Ορθοδοξίας είναι η αδιάκοπη αυτοκριτική, ο αυτοέλεγχος. Η πνευματική καλλιέργεια είναι κάτι ζωντανό που θέλει αδιάκοπη ανανέωση».

- Φοβόσαστε τον διχασμό;

«Ο διχασμός μάς κυνηγάει από την αρχαιότητα. Αλλάζει μορφές. Συχνά τα κόμματα κινούνται με μια διχαστική τακτική. Δηλαδή, σαν να μην υπάρχει τίποτα καλό στον άλλον. Ο διχασμός είναι ο επικίνδυνος ιός, που τον έχουμε μέσα μας και πάση θυσία οφείλουμε να τον αποφύγουμε. Αυτός μας κατέστρεψε. Τι έγινε με τη Μικρασιατική Καταστροφή; Τι έγινε με τον Εμφύλιο; Οταν άρχισα να καταλαβαίνω τον κόσμο, το πρώτο το οποίο με συντάραξε ήταν τα γερμανικά αεροπλάνα που βομβάρδιζαν τον Πειραιά. Το δεύτερο, όταν έβλεπα στην Κυψέλη, που τότε ήτανε χωράφια, να σκοτώνονται αδέρφια. Λοιπόν, δεν μπορώ να διανοηθώ ότι θα πέσουμε πάλι σε αυτή τη φοβερή παγίδα».

- Υπάρχει όμως μια σοβαρότατη αιτία. Οι οικογένειες που έχασαν τις δουλειές τους και δεν μπορούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Η μεσαία τάξη που έχασε όσα είχε και δεν βλέπει να τα ανακτά στο μέλλον, οι χαμηλόμισθοι που μετά βίας επιβιώνουν. Σε αυτές τις συνθήκες εξαθλίωσης συνήθως ο διχασμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος.

«Κάθε μορφή κρίσεως έχει άλλα χαρακτηριστικά από την προηγούμενη. Οπως η γερμανική κατοχή, η πείνα και ο Εμφύλιος. Θυμάμαι στην Κατοχή τη λαχτάρα για ελευθερία που συνοδευόταν από την αγάπη και τον αμοιβαίο σεβασμό. Τότε στη μεγάλη μας φτώχεια, σε μια φέτα ψωμί βάζαμε λίγο νερό και λίγη ζάχαρη και τη μοιραζόμασταν. Αυτή την αυθόρμητη ευφρόσυνη αλληλεγγύη πρέπει να την ξαναβρούμε. Οπως  περιγράψατε είναι πράγματι πάρα πολύ δύσκολη η κατάσταση. Ξαναγυρίζω στην εικόνα της αρρώστιας. Είναι πολύ οδυνηρή, όμως αλίμονο αν μας πιάσει απογοήτευση και μελαγχολία. Αν η αγανάκτηση θολώσει το μυαλό μας και μας οδηγήσει σε τραγικές επιλογές».

- Στην Κωνσταντινούπολη την Κυριακή της Ορθοδοξίας συνέρχεται η Πανορθόδοξη Σύναξη για πρώτη φορά μετά το 2008. Τι περιμένετε από αυτή τη συνάντηση;

«Η ίδια η Σύναξη είναι γεγονός θετικό. Διότι συχνά μας απορροφούν τα άμεσα τοπικά προβλήματα και δεν βλέπουμε το όλον: τη Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία και την ευθύνη μας μέσα στον σύγχρονο  κόσμο. Τώρα, δεν γνωρίζω οι διάφορες αδυναμίες και τάσεις με ποιον τρόπο θα εκφραστούν. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει η ρήση του Αγίου Ιγνατίου Αντιοχείας: "όπου μερισμός εστί, Θεός ου κατοικεί". Ασφαλώς η εμπειρία και η νηφάλια προεδρία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, η υπευθυνότητα όλων μας καθώς και οι προσευχές του εκκλησιαστικού πληρώματος θα συμβάλουν στη σύμπνοια. Το 2008 είχε συνταχθεί ένα αρχικό κείμενο, κατόπιν διαμορφώθηκε ένα άλλο και τελικά καταλήξαμε σε ένα εύστοχο μήνυμα. Ελπίζω στη σύγκλιση. Αυτό άλλωστε επιδιώκει το συνοδικό σύστημα της Εκκλησίας μας: έναν ανοικτό και ειλικρινή διάλογο με λαχτάρα να βρούμε την αλήθεια και στη συνέχεια να τη βιώσουμε. Διότι, όπως μας τονίζει ο Αγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, "το της Εκκλησίας όνομα ου χωρισμού, αλλ' ενώσεως και συμφωνίας όνομα"».

- Ωστόσο, διάφοροι κύκλοι αντιδρούν στον διορθόδοξο διάλογο, αλλά κυρίως στον διαχριστιανικό.

«Εχω την εντύπωση ότι δεν επιδρούν στις συνάξεις των Προκαθημένων. Πρόκειται για φωνές αποσπασματικές. Επιδιώκουν να τρομοκρατήσουν, αλλά μακροπρόθεσμα δεν αντέχουν. Στην εποχή μας  είναι αδιανόητο να ενεργήσει κανείς σωστά σε οποιαδήποτε σφαίρα, οικονομική, πολιτική, πνευματική, θρησκευτική, αν δεν βλέπει τη ζωή σε παγκόσμια προοπτική. Η ορθόδοξη κατανόηση και βίωση του χρέους μας αποτελούν αίτημα της Ορθοδοξίας σήμερα. Κάθε μορφή πολώσεως μεταξύ τοπικού και οικουμενικού παραποιεί το ορθόδοξο φρόνημα. Μερικοί θέλουν η Ορθοδοξία να περιοριστεί στον εαυτό της. Ομως οι άνθρωποι, οι οικογένειες, οι τοπικές κοινότητες που κλείνονται στον εαυτό τους παρακμάζουν. Οι μικρές αυτές ομάδες δεν νομίζω ότι επηρεάζουν τη σύναξη των Προκαθημένων».

- Ωστόσο αντιδρούν.

«Παλαιότερα, όταν λέγαμε "διάλογος με τους άλλους, τους αιρετικούς, τους αλλοθρήσκους κ.ο.κ.", τους τοποθετούσαμε κάπου μακριά. Σήμερα γνωρίζουμε συγκεκριμένους ανθρώπους, με τους οποίους συνυπάρχουμε στην κοινωνία μας. Ολοι αυτοί είναι έξω από την Αγάπη του Χριστού και ο Θεός μόνον για μας ενδιαφέρεται;».

- Για να επανέλθουμε στην Ευρώπη. Νομίζετε ότι χρειάζεται επανευαγγελισμό;

«Στην Ευρώπη, εξ αφορμής της μουσουλμανικής τρομοκρατίας, ξύπνησε πάλι ένα θρησκευτικό ενδιαφέρον. Συχνά στις συναντήσεις που μας καλούν, θυμάμαι πέρυσι ο κ. Μπαρόζο ή άλλοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες, τονίζουμε: "Προσέξτε, έρχεται κι ένα άλλο είδος θρησκευτικότητας, το οποίο δεν είναι τόσο απλό όσο το φαντάζεστε. Δεν θα αντισταθεί η Ευρώπη με γενικόλογες συζητήσεις, αλλά με τις πνευματικές της αξίες. Ωστόσο, ως μια εκκοσμικευμένη κοινωνία, έχει έλλειμμα αξιών". Ως προς το δικό μας χρέος το μεγάλο ζητούμενο σήμερα είναι πώς θα μπορέσει η Εκκλησία να μιλήσει για την αλήθεια, την αγάπη, την ομορφιά, την ελευθερία. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ανανεωμένη σκέψη και δράση και  προσωπική αδιάκοπη μαρτυρία της πίστεώς μας. Στα ορθόδοξα περιβάλλοντα συχνά υπενθυμίζω: μη φοβάστε τους άλλους, η Ορθοδοξία είναι ένα πολύτιμο διαμάντι, όχι μόνον όμορφο, αλλά κυρίως ανθεκτικό».

- Και στα προτεσταντικά περιβάλλοντα που ελέγχουν το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης;

«Πριν από δύο χρόνια στην Κρήτη σε μια οικουμενική επιτροπή συναντήθηκα με φίλους γερμανούς επισκόπους και ακαδημαϊκούς διδασκάλους. Είχε προηγηθεί μια επιστολή που τους είχα στείλει, όπου έγραφα: "Σε αυτή την Ευρώπη ακούγονται πολλές φωνές. Μπροστά σε μια τόσο υπεροπτική συμπεριφορά προς τους πάσχοντες κατοίκους του Νότου, πώς δεν υψώνεται η φωνή της Εκκλησίας στη Γερμανία;". Στη συζήτησή μας πρόσθεσα: "Είναι δίκαιο οι δικοί σας να δανείζονται με 2% και ως δανειστές οι ίδιοι να επιβάλλουν πολλαπλάσια στις ασθενέστερες χώρες;".

Περίμενα ότι θα είχα αντίδραση. Αντιθέτως με σεβασμό μού απάντησαν ότι συμφωνούν απόλυτα και επακολούθησαν μερικές ενέργειες στη χώρα τους».

- Ανησυχείτε για το μέλλον;

«Δεν ανησυχώ για το μέλλον, αρκεί να κάνουμε το χρέος μας. Αρκεί να βγούμε από τον λήθαργο. Δεν είναι μόνον ελπιδοφόρα αυτά τα κοιτάσματα των υδρογονανθράκων που μας χάρισε ο Θεός κρυμμένα στο υπέδαφός μας, αλλά κυρίως όσα έχουμε μέσα στο DNA μας: η λαχτάρα για δικαιοσύνη και ελευθερία, η πίστη στον Θεό των Πατέρων ημών, η αυτοθυσία, η λεβεντιά, το φιλότιμο, η ευαισθησία, η αλληλεγγύη, το χαμόγελο, η τόλμη στα τραγικά αδιέξοδα να ελπίζουμε και να δημιουργούμε».

«Παραμένω φοιτητής και διάκονος»

«Θέλω να σας πω και κάτι που με έχει βοηθήσει: όταν με εξέλεξαν καθηγητή στο Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια επίσκοπο, ήταν η εποχή που τόσο οι επίσκοποι όσο και οι καθηγητές του Πανεπιστημίου ανήκαν στην κατηγορία των αλάνθαστων. Οταν έφτανε κανείς σε ένα σημείο… απεφαίνετο.

Τότε λοιπόν είχα πει στον εαυτό μου "είσαι σε πολύ επικίνδυνο έδαφος, φρόντισε λοιπόν να μείνεις πάντα φοιτητής και να μείνεις πάντα διάκονος". Νομίζω ότι αυτή η συμβουλή με ωφέλησε. Και μέχρι τα τελευταία χρόνια μαθαίνω ένα σωρό πράγματα. Και επίσης ξέρω ότι το πιο σημαντικό δεν είναι να κάνεις τον αρχηγό, αλλά να παίρνεις πρωτοβουλίες, στις οποίες σε ακολουθούν και οι άλλοι σε δύσκολα μέτωπα. Χωρίς αυτό, δεν μπορεί να υπάρξει μαρτυρία. Και την αγαπώ αυτή τη λέξη "μαρτυρία". Μου φέρνει στον νου τον τελευταίο λόγο του Κυρίου: "Και έσεσθέ μου μάρτυρες εν τε Ιερουσαλήμ… έως εσχάτου της γης". Καταθέτεις κάτι που το γνωρίζεις και το ζεις, αδιαφορώντας αν αυτό σου κοστίσει».

«Δεν είναι ηθικολογία να είσαι θετικός και συνεπής»

«Εμείς έχουμε φτάσει σε ένα άλλο λάθος και λέμε: "αυτά είναι ηθικολογίες". Συγγνώμη, τι σημαίνει ηθικολογία; Είναι ηθικολογία το να είσαι τίμιος; Είναι ηθικολογία το να είσαι δίκαιος; Είναι ηθικολογία να είσαι θετικός και συνεπής; Να μη λες "εργάζομαι" και πηγαίνεις μόνο για πέντε ώρες ή για τρεις ώρες στο γραφείο; Τι είναι αυτό το πράγμα; Κατηγορούμε τους άλλους ότι είναι πολύ αυστηροί στη συμπεριφορά τους. Γιατί όχι; Καλά κάνουν. Δείτε πώς πολλοί άνθρωποι ξεφεύγουν από την ευθύνη την οποία έχουν, χωρίς να βάζουν τη λέξη "αδικώ". Κι όμως αδικείς. Προσωπικά νομίζω ότι από τη συνέπεια και την αυστηρότητα των ξένων έχουμε πολλά πράγματα να μάθουμε. Εδώ λέμε "δεν πειράζει". Αυτό το "δεν πειράζει" μας έχει πάει πολύ πίσω. Πάρα πολύ πίσω. Κάποτε πρέπει να καταλάβουμε ότι όλα αυτά εντάσσονται στην έννοια της συνέπειας, της αποτελεσματικότητας, της δικαιοσύνης, της τιμιότητας, της αλήθειας».

«Δεν φοβάμαι τη μετανάστευση, κρύβει δύναμη»

- Πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο Fordham στη Νέα Υόρκη, όπου σας αναγόρευσαν επίτιμο διδάκτορα, αναφερθήκατε στη διάδοση του Ευαγγελίου σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως είναι η Αλβανία. Βλέπετε και στην Ελλάδα η κοινωνία να γίνεται πολυπολιτισμική; Τι ισχύει σε αυτές τις περιπτώσεις;

«Ο βαθύς σεβασμός για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, που είναι βασική αρχή της ορθοδόξου παραδόσεως. Ο άλλος, ο διαφορετικός, δεν είναι αντίπαλος ούτε εχθρός. Εμείς αρθρώνουμε το χριστιανικό μήνυμα όπως είναι, χωρίς να ζητούμε οι άλλοι οπωσδήποτε να το αποδεχτούν. Το χρέος μας είναι να το διατυπώσουμε σωστά με τον λόγο, τη σιωπή και το έργο μας. Τα άλλα είναι στα χέρια του Θεού. Δεν θα τα επιβάλουμε εμείς διά της βίας.

Οταν σέβεσαι τις ιδέες και τα προβλήματα του άλλου, δεν σημαίνει ότι αποδέχεσαι τις ιδέες και τη νοοτροπία του. Του προσφέρεις το Ευαγγέλιο, το οποίο δεν είναι σύστημα αφηρημένων ιδεών, αλλά η αναγγελία ενός λυτρωτικού γεγονότος: ο Θεός της Αγάπης δεν έμεινε μακριά κάπου στο Σύμπαν, αλλά έγινε άνθρωπος, ήρθε ανάμεσά μας. Δεν σημαίνει ότι θα επιβάλουμε στον άλλον αυτό το χαρμόσυνο μήνυμα, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να μοιραστούμε μαζί του τη συνταρακτική αυτή αλήθεια.

Το χριστιανικό μήνυμα, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, "παρωχημένο" και δύσκολα αποδεκτό, παραμένει το πιο επαναστατικό. Δεν υπάρχει πιο τολμηρή διατύπωση από τη φράση του Ευαγγελιστή Ιωάννου "ο Θεός αγάπη εστί, και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ".

Ομως δεν αρκεί η αναγγελία, χρειάζεται και η βίωση του Ευαγγελίου. Η πίστη είναι ζωή και μεταδίδεται όπως κάθε μορφή ζωής. Το πιο σημαντικό λοιπόν είναι να ζούμε την πίστη μας, η οποία στη συνέχεια θα ακτινοβολήσει και θα εκφραστεί με συγκεκριμένα έργα. Πολλές φορές με ρωτούν "τι θεωρείτε πιο σημαντικό από τα τόσο πολλά που κάνατε όλα αυτά τα χρόνια στην Αλβανία;". Περιορίζομαι σε ένα: μένω είκοσι δύο χρόνια κοντά στους ανθρώπους, ακούγοντας τον πόνο τους με αγάπη και προσπαθώντας να βρω διεξόδους με ουσιαστικά έργα, μεταφέροντάς τους το σταυροαναστάσιμο μήνυμα ότι, παρ' όλες τις πολυποίκιλες δυσκολίες, υπάρχει ελπίδα».

- Στην Ελλάδα υπάρχει ελπίδα;

«Ασφαλώς».

- Παρά τη μετανάστευση;

«Δεν φοβούμαι τη μετανάστευση, διότι κρύβει μέσα της δύναμη, ανησυχίες και αναζήτηση για το καλύτερο. Οι μετανάστες μας στην Αμερική απέτυχαν; Φοβούμαι βεβαίως τον τόπο, ο οποίος στερείται από τόσο ικανούς ανθρώπους. Επίσης ανησυχώ για το περίεργο "παιδομάζωμα". Ο λαός μας φορολογείται για μια δωρεάν εκπαίδευση. Κάποιος γίνεται πολύ καλός γιατρός και τελικά προσφέρει τους καρπούς των γνώσεών του σε μια χώρα που δεν τον ανέθρεψε από παιδί. Αυτό το θεωρώ αδικία σε παγκόσμιο επίπεδο».

- Και τώρα φεύγουν οι άριστοι...

«Είναι οδυνηρό. Γι' αυτό επαναλαμβάνω: Πηγαίνετε, αλλά ξαναγυρίστε».