π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΤΗΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΣΤΟΡΓΗΣ ΤΗΣ ΤΟ ΘΑΥΜΑ

Στὴ Μνήμη τῆς Μητέρας μου 

« Ὅμως ἐμεῖς τό μόνο πού προσέχαμε ἦταν ἐκεῖνες οἱ φωνές μέσα στά σκοτεινά, πού ἀνέβαιναν, καυτές ἀκόμη ἀπό τήν πίσσα τοῦ βυθοῦ ἤ τό θειάφι. “Ὅι, ὅι, μάνα μου”, “ὅι, ὅι, μάνα μου”» ( Ὀδ. Ἐλύτης, Ἄξιόν Ἐστι)

«Στήν ἀγκαλιά σου τή γλυκειά, μανούλα μου, ν’   ἀράξω μές στό βαθύ τὸ πέλαγο αὐτό πριχοῦ βουλιάξω»  (Ἀλ. Παπαδιαμάντης)

Μέρες τρυφερές, μητρικῆς φροντίδας καὶ στοργῆς ἅγιες μέρες ἀνοίχτηκαν μπροστά μας, ἴσαμε, μὲ τῶν Ἀποστόλων τὸν δῆμον συνοδοιπόρον, νὰ τιμήσουμε, ἑορτάσουμε, πανηγυρίσουμε «τὸ τελευταῖον ἐν αὐτῇ Μυστήριον». Τὴν Πάνσεπτόν Της Κοίμηση,  Τῆς Μητέρας μας τῆς Παναγιᾶς τὴν Κοίμηση.

Εὐωδιαστὲς, ὄντως, ἀφήνονται οἱ μέρες αὐτὲς νὰ μᾶς ταξιδέψουν σ᾿ ἕνα καιρὸ ξεχασμένο, δυστυχῶς, ὅπου ἡ ἄλλη  ἡ μητρικὴ στοργή, τῆς μάνας ποὺ μᾶς γέννησε, δαψιλῶς συμπληρώνονταν ἀπὸ τὴ Χάρη Της. Γιατὶ καὶ στὴ μία καὶ στὴν ἄλλη ἀκουμπούσαμε «τῶν λυπηρῶν τὰς ἐπαγωγάς», ποὺ ράμφιζαν τὴν ψυχή μας. Κι ἀναζητούσαμε, καὶ στὴ μιὰ καὶ στὴν ἄλλη τὴν παραμυθία, ἀνασαίναμε σιμά τους, αἰσιοδοξίας καὶ πλησμονῆς ἐλέους, εὐωδίες μοναδικές. Μέχρι νἄρθουν ἄλλα «νέφη τῶν λυπηρῶν» νὰ σταθοῦν ἀπειλητικά, ὅπως οἱ ἐπιθετικὲς καταιγίδες πάνω μας. Γιὰ νὰ τὶς ξεπεράσουμε κι αὐτές «τῇ μεσιτείᾳ Της» στηριγμένοι ἐξάπαντος στὴν εὐχή τῆς μάνας μας.  

Κι ὕστερα ἦρθε καιρὸς ποὺ μιὰ ἀπὸ τὶς δύο, ἡ κατὰ σάρκα μάνα μας δηλαδή, σταύρωσε τὰ χέρια της, σφράγισε τὸ στόμα της, ἔκλεισε τὰ μάτια κι ἀποκοιμήθηκε. Γιὰ πάντα. Αὐτήν, λοιπόν, τὴν ἀπουσία ἐκείνης  συμπληρώνει ἡ Χάρη Της, καθὼς ἀποπνέει κάθε ἐμπιστοσύνη ἡ Μορφή Της καὶ περισσότερο, ἀφοῦ ἄγρυπνο «προστάτιν τῆς ζωῆς» μας Τὴν καταλαβαίνουμε καὶ φρουρὰ ἀσφαλεστάτην τὴ νοιώθουμε σὲ τοῦτα τὰ μονοπάτια τοῦ βίου τὰ δύσβατα καὶ ἀκανθώδη. Ὅπως καταλαβαίναμε τὴ μάνα μας σὲ ὧρες πυρετοῦ, ἀδιαθεσίας καὶ ὀδυνηρῶν περιστάσεων ποὺ μᾶς κύκλωναν. Κι ἀφοῦ πλήρωσε τὸ κοινὸν χρέος ἡ μιά, συμπορευόμαστε μὲ τὴν Ἄλλη, ἀφήνοντας πίσω μας κάθε τί τὸ δυσχερὲς  καὶ προσβλητικὸ σχῆμα τοῦ κόσμου καὶ προστρέχουμε στὴ σκέπη Της.

Δὲ νοιώθουμε καμιὰν ὀρφάνια, γιατὶ παραμυθούμεθα ἀπὸ τὴν ἔγνοια Της, μᾶς νανουρίζει ἡ ἀγρύπνια Της καὶ  φωτίζει τὰ σκοτάδια μας ἡ στοργή Της. Κι ἔτσι πορευόμαστε μέσα στὸ Χρόνο, μοναχικοὶ καὶ ἀποσυνάγωγοι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἀλλὰ γεμᾶτοι παρουσίες ἀπὸ τὴν δικιά Της συμπαράσταση. «Καὶ ποῦ, λοιπόν, ἄλλην εὑρήσω ἀντίληψιν, ποῦ δὲ καὶ σωθήσομαι;...». Οἱ ἄνθρωποι ξεχνοῦν γρήγορα, ξιπάζονται ἀναζητοῦν τὴ δόξα-πάντα τὴν ἐφήμερη, φυσικά, γιατὶ ἡ ἄλλη δὲν εἶναι προϊὸν δημοσίων σχέσεων καὶ αὐτοπροβολῆς ἀλλ᾿ εἶναι βραβεῖο, ἔπαινος, πληρωμὴ τοῦ Θεοῦ.

Δεκαπενταύγουστο. Εὔχυμος χρόνος προσευχῆς καί δεήσεων. Μέσα στὸ ἑλληνικὸ τὸ καλοκαίρι, εὐτυχῶς, γιὰ νὰ καταννοουμε τὶς δωρεές Του, πάντα τῇ μεσιτείᾳ Της. Ἀφθονία καρπῶν, μέρες περιούσιες,θεϊκὲς λές, εὐκαιρίες γιὰ δοξολογία ἤ καὶ παρακληση-αἴτηση. Ὅλα δοσμένα μὲ μέτρο. Μέτρο ποὺ ὑπολογιζει καὶ τὴν παραμικρὴ λεπτομέρεια. Γιατὶ μονάχα ἔτσι καταλαβαίνει ὁ Θεὸς τὰ τῶν ἀνθρώπων, ὅταν ἀπέδωσε τὸν Κόσμο ὁλόκληρο στοὺς πρωτόπλαστους δημιουργημένο «καλὰ λίαν» (Γεν. 1, 31).

Δεκαπενταύγουστο, λοιπόν, μὲ χαρμολύπη στολισμένο καὶ μὲ κέντρο τῆς Γιορτῆς μιὰ κηδεία. Ὅμως, «ζῇ ἀεὶ Θεομήτωρ, κἂν δεκάτῃ θάνε πέμπτῃ». Ὅπως ξέρουμε πιά, ὅτι σιμά Της ζεῖ κι ἡ μάνα μας καὶ μᾶς ἀφουγκράζεται κάθε φορὰ ποὺ ὁ στεναγμός μας, σὲ ὧρες πνιγηρὲς, ἀνεβαίνει ἀπὸ τὸν πυθμένα τοῦ εἶναι μας: «Ἄχ, μάνα μου... Παναγιά μου, Ἐσύ!», ἤ ὅπως συνειδητὰ Τῆς ψάλλουμε, «Οἱ μισοῦντες μάτην βέλεμνα καὶ ξίφη καὶ λάκκον ηὐπρέπισαν, καὶ ἐπιζητοῦσι τὸ πανάθλιον σῶμα σπαράξαι μου, καὶ καταβιβάσαι, πρὸς γῆν Ἁγνὴ ἐπιζητοῦσιν· ἀλλ᾿ ἐκ τούτων προφθάσασα σῶσον με». Γιατὶ οἱ ὁρατὲς κι ἀόρατες ρομφαῖες δὲ λείπουν ποτέ... 

π. κ.ν.κ.  Δεκαπενταύγουστο 2017

Η ΕΞΟΧΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Η μεγάλη προσμονή για τις συναυλίες στις 6 και 7-7-17 από την περίφημη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Αγίας Πετρούπολης ήταν αναμενόμενη, καθώς σηματοδοτούσε το κορυφαίο μουσικό γεγονός του Φεστιβάλ Αθηνών, ύστερα μάλιστα και από την ακύρωση της εμφάνισης με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών της θρυλικής Αργεντινής πιανίστα Martha Argerich. Η είδηση της ακύρωσης άλλων δύο εμφανίσεων, του επί τριάντα περίπου χρόνια, διακεκριμένου μαέστρου της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Αγίας Πετρούπολης, Yuri Termikanov, καθώς και του διάσημου Ρώσου πιανίστα Denis Matsuev, βύθισαν σε απογοήτευση τους φιλόμουσους. Ωστόσο η μεγάλη αυτή ορχήστρα, υπό την διεύθυνση του αντικαταστάτη αρχιμουσικού της Nikolai Alexeev, έλαμψε για μια ακόμα φορά στη μακρά πορεία της.

Παρακολουθήσαμε την πρώτη συναυλία με έργα, αποκλειστικά, Ρώσων συνθετών. Το πρώτο ήταν ένα απόσπασμα από την ορχηστρική σουίτα της όπερας, Ο Θρύλος της αόρατης πόλης του Κιτέζ του Nikolai Rimsky -Korsakov (1844-1908), που θεωρείται μία από τις ωραιότερες όπερες του συνθέτη και αναφέρεται ως «Ρωσικός Parsifal». Το από τέσσερις πράξεις λιμπρέτο του Vladimir Belsky, βασίζεται σε δύο μύθους, στον «Legent of the invisible city of Kitezh» και στον «The Maiden Feuvroniya». Η όπερα ολοκληρώθηκε το 1905 και πρωτοπαίχτηκε στο Θέατρο Maryinsky στις 20 Φεβρουαρίου του 1907, στην Αγία Πετρούπολη.

«Μάγος της ενορχήστρωσης» χαρακτηρίστηκε ο Korsakov και η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Αγίας Πετρούπολης υπό την μπαγκέτα του αρχιμουσικού της, Nikolai Alexeev, δικαίωσε τον χαρακτηρισμό. Μέσα από το πλούσιο ηχόχρωμα και τον διάφανο ήχο κάθε οικογένειας οργάνων, πρόβαλαν με αρμονική ολότητα και ακρίβεια τις αρετές του έργου και έπλασαν μελωδίες τρυφερές, που ανέδειξαν τη σαγήνη και τη μαγεία των μύθων.

Τις Παραλλαγές ροκοκό, έργο 33 του Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840-1893), ερμήνευσε, στη συνέχεια, με δεξιοτεχνία βιρτουόζου, ο Ισπανός σολίστ του βιολοντσέλου Pablo Ferrandez. Ο Tchaikovsky αναζητεί την έμπνευση πέρα από την Ρώσικη μουσική στα πρότυπα της Δυτικής μουσικής. Με ίχνη και επιρροές από τον ρομαντισμό ενός Schumann, Liszt και Wagner, μα πάνω απ' όλα εμπνεόμενος από το γοητευτικό στυλ του θεϊκού Mozart και του Ροκοκό, συνθέτει, με κλασική προσέγγιση, ένα έργο άκρως δεξιοτεχνικό, με νύξεις από τα μπαλέτα του, με χάρη, φαντασία και πλαστικότητα, στοιχεία του ανεπανάληπτου προσωπικού, ορχηστρικού του ύφους.

Το έργο γράφεται αμέσως μετά το συμφωνικό ποίημα Francesca da Rimini, μεταξύ Δεκεμβρίου του 1876 και Μαρτίου του 1877, για τον Γερμανό βιολοντσελίστα Wilhelm Fitzenhagen, καθηγητή στο Conservatoire της Μόσχας, ο οποίος συνέβαλε με τις υποδείξεις του στην ολοκλήρωσή του. Η πρεμιέρα του έργου έγινε στη Μόσχα στις 30 Νοεμβρίου 1877 υπό τον Nikolai Rubinstein.

Με την άριστη στήριξη της μεγάλης αυτής ορχήστρας και του αρχιμουσικού της, η ερμηνεία του νεαρού σολίστ, Pablo Ferrandez, ήταν αριστοτεχνική. Με τόλμη, σαφήνεια και μοτσάρτεια χάρη, ανέδειξε τον πλούτο της μουσικής του Tchaikovsky, αλλά και έδωσε το έναυσμα στο θεατή, αντιστοιχώντας τις τέχνες, να δει μέσα από τις νότες, την ακτινοβολία των ζωγραφικών αριστουργημάτων της εποχής του Ροκοκό, όπως το «Ποιμενικό Ειδύλλιο» του François Boucher, το «Προσκύνημα στο νησί των Κυθήρων του Jean-Antoine Watteau, το «Κλεμμένο φιλί» του Jean-Honorè- Fragonard και τόσα άλλα.

Τους Συμφωνικούς Χορούς op. 45, ορχηστρική σουίτα σε τρία μέρη, συνέθεσε ο Sergei Rachmaninoff (1873-1943), στην Αμερική το 1940, τέσσερα χρόνια μετά τη σύνθεση της Τρίτης Συμφωνίας του και έμελλε να είναι το κύκνειο άσμα του, αλλά και η σύνοψη της μουσικής του κατάθεσης. Ο πρωτότυπος τίτλος τους ήταν Fantastic Dances και προοριζόταν για μπαλέτο που θα χορογραφούσε ο Michael Fokine. Δεινός πιανίστας ο ίδιος, χαρακτηρίστηκε από τους καλύτερους του 20ού αιώνος, συνέθετε, παράλληλα με την Ορχηστρική Σουίτα και τους Συμφωνικούς Χορούς για δύο πιάνα.

Ήταν γνωστή η ιδιαίτερη σχέση του Ρώσου συνθέτη με την Philadelphia Orchestra, χάρις στον Leopold Stokowski, -να θυμίσουμε την αλησμόνητη παρουσία του στη Fantasia του Walt Disney- καθώς και η ρήση του, ότι τα χρόνια που ζούσε στην Αμερική συνέθετε, έχοντας στο μυαλό του τους ήχους αυτής της ορχήστρας. Ήταν φυσικό η πρεμιέρα των Συμφωνικών Χορών του να γίνει από τη διάσημη Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας, υπό την διεύθυνση του Eugene Ormandy.

Έργο αντιπροσωπευτικό τού τελευταίου στυλ του συνθέτη, ένας νοσταλγικός, ρομαντικός χορός για τη Ρωσία που γνώρισε και περιγράφει τόσο όμορφα στην Τρίτη Συμφωνία του, με την εκκλησιαστική μουσική στην αρχή να επιτείνει την αθεράπευτη νοσταλγία για την πατρική γη και να αφήνει έκθαμβο τον ακροατή όταν προς το τέλος, αναγνωρίζει, στο Dance macabre, το Requiem Dies Irae, δάνειο από το Γρηγοριανό Μέλος του 13ου αιώνος. Έξοχη απόδοση, από μια έξοχη Ορχήστρα! 

π. Κων. Ν. Καλλιανός: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΗΣ ΕΔΕΜ, ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

(Μικρὸ κι ἄτεχνο σχόλιο στὴν ἔκθεση ζωγραφικῆς τῆς Ξένης Εὐ. Μαρλίτση)

«Ἐκάθισεν Ἀδὰμ τότε, καὶ ἔκλαυσεν ἀπέναντι τῆς τρυφῆς τοῦ Παραδείσου, χερσὶ τύπτων τὰς ὄψεις, καὶ ἔλεγεν· Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τὸν παραπεσόντα. Ἰδὼν Ἀδὰμ τὸν Ἄγγελον, ὠθήσαντα, καὶ κλείσαντα τὴν τοῦ θείου κήπου θύραν, ἀνεστέναξε μέγα, καὶ ἔλεγεν· Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τὸν παραπεσόντα. Συνάλγησον Παράδεισε, τῷ κτήτορι πτωχεύσαντι, καὶ τῷ ἤχῳ σου τῶν φύλλων, ἱκέτευσον τὸν Πλάστην, μὴ κλείσῃ σε. Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τὸν παραπεσόντα. Παράδεισε πανάρετε, πανάγιε, πανόλβιε, ὁ δι' Ἀδὰμ πεφυτευμένος, καὶ διὰ τὴν Εὔαν κεκλεισμένος, ἱκέτευσον Θεὸν διὰ τὸν παραπεσόντα. Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τὸν παραπεσόντα». 

(Τριώδιον, Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς. Οἶκος)

Ἡ νέα ἔκθεση, ποὺ μὲ πολὺ κόπο καὶ μεράκι, ἀλλὰ καὶ ἐμφανῆ αἰσιοδοξία παρουσιαζει στὸν χῶρο τοῦ Σινε-Ὀρφεύς, τῆς Χώρας τῆς Σκοπέλου, τῆς πατρίδας της δηλ. ἡ νέα καλλιτέχνις καὶ ταλαντοῦχος ζωγράφος, ἡ Ξένια Εὐ. Μαρλίτση, ἔρχεται μὲν νὰ συμπληρώσει κάποιες προηγούμενες ἐκθέσεις της, ἀλλὰ καὶ ν᾿ ἀποδείξει μετ’ ἐμφάσεως ἱκανῆς τὴν ὡριμότητα τῆς Σκοπελίτισσας εἰκαστικοῦ. Μιὰν ὠριμότητα ποὺ φαίνεται πιὰ μέσα στὰ νέα της ἔργα, ἀλλὰ καὶ στὸν τίτλο ποὺ τοὺς ἔδωσε : «Ἐδὲμ τοῦ βαθους».

Στ' ἀλήθεια, τί εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμεῖ ν᾿ ἀποκαλύψει ἡ ζωγράφος; Ποιό, δηλαδή, μήνυμα ἀκτινοβολοῦν τὰ ἔργα της καὶ ποιὰ ἡ σχέση τους μὲ τὴν βιβλικὴ Ἐδέμ.

Ἀρχικὰ πρέπει νὰ ξέρουμε ὅτι ὁ Θεὸς ἔπλασε τὸν Κόσμο «καλὰ λίαν» ( Γεν. 1, 31) κι ἐκεῖ ἔθεσε τὸν ἄνθρωπο νὰ ζεῖ. Μόνο ποὺ αὐτὴ τὴν εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος τὴ λησμόνησε γρήγορα, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ χάσει τὸν Παράδεισο. Τὸν Παράδεισο ποὺ ἀπὸ τότε ἀναζητεῖ, γιατὶ ὅταν ἔφυγε ἀπὸ μέσα καταλαβε τί ἔχασε. Ἄλλωστε καὶ τὸ παραπάνω ἐκκλησιαστικὸ κείμενο ποὺ παρατίθεται φανερώνει αὐτὴ καθαυτὴ τὴ θλίψη καὶ τὴν ὀδύνη τοῦ Ἀδὰμ.

Προσέχοντας τώρα τὰ πρόσωπα τὰ ὁποῖα μᾶς παρουσιαζει ἡ ζωγράφος θὰ παρατηρήσουμε πὼς εἶναι ἀπόλυτα συντονισμένα μὲ αὐτὴ τὴ θλίψη, τὴ σιωπή, τὸν προβληματισμό, ἀλλὰ καὶ τὴν ὀδύνη τοῦ Ἀδάμ. Ὅ, τι δηλ. περιγραφεται στὸν Οἶκο¹ τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς, τῆς Κυριακῆς δηλ. ποὺ θυμόμαστε τὸν Παράδεισο ποὺ ἔχασε ὁ προπάτοράς μας, ὁ Ἀδάμ.

Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἔκθεση αὐτὴ ἔχει τὶς μεταφυσικές της προεκτάσεις, ἀφοῦ ἐμφανῶς μαρτυρεῖ, μέσω τῶν ἔργων τῆς ζωγράφου, τὸ μεγαλο ζητούμενο τοῦ κάθε ἀνθρώπου: Τὴν ἐπιστροφή του στὸν Κῆπο τῆς Ἐδὲμ, στὸν Παράδεισο δηλ., ὅπου τὸ φυτικὸ καὶ ζωϊκὸ βασίλειο θὰ τὸν συντροφεύει καὶ θὰ τοῦ χαρίζει εἰρήνη καὶ φῶς. Ἕνα φῶς ποὺ θὰ καταγαύσει τὰ σκοταδια τοῦ ψυχισμοῦ του. Φῶς, ὅπως αὐτὸ ποὺ ἐκπέμπουν τὰ χρώματα μὲ τὰ ὁποῖα ἡ ζωγράφος προσπαθεῖ νὰ τονίσει τὶς ἀντιθέσεις: Τῆς θλίψης καὶ τῆς μελαγχολίας τῶν προσώπων μὲ τὰ φωτεινὰ χρώματα ποὺ εἶναι ντυμένα ὅλα τὰ ἄλλα. Γιατὶ ὅλη αὐτὴ ἡ πολυχρωμία, ἡ προσπάθεια δηλ.τῆς Ξένης νὰ ἀποκωδικοποιήσει τὸ Κάλλος, τὸ Ὡραῖο, τὸ Ὑπέροχο καὶ ἀπερίγραπτο τοῦ Κόσμου, τοῦ Κόσμου Δημιουργία τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ ἀπάντησή της στοὺς καιρούς μας, ὅπου ἡ Ἐδὲμ, δυστυχῶς, ἐσκεμμένα μεταποιεῖται σὲ ἄλλους «παραδείσους». Παραδείσους ἐφήμερους καὶ εἰκονικούς, ποὺ στὸ βαθος τους κρύβεται ἡ ἀπόγνωση καὶ ὁ θάνατος κι ὄχι ὁ Θεὸς τῶν οίκτιρμῶν καὶ τῆς φιλανθρωπίας.

Εἶναι, λοιπόν, κι αὐτὴ ἡ δουλειά τῆς Ξένιας τόσο ὑπέροχη, ὅπως καὶ οἱ προηγούμενες, γι’ αὐτὸ μὲ συγκίνση, ἀλλὰ καὶ μὲ ὅλη μας τὴν καρδιὰ τῆς ἀναφέρουμε πὼς τῆς ἀξίζει κάθε ἔπαινος, ὄχι μονάχα γιατὶ τιμᾶ τὴν Τέχνη, ἀλλὰ πρωτίστως ἐπειδὴ τιμᾶ τὴν πατρίδα της, τὴ Σκόπελο, ἡ ὁποία ἔχει ἀναγκη τέτοιων ἀνθρώπων. Ἀνθρώπων που θὰ ὑψώσουν τὸ πνεῦμα πάνω ἀπὸ μικρότητες, ἀπάνθρωπους ἀνταγωνισμοὺς καὶ διακονία τῆς ὕλη μονάχα.

Εὐχὴ ὅλων μας δὲ ἡ καλὴ κι εὐλογημένα θεοφώτιστη συνέχεια.

π. κ.ν.κ

1 Οἶκος= τμήμα τοῦ Κοντακίου, τὸ ὁποῖο εἶναι ὑμογραφικὴ συνθεση, ἡ ὁποία ἀποτελεῖται ἀπὸ τὸ Προοίμιο ( εἰσαγωγή) καὶ τὸ σύστημα στροφῶν, οὺ λέγονται οἶκοι.

 

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΟΣ εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον