Μητροπολίτου Προικοννήσου Ιωσήφ: Ι. ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙΑ, ΙΙ. ΣΤΕΝΗ ΚΑΙ ΤΕΘΛΙΜΜΕΝΗ ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑ΄ ΑΙΩΝΑ [2 νέα ποιήματα]

ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙΑ

Ὄχι, Κύριε!

Δὲν πάσχουμε ἀπὸ ἔλλειψη κομποσχοινιῶν!

Ἡ συλλογή μας εἶναι πλουσιώτατη!

Ἄλλο φορᾶμε στὸν καρπό,

ἄλλο κρεμᾶμε στὸν καθρέφτη τοῦ αὐτοκινήτου μας

(γιὰ τὸ κακὸ τὸ μάτι! Φτοὺ... φτοὺ... φτού!...),

ἄλλο τὸ παίζουμε σὰν κομπολόϊ

καὶ ἄλλα τὰ στολίζομε ὁλοτρίγυρα στὸ σπίτι μας,

νὰ διαλαλοῦν τὴ νηπτικὴ ἀρετὴ

καὶ ὑψηλὴ πνευματικότητά μας!

Οὔτε ἀπὸ χρόνο πάσχουμε,

ὅσο κι ἄν καμωνόμαστε

πὼς συνεχῶς πνιγόμαστε!

Καὶ ἡσυχία ὅποτε θὰ θέλαμε

θὰ βρίσκαμε γιὰ νὰ προσευχηθοῦμε!

Ἀπὸ θέληση νὰ Σ’ ἀντικρύσουμε κατάματα

καὶ ἀπὸ ὄρεξη νὰ Σὲ ἀκούσουμε

καὶ νὰ Σοῦ μιλήσουμε πάσχουμε!

Ἄλλωστε ἔχουμε τόσους Γεροντάδες καὶ Γερόντισσες

ἐπιστρατεύσει νὰ προσεύχωνται γιὰ μᾶς

- o sancta simplicitas! -

ποὺ εἴμαστε πολὺ ὡραὶα βολεμένοι

στὸ χουζούρι μας καὶ στὴν αὐτάρκη βεβαιότητά μας!

Αὐτὸ εἶναι τὸ μυστικό,

αὐτὰ εἶναι τὰ κουμπιὰ τς Ἀλέξαινας!

Πειραιάς, 16-6-2010

ΣΤΕΝΗ ΚΑΙ ΤΕΘΛΙΜΜΕΝΗ ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΑ΄ ΑΙΩΝΑ

Ἀστακομακαροναδονηστεύουμε,

Χριστέ μου,

ἀραχτοξαπλοπροσευχόμαστε.

ἐργοτεχνοθαυμάζουμε τὸ κάλλος

τῆς εἰκόνος Σου,

τουριστομοναστηροπροσκυνοῦμε,

ἀνοιχτοσφιξοχέρικα πενταροδεκαροελεοῦμε,

τσιγαροφραπεδοθεολογοῦμε,

πονηροματοκλεινοηθικολογοῦμε,

μεταξορασοασκητεύουμε,

σοουμπιζιερατεύουμε,

σατραποπασαδαρχιερατεύουμε,

ἱεροεξεταστικοκηρύττουμε,

κινητοτηλεφωνοδιαποιμαίνουμε,

ἐν διαδικτύῳ θαλαττεύομε,

ἐν τηλοψίᾳ ἄρρητα κάλλη

μυδριοφθάλμως ἐξετάζοντες

τὸν νοῦν μας νεονηπτικώτατα τηροῦμε!

Ὅλα, ὅλα τὰ κάνουμε d’ accord,

μεταπατερικῶς, κατὰ πὼς πρέπει!

Γιατί καθυστερεῖς, λοιπόν,

τὸν ἀποκείμενον τῆς δόξης στέφανον,

τὸν ἀμαράντινον,

σ’ ἐμᾶς τοὺς στενοδίτας Σου

ἀγωνιστὰς νὰ ἀποδώσῃς;;;

Pourquoi???

Πειραιάς, 16-6-2010

Περί Ρώμα, Ρώτα και ζακυνθινών οδών

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Εδώ και καιρό έχω σταθερά γυρίσει το ραδιόφωνό μου στο Τρίτο Πρόγραμμα και μόνο αυτό παρακολουθώ. Είναι και αυτό μια αυτοάμυνα και ένας τρόπος διάσωσης από τον επίφοβο βομβαρδισμό της τηλεοπτικής μας παρακμής και μια διαφυγή από την επικίνδυνη πραγματικότητα της με ημερομηνία λήξης ψυχαγωγίας μας.

Συχνά βέβαια αγανακτώ, εντοπίζοντας την εθνική μας καταρράκωση, όταν και αυτός, ο κατεξοχήν ποιοτικός σταθμός, προσαρμόζεται στην φθίνουσα καθημερινά νεοελληνική μας πραγματικότητα και -θυσιαζόμενος στον βωμό της ακροαματικότητας- μπερδεύει το λαϊκό με το λαϊκίστικο και όλο ρίχνει και καμιά πενιά ή ό,τι μπορεί ν’ ακούσεις οπουδήποτε αλλού, νομίζοντας, πιθανόν, πως πρωτοτυπεί και ακολουθεί την ποθητή, αλλά τόσο δυσκολόπιαστη, δίχως αληθινή παιδεία, πρωτοπορία.

Μα για να μην παρεξηγηθώ, θέλω να γίνω πιο σαφής. Πιστεύω πως η μεγάλη τέχνη πρέπει να φτάσει στο λαό, που θα την κάνει κτήμα του και καθημερινότητά του και όχι πως πρέπει το μέτριο και το απλό να το βαφτίζουμε μεγάλο, όπως ακριβώς οι καλόγεροι του Μεσαίωνα ονομάτιζαν το κοτόπουλο «φακές» και … κρατούσαν νηστεία. Διαφορετικά μοιάζουμε σαν τον ελληνικό ήρωα Καραγκιόζη, όπου μη γνωρίζοντας πως υπάρχουν και άλλα πεντανόστιμα φαγητά, ήταν τρισευτυχισμένος όταν είχε την παραδοσιακή του φασολάδα, που μόνο αυτήν γνώριζε.

Δεν είμαι στείρα προσαρμοσμένος πουθενά, μα κυριολεκτικά τσαντίζομαι κάθε φορά που η αρνητική ισοπέδωση εφαρμόζει το νόμο των συγκοινωνούντων δοχείων και δίπλα στις διάνοιες τοποθετούμε -και μάλιστα με κομπορρημοσύνη- τα απλά ταλέντα. Χρειάζονται και αυτά, δεν αμφιβάλω, αλλά δεν είναι ποτέ πρωτοπόροι. Διασκεδάζουν, μα δεν ψυχαγωγούν, με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης. Περνούν ευχάριστα -και πιθανόν ποιοτικά- την ώρα μας, μα δεν αλλάζουν την ζωή μας, ούτε μας καλλιεργούν και μας καλυτερεύουν. Είναι το μακρόπνοο εφήμερο, που φλερτάρει, δίχως τα απαραίτητα φόντα, την πραγματικότητα και το «από τους στραβούς το μονόφθαλμο», το οποίο από μόνο του δεν είναι επικίνδυνο, αλλά προωθούμενο από μετριότητες, που κάνουν «την τρίχα τριχιά», μπορεί να καταστεί επιζήμιο.

Μια από τις πιο σημαντικές και σοβαρές εκπομπές του Τρίτου που μου αρέσει και πάντα παρακολουθώ, μια και βοηθά ο χρόνος που ακούγεται, είναι αυτή του Γιώργου Μιχαηλίδη, η οποία με τον πολύ χαρακτηριστικό τίτλο «Γιόχαν, Σεμπάστιαν, Φλόιντ», μεταδίδεται κάθε πρωί, εκτός Σαββάτου και Κυριακής, λίγο μετά τις 8 το πρωί. Αυτή είναι μάλιστα σωστή λαϊκή εκδοχή -μια και παρέχει παιδεία στο λαό, δίχως να τον κολακεύει- και πολλά παρέχει. Όλα τα άλλα καταντούν απέλπιδες προσπάθειες, σαν αυτές των «Τρώων», του ανεπανάληπτου Καβάφη.

Κάθε πρωί, λοιπόν, από Δευτέρα έως και Παρασκευή, πίνοντας τον καφέ μου και απολαμβάνοντας την ηρεμία, που μου παρέχει η θέα που κορνιζάρεται στο παράθυρό μου, βιώνω, αληθινά, την ποιοτική και ποιητική αυτή παραγωγή και με τον τρόπο αυτό παίρνω κουράγιο και δύναμη, για ν’ αντέξω την γεμάτη ρουτίνα καθημερινότητα, που θα ακολουθήσει και ν’ αποκτήσω αντισώματα για την προέκταση της τηλεοπτικής μας αθλιότητας, που από καιρό έχει αρχίσει να περιφέρεται ανάγωγα στους δρόμους μας και την ζωή μας, κακή φωτοτυπία και στείρα μίμηση, ενός αναμφίβολα περιστασιακού έργου και μιας ιμιτασιόν επιβολής.

Είναι πολλές οι φορές, μάλιστα, που παρακολουθώντας την συνέχεια της εκπομπής, από το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου μου, πηγαίνοντας στην δουλειά μου, έχω αναγκαστεί να μην παρκάρω την ώρα που πρέπει και ν’ ανέβω στο γραφείο μου, αλλά να πάω συχνά έως και το Κρυονέρι και κάποτε μακρύτερα, για να μην στερηθώ την χαρά και την ηδονή του κομματιού που παίζει, αφήνοντάς το στην μέση και να μην δωρίσω στον εαυτό μου τον πλουτισμό που άπλετα και ανάργυρα μου παρέχεται.

Την προηγούμενη βδομάδα, στις αρχές του Ιουνίου, με αφορμή μιαν επέτειο, από τον θάνατο ή την γέννηση -δεν θυμάμαι, αλλά ούτε έχει σημασία- του μεγάλου, δικού μας, καθαρόαιμα Επτανήσιου και Ζακυνθινού, μουσουργού Παύλου Καρρέρ, μεταδόθηκε ένα μικρό αφιέρωμα, τριών, αν δεν κάνω λάθος, δημιουργημάτων του, για να τιμηθεί έτσι η μνήμη του και η προσφορά του. Όποιος μπορεί να καταλάβει την τιμή που έγινε με την ενέργεια αυτή στο νησί μας, αλλά και την μεγάλη ευθύνη που μας κληροδοτεί, έχει πολλά να κερδίσει.

Κάποιο από τα έργα αυτά ήταν τονισμένο σε ποίηση του ελάσσονος, μπρος σε τόσα μεγάλα αναστήματα, ντόπιου ποιητή Κανδιάνου Ρώμα, η οδός του οποίου, δίπλα στην πλατεία του Αγίου Λουκά, συνεχίζει, όπως και οι περισσότερες άλλες, να αποτελεί μια ύβρη, μια και τοποθετήθηκε ανίδεα λαθεμένη η επιγραφή της ονοματοδοσίας της, πριν χρόνια και έτσι ιστορικά ανορθόγραφα εξακολουθεί να παραμένει, στερώντας την τιμή στον τιμώμενο και αποδίδοντας υστεροφημία σε πρόσωπο ουσιαστικά ανύπαρκτο.

Για την παραποίηση αυτή δεν μπορούμε να έχουμε, βέβαια, απαιτήσεις, από τον μη μυημένο στον Ιόνιο πολιτισμό και την Επτανησιακή νοοτροπία τεχνίτη της, της Πάτρας ή της Αθήνας, αλλά σίγουρα καταλογίζουμε την πρέπουσα ενοχή σ’ αυτούς που την παρέλαβαν, την τοποθέτησαν και την ανέχονται. Η εκεί παρουσία της και η παραμονή της δείχνει αφενός τη ανικανότητά τους και αφετέρου την δική μας νωθρότητα και επιζήμια ανεκτικότητα. Εδώ θα μου πείτε ο Δανιάς έγινε χώρα και μάλιστα Ευρωπαϊκή κάτω στην Αγία Τριάδα και εσύ με την μετατροπή του βαφτιστικού ονόματος σε οικογενειακό επίθετο ασχολείσαι; Ίσως έχετε δίκιο, αλλά το ευαγγέλιο λέει πως μωραίνει ο Θεός αυτούς που θέλει να καταστρέψει!

Μα το λάθος αυτό δεν είναι το μόνο. Ο παραγωγός της παραπάνω εκπομπής, ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο γνώστης, όπως φαίνεται και έχει πολλές φορές αποδείξει, της μουσικής μας δημιουργίας, αναφερόμενος στο όνομα του «χαμωλόγου» ποιητή, μα σημαντικού για την παρουσία του και τον καιρό του, έκανε και αυτός ατόπημα, ονομάζοντας το γνωστό σε όλους τους Ιόνιους Καντιάνο Ρώμα, της κατακρεουργημένης οδού, «Ρώτα». Αυτό, μάλιστα, έγινε πολλές φορές και αποδεικνύει πως δεν ήταν ολίσθημα στιγμής ή γλωσσικό μπέρδεμα, αλλά ανάγνωση της τζαντιώτικης γλώσσας και κουλτούρας με … νεοελληνική προφορά και αισθητική.

Το ίδιο, συχνά, συμβαίνει και με το δικό μου επώνυμο, που πολλές φορές το ακούω και περισσότερες το διαβάζω με «β» αντί με «μ», εκτός Ιονίου, βέβαια, ενώ τα υπόλοιπα Επτάνησα και το ορθογραφούν και το γνωρίζουν, γράφοντάς το και προφέροντάς το σωστά.

Ίσως όλα αυτά θεωρηθούν ασήμαντες λεπτομέρειες. Μπορεί και εγώ να θεωρηθώ προσκολλημένος και παράξενος. Όμως όπως η καλή νοικοκυρά δείχνει την ικανότητά της από την κρυμμένη κάτω από τα έπιπλα καθαριότητα και όχι από την φαινομενική, έτσι και η προσέγγιση του πολιτισμού μας πρέπει να γίνεται με ιόνια γνώση και προσοχή στην λεπτομέρεια, αυτήν που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πραγματικότητας. Διαφορετικά η ερμηνεία του θα είναι αν όχι άτοπη, τουλάχιστον άπιστη.

Να γιατί στα Πανιόνια Συνέδρια πρέπει να κυριαρχούν οι Επτανήσιοι.

Αυτοί είναι οι σημαντικότεροι γνώστες. Γιατί διαφορετικά σε καταλαβαίνει και σε ερμηνεύει ο ξένος.

Από την πλατεία της Sulmona στον Λόφο του Στράνη

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Σαν πρόεδρος του Δ. Σ. της Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας “Giostra di Zante” και εκπροσωπώντας το Σωματείο, βρέθηκα την προηγούμενη βδομάδα στην ιταλική πόλη Sulmona, συνοδεύοντας μια ομάδα μαθητών του 1ου Δημοτικού Σχολείου της πόλης μας, του ιστορικού και φημισμένου «Καραμπίνειου», η οποία, με την συνοδεία των γονέων τους, πήρε μέρος, για πρώτη φορά, ακολουθώντας το παράδειγμα των μεγαλύτερων, στην εκεί διεξαγόμενη παιδική Γκιόστρα, αντιπροσωπεύοντας το νησί μας σε μια εκτός συνόρων εκδήλωση, η οποία πολλά και σε διαφορετικά επίπεδα είχε να τους προσφέρει.

Για τους δεσμούς μας με την όμορφη και ιστορική αυτή πόλη, την γενέτειρα του μεγάλου και φημισμένου ποιητή Οβίδιου και την διοργανώτρια της Ευρωπαϊκής Γκιόστρας, σίγουρα γνωρίζετε αρκετά, μια και πολλές φορές έχει επισκεφθεί το νησί μας αντιπροσωπεία της, για να λάβει μέρος στην ιππική Γκιόστρα της Ζακύνθου, αλλά και ανάλογες φορές μέλη του Σωματείου “Giostra di Zante” έχουν πάει ως εκεί για να λάβουν μέρος και να εκπροσωπήσουν την χώρα μας στην μεγάλη τους και διεθνή εκδήλωση, η οποία πραγματοποιείται πάντα την πρώτη Κυριακή κάθε Αυγούστου.

Σίγουρα επίσης γνωρίζετε για την αδελφοποίηση των δύο Σωματείων, η οποία έχει ήδη πραγματοποιηθεί, καθώς και αυτήν των δύο πόλεων, η οποία ήδη έχει ξεκινήσει και σταθεροποιήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, στα πλαίσια της δικής μας Γκιόστρας, όταν ο ίδιος ο Δήμαρχος της πόλης, μαζί με εκπροσώπους του Δημοτικού του Συμβουλίου επισκέφθηκε τον τόπο μας. Η ζεστή αυτή τελετή, η οποία πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου του Μητροπολιτικού μας Δήμου, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του κοινού μας ποιητή, του Ούγου Φώσκολου, το πορτραίτο του οποίου, φιλοτεχνημένο από την ταλαντούχο ζωγράφο μας Λένα Γούναρη, εδέσποζε του χώρου, παρουσία μάλιστα των αντιπροσωπειών των δύο άλλων χωρών, οι οποίες συμμετέχουν στην Γκιόστρα της Ζακύνθου, της Σλοβακίας και του Σαν Μαρίνο, έθεσε τα θεμέλια μιας μεγάλης φιλίας, η οποία πολλά έχει να προσφέρει στο νησί μας.

Τώρα η σκυτάλη παραδόθηκε στην νεώτερη γενιά, για να συνεχίσει την παράδοση και να γνωρίσει τις ρίζες της, σε μιαν εποχή μάλιστα, που η ισοπέδωση έχει πάρει μορφή επίφοβη και η άγνοια της ταυτότητάς μας ή πιο σωστά η παραποίηση και πλαστογράφησή της καταντά την ζωή μας επικίνδυνη.

Θα μπορούσα να γράψω αρκετά για την πολλά υποσχόμενη αυτή προσπάθεια και ν’ ασχοληθώ διεξοδικά με την μεγάλη αξία και την πολυσήμαντη σημασία της. Και η παρουσία των παιδιών μας ήταν άριστη και η φιλοξενία που μας παραχωρήθηκε ήταν υποδειγματική. Αυτά, όμως, τα διαβάσατε από άλλα κείμενα του τοπικού τύπου και πολλοί τα πληροφορηθήκατε, σίγουρα, απ’ όσους είχαν λάβει μέρος στην αποστολή και επέστρεψαν ενθουσιασμένοι.

Γι’ αυτό το λόγο και μόνο θα ξεπεράσω όλα τα άλλα που έγιναν και θα σταθώ σε μια στιγμή, η οποία αν δεν ήταν η μεγαλύτερη του ταξιδιού της αντιπροσωπείας, ήταν σίγουρα η πιο συγκινητική και η πιο συναισθηματικά φορτισμένη.

Το πρωί της Δευτέρας, λοιπόν, 31 Μαΐου και στα πλαίσια της θερμής υποδοχής, που επιφύλαξαν οι μαθητές του εκεί Σχολείου, που φέρει το όνομα της δασκάλας, η οποία έσωσε τα παιδιά από έναν μεγάλο κίνδυνο πυρκαγιάς, χάνοντας την ζωή της, της Lola di Stefano, η μπαντίνα του Σχολείου έπαιξε - και μάλιστα μουσικά άριστα - τον Εθνικό μας Ύμνο, αμέσως μετά την διεθνή «Ωδή στη Χαρά» και πριν τον δικό τους.

Ακούγοντας σε μια ξένη χώρα οι δικοί μας μαθητές τους γνώριμούς τους ήχους, αλλά και το δείγμα του δικού τους πολιτισμού, του καθαρόαιμα Επτανησιακού, μια και οι στίχοι του γράφτηκαν στο νησί τους και η μελοποίησή τους έγινε στην συγγενική Κέρκυρα -να γιατί η Ιόνια Περιφέρεια είναι κρίμα να ακολουθήσει την επικίνδυνη τύχη του «διεμερίσαντο…»- άρχισαν να τραγουδούν τα λόγια και παραδόξως σε μερικά σημεία τα συνόδευσαν και τα ενθουσιασμένα ιταλάκια, τα οποία πολύ πιθανόν είχαν δει παρόμοιες σκηνές σε νίκες εθνικών μας ομάδων από τα τηλεοπτικά τους κανάλια.

Ομολογώ πως το μόνο που δεν μου ταιριάζει είναι η πανηγυρικού ρυθμού εθνικοφροσύνη και πως σαν γνήσιος Επτανήσιος και τίποτα άλλο αισθάνομαι πολίτης του κόσμου και φορέας πολλών πολιτισμών και νοοτροπιών. Αυτή τη φορά, όμως, δάκρυσα και περήφανος για τον τόπο μου, το μικρό νησί μου, αισθάνθηκα πως πατώ με το ένα πόδι στην κεντρική πλατεία της Sulmona και με το άλλο στον πολύκροτο - από πολλές απόψεις, ουσιαστικά και μεταφορικά - Λόφο του Στράνη, όπου ο μεγάλος γενάρχης της επτανησιακής ποίησης και ο σημαιοφόρος της ιόνιας αισθητικής οραματιζόταν την γαλήνη της ιστορίας και έκανε την ευαισθησία και την αγάπη του στίχους και ακρογωνιαίους λίθους της νεοελληνικής - για εκείνον και μόνο, δυστυχώς - πραγματικότητας.

Πολλές φορές έχω επισκεφθεί τη Sulmona και ακόμα περισσότερες την Ιταλία. Η εκεί διαμονή μου ήταν πάντα κάτι ξεχωριστό και ο χώρος της ανέκαθεν μου φαινόταν οικείος μια και σε επηρεασμένο από αυτήν μέρος μεγάλωσα. Αυτή την φορά, όμως, η ευαισθησία και η στα πλαίσια της σωστής φιλοξενίας και ουσιαστικής φιλίας γεμάτη αβροφροσύνη κίνηση των ιταλών φίλων μας μ’ έκανε να νοιώσω περισσότερο δικό μου τον τόπο τους και να καταλάβω το πόσο παγκόσμιο είναι το καθαρά δικό μας.

Μέχρι τώρα στην γειτονική μας χώρα αντιλαμβανόμουνα παντού την διακριτική και στηριχτική παρουσία του παλιού μου γείτονα και συντοπίτη, του Ούγου Φώσκολου. Τους τόπους και τα έργα του μου έδειχναν οι φίλοι ιταλοί, τους στίχους του μου απάγγελλαν, την κοινή μας αγάπη γι’ αυτόν μου έδειχναν και την λατρεία τους για το πρόσωπό του, που αντανακλούσε στο νησί του και νησί μου με κάθε ευκαιρία εκδήλωναν.

Αυτή τη φορά ήρθε και μας συνάντησε και ο ουσιαστικός μιμητής του και μαθητής του, ο μικρός, όταν πέθανε, σε ηλικία θαυμαστής του και μεγάλος μετέπειτα Ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός και μας υποδέχτηκε στον τόπο του δημιουργού των «Μεταμορφώσεων», συμφωνώντας με τον δάσκαλό του για την αδελφοποίηση και χαιρόμενος για το τόλμημα των νεαρών συμπατριωτών του, του αύριο της πατρίδας του, που τους άνοιγε ψυχή και ορίζοντες.

Με ρώτησε σε κάποιο διάλειμμα της εκδήλωσης ο δάσκαλος της μουσικής του σχολείου για την απόδοση του Ύμνου μας και μου εμπιστεύθηκε τον φόβο του για την σωστή του αντιμετώπιση και την αγωνία των μαθητών του για όσο γινόταν πιο σωστή εκτέλεση. Τον διαβεβαιώνω και από αυτήν εδώ την στήλη πως ήταν πράγματι άρτια και πως η κίνησή του αυτή μας χάρισε το πιο πολύτιμο δώρο, ισάξια γλυκό με τα φημισμένα κουφέτα, που κατά παράδοση φτιάχνει η πόλη του και ουσιαστικό, όσο το βλέμμα του Οβίδιου, ο οποίος μας κοιτούσε χαμογελώντας από το μαρμάρινο βάθρο της ομώνυμης πλατείας του, καλωσορίζοντας τον γιο του Ταμπακιέρη, που σίγουρα είχε αγρυπνήσει πάνω στους στίχους και την σκέψη του, όταν ετοίμαζε με σπουδή την θεμελίωση της γλώσσας και της τέχνης του τόπου του.

Σκέφτηκα, επίσης, πως στο νησί μας, την πατρίδα της ποίησης και της μουσικής, ευχής έργο θα ήταν το να αποκτήσει το κάθε σχολείο ή έστω τα περισσότερα την δική του μπάντα, για να συνεχιστεί, έτσι, η παράδοση, να καλλιεργηθεί η μουσική ευαισθησία των νεώτερων Zακυνθινών, που κατακρεουργείται από κακόγουστα εμπορεύματα φτηνής δημιουργίας και να μπορέσει έτσι να δημιουργηθεί το φυτώριο για μια αυριανή φιλαρμονική, η οποία θα εκπροσωπεί επάξια το νησί μας, την ιστορία του και την παράδοσή του.

Μακάρι όταν τον επόμενο Μάρτη θα έρθουν στην Ζάκυνθο τα ιταλόπουλα, για την δική μας ιππική Γκιόστρα, μια παιδική μπάντα να υπάρχει για να τους αποδώσει την φιλοφρόνηση και την αγάπη τους.

Τότε σίγουρα θα πατούμε σε στέρεες βάσεις. Γιατί είναι ντροπή να μην έχει μπάντα η Ζάκυνθος.

Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης περί Ορθόδοξης Θεολογίας [3 videos]

[Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους θεολόγους, αποτυπώνεται παρακάτω σε τρία videos να ομιλεί περί Ορθόδοξης Θεολογίας, κατά την διάρκεια της επίσημης τελετής της ανακήρυξής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Ινστιτούτου Ορθόδοξης Θεολογίας του Αγίου Σεργίου Παρισίων για το σύνολο του θεολογικού του έργου, στις 10 Φεβρουαρίου 2007. Μετάφραση-απόδοση στα ελληνικά: www.agiazoni.gr ]

Συνέντευξη με τον Συμεών - Η ποίηση ένα είδος προσευχής

Πηγή:  CaptainBook.gr

Ο Συμεών είναι Περουβιανός (Miguel Angel de la Jara Higinson, κατά κόσμο) και όμως γνωρίζει τα ελληνικά καλύτερα από τους περισσότερους από εμάς. Είναι αναχωρητής, ταξιδευτής, στοχαστής και ζωγράφος, αλλά πάνω από όλα ποιητής. Ποιητής με όλες τις σημασίες της λέξης. Πρέπει να τον δει κανείς να ετοιμάζει ένα τσάι για να καταλάβει ότι η ποίηση γι' αυτόν δεν είναι μόνο γραπτός λόγος. Όταν συνομιλείς μαζί του αισθάνεσαι ότι, ενώ βρίσκεται δίπλα σου, ταυτόχρονα ταξιδεύει κάπου αλλού και σε ταξιδεύει. Και σίγουρα μια συνέντευξη σαν και αυτή δεν είναι δυνατόν να σας μεταδώσει παρά μονάχα ψήγματα της πολύπλευρης προσωπικότητάς του. Ίσως, πάλι, τον γνωρίσετε καλύτερα διαβάζοντας τα βιβλία του, «Συμεών Μνήμα» και «Με ιμάτιον μέλαν» από τις εκδόσεις Άγρα. Εμείς, οι επιβάτες του CaptainBook.gr, τα έχουμε διαβάσει και από τότε έγιναν μόνιμοι συνοδοιπόροι μας στα τοπία της ποίησης. Ελπίζουμε να γίνουν και δικοί σας.

CΑPTAINBOOK: Είναι μεγάλη χαρά για μένα να συνομιλώ και πάλι μαζί σου. Είναι τόσο δύσκολο τα τελευταία χρόνια να σε εντοπίσει κανείς. Ευτυχώς που υπάρχει και το ίντερνετ.

ΣΥΜΕΩΝ: Και δική μου χαρά.

CB: Κυκλοφορούν κατά καιρούς διάφορες φήμες για σένα: ότι είσαι εξωγήινος, ότι έχεις μια μυστική μηχανή του χρόνου, ότι γίνεσαι αόρατος όποτε θέλεις. Τι έχεις να πεις σχετικά;

Σ: Ότι γίνομαι αόρατος; Μακάρι!... Είμαστε στον κόσμο για να γινόμαστε αόρατοι και να φανερώνουμε το αόρατο, σ' αυτό έγκειται η αρετή. Η φανέρωση στον κόσμο του αόρατου κάλλους: αυτό, και μόνο, είναι η λεγόμενη αρετή. Εγώ, όμως, πιστεύω ότι είμαι, απλώς, ένας ταλαίπωρος...

CB: Πώς βλέπεις τη σχέση ποίησης και ζωγραφικής; Ξέρω ότι έχεις υπηρετήσει και τις δύο.

Σ: Πιστεύω, όπως έχει ήδη ειπωθεί, ότι η ποίηση είναι ζωγραφική με λόγια και η ζωγραφική, ποίηση με γραμμές και χρώματα... τουλάχιστον η ποίηση και η ζωγραφική που μου αρέσουν.

CB: Τι περιέχουν οι αποσκευές σου όταν ταξιδεύεις στη θάλασσα του γραπτού λόγου;

Μολύβι και χαρτί στις αποσκευές ή μάλλον στην τσάντα μου. Και έχω μέσα μου μια καρδιά που αισθάνεται...

CB: Θα δούμε άραγε νέα σου ποιήματα ή μεταφράσεις (σαν την εξαιρετική στην «Τέχνη του Γραψίματος» του Λου Τσι) τυπωμένα σύντομα;

Σ: Ετοιμάζεται, τώρα, πάλι από την Άγρα, η έκδοση μιας μικρής συλλογής των ποιημάτων μου στα ισπανικά.

CB: Η ζωγραφική έχει ακόμα σημαντική θέση στις καλλιτεχνικές σου αναζητήσεις;

Σ: Ναι, αλλά περισσότερο γράφω. Γράφω στίχους και πεζό λόγο. Θα τον έλεγε κανείς, ίσως, ποιητικό πεζό λόγο.

CB: Γνωρίζω μερικά βιβλιοπωλεία στην Αθήνα που έχουν σε περίοπτη θέση τα βιβλία σου, ακόμα και αυτά που έχουν εκδοθεί πριν είκοσι χρόνια. Τι έχεις κάνει στους ιδιοκτήτες τους; Μάγια;

Σ: (Γέλια)

CB: Πώς βλέπεις την ελληνική πραγματικότητα γενικά, αλλά και ειδικά σε σχέση με τη βιβλιοπαραγωγή και την τέχνη του γραψίματος;

Σ: Γενικά; Τι να πω εγώ... Καλύτερα θα ήτανε να σιωπώ... Νομίζω -αλλά ίσως να κάνω λάθος- ότι στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία σπανίζουν πολύ οι ευγενείς, οι αριστο-κράτες (όχι, αναγκαστικά, οι εκ γενετής). Να το πω με έναν χριστιανικό ή της ηθικής όρο: σπανίζουν οι ενάρετοι... Το ίδιο ισχύει για την τέχνη του γραψίματος (αν και, τελευταία, δεν παρακολουθώ τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία). Στα κινεζικά η λέξη «ποίημα» αποτελείται αριστερά από το σύμβολο «λέξη» και στα δεξιά από το σύμβολο «ναός». Δεν είναι η ποίηση λατρεία με λέξεις; Ένα είδος προσευχής... όπως και κάθε τέχνη;

Πάρα πολλά βιβλία παράγονται στην Ελλάδα και, τα τελευταία χρόνια, γίνονται πολύ ωραίες εκδόσεις, που δύσκολα βρίσκεις ανάλογες αλλού.

CB: Ποιοι συγγραφείς ή ποιητές στάθηκαν για σένα οδηγοί;

Σ: Στην αρχή, όταν ήμουν έφηβος, ο Rimbaud, o Andre Breton και o Lorca, αργότερα η Σαπφώ, ο Πίνδαρος, ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Εμπειρίκος και, βέβαια, ο Πεντζίκης. Τα τελευταία χρόνια με εμπνέουν πολύ οι Κινέζοι και Γιαπωνέζοι ποιητές, όπως ο Li Po, o Wang Wei και ο Basho...

CB: Οι συναντήσεις σου με τον μακαρίτη, τον Πεντζίκη, έχουν περάσει πια στη σφαίρα του θρύλου. Πες μας κάτι γι' αυτόν, αν θέλεις. Ίσως κάποιο περιστατικό που σου έκανε εντύπωση από την εποχή της φιλίας σας.

Σ: Ο Πεντζίκης ήταν ένας άρχοντας, ήταν εξαιρετικά ευαίσθητος και έξυπνος, ήταν ένας γίγαντας που ανακεφαλαίωνε όλον τον ελληνισμό και κατείχε, επίσης, τη σύγχρονη κουλτούρα. Είχε πολλή αγάπη και ήξερε να γράφει. Με πρόσεξε μόλις έφθασα στην Ελλάδα και παρέμεινα στενός του φίλος μέχρι τον θάνατό του. Μου είπε πριν πεθάνει: «Θέλω να ξέρεις ότι σ' αγαπάμε πολύ, οικογενειακώς σε αγαπάμε», ήταν τα τελευταία λόγια που άκουσα απ' αυτόν. Μου παρέδωσε κάτι που δεν μπορώ να το εξηγήσω: ένα πυρ...

CB: Θέλεις να κάνεις ένα σχόλιο για τη συνάντησή σου με τον Μάριο Βάργκας Γιόσα; Ήταν ομολογουμένως πολύ κολακευτικό για σένα το άρθρο του στην «Ελ Παΐς».

Σ: Όταν συναντηθήκαμε και είχαμε ένα «τετ α τετ» δεν κατάλαβα ότι θα έγραφε για μένα. Είναι ένας πολύ ανοιχτός και εγκάρδιος άνθρωπος, με λεπτότητα και καλλιέργεια.

CB: Ποια η γνώμη σου για το Captainbook.gr, από όσο πρόλαβες να περιηγηθείς στις σελίδες του; Πρόσεξε τι θα πεις γιατί θα σε αποκηρύξω. (Γέλια).

Σ: Έχετε έναν ενθουσιασμό, ένα μεράκι και, φαίνεται πως έχετε μια επαγγελματικότητα: απαραίτητο πράγμα.

CB: Θέλεις να κάνεις μια ευχή για το ξεκίνημά μας;

Σ: Αφού σηκώσατε πανί, καλό ταξίδι!

CB: Ευχαριστούμε πολύ.

Εικόνα: έργο του Συμεών με σινική μελάνη

Το φολκλόρ και η παράδοση με ή χωρίς εισαγωγικά

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Πολλές φορές η σύμπτωση είναι αυτή που παράγει τις μεγαλύτερες αλήθειες και τα σημαντικότερα και πλέον περιλάλητα έργα. Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα θεωρήματα της τέχνης. Αρκετά είναι τα περιώνυμα καλλιτεχνήματα, τα οποία δημιουργήθηκαν με αυτόν τον τρόπο και η σημασία τους είναι μεγάλη και πολύτιμη.

Εμείς, βέβαια, σήμερα δεν θ’ ασχοληθούμε με κανένα από αυτά, ούτε θα τολμήσουμε την ανάλυσή του. Αφήνοντας αυτήν την απαιτητική εργασία σε άλλους πιο ειδικούς, απλά και μόνο θα θυμηθούμε μια φωτογραφία, η οποία, εντελώς από σύμπτωση, μπήκε σε κάποιο προηγούμενο κείμενό μας και διαβάζοντάς την, γιατί και οι φωτογραφίες, όπως και όλα τα άλλα, κυριολεκτικά διαβάζονται, θα προσπαθήσουμε να την αποκρυπτογραφήσουμε και να ερμηνεύσουμε τα μηνύματά της.

Πρόκειται για την φωτογραφία του ιππότη της Γκιόστρας Τάση Κοντόπουλου, η οποία συνόδευε την γραφή μας, η οποία δημοσιεύθηκε στις 27 Απριλίου 2010, σε αυτήν εδώ τη στήλη και αφορούσε την αναστύλωση των αγώνων και της ιππικής αναμέτρησης του Αϊ - Γιωργιού, που γινόταν, ως και την καταστροφική και ισοπεδωτική χρονιά του 1953, στην ιστορική εκκλησία του Πετρούτσου, η οποία τιμόταν στο όνομα του σπαθοφόρου και στρατιωτικού Μεγαλομάρτυρα.

Σε αυτήν, λοιπόν, σε πρώτο πλάνο, όπως είναι φυσικό, διακρίνεται ο ιππέας, με το περήφανο άλογό του και την αρμόζουσα στην περίπτωση αγέρωχη κορμοστασιά του. Εικόνα της εποχής μας, της φετινής χρονιάς, όπου ανήμερα στην μνήμη του Τροπαιοφόρου, στις 23 Απριλίου, η Αστική μη κερδοσκοπική Εταιρεία “Giostra di Zante”, με τριήμερες εκδηλώσεις, έφερε και πάλι στην καθημερινότητά μας την σημαντική αυτή σελίδα της ιστορίας μας. Συγχρόνως και φιγούρα βγαλμένη από την παράδοση και την ιστορία, όταν οι παππούδες μας, κάθε χρόνο τέτοια μέρα, πήγαιναν στην νότια πλευρά της πόλης μας και γιόρταζαν τον Στρατηλάτη Μάρτυρα με έφιππους συναγωνισμούς.

Είναι μια συνήθεια παμπάλαιη, κατά την οποία οι απλοί άνθρωποι του μόχθου, παρουσίαζαν τον πολιτισμό τους και λάτρευαν με τον τρόπο τους τον λαοφιλή Άγιο, ο οποίος σχεδόν πάντοτε ιστορείται στις εικόνες του έφιππος και να κατατροπώνει το κακό, το οποίο εικονίζεται με την μορφή δράκου, στο κάτω μέρος της σύνθεσης. Με λίγα λόγια οι πιστοί καβαλάρηδες, τιμούσαν τον έφιππο προστάτη τους, που κάποτε είχε απαλλάξει το νησί τους και αυτός, όπως και κάποιοι άλλοι συγκάτοικοί του στον Παράδεισο, από το θανατικό και την απειλή του αιφνίδιου θανάτου.

Αυτά για όσα αφορούν την πλευρά της φωτογραφίας η οποία δείχνει πως η σημερινή Ζάκυνθος σέβεται τον εαυτό της, αναζητά την παράδοση και την ιστορία της, παρότι η κακογουστιά και η προσπάθεια της ισοπέδωσης από παντού την βάλει και ότι στους χαλεπούς καιρούς μας προσπαθεί να στηριχτεί στις ρίζες της και να θεμελιωθεί στην καταγωγή της.

Με λίγα λόγια το νεαρό ζακυνθινόπουλο, ο φέρελπις ιππότης της Γκιόστρας του νησιού του, προέρχεται από το παρελθόν, ανήκει στο παρόν και παραδειγματίζει το μέλλον. Αποτελεί μια από τις καλύτερες και πιο παρήγορες εκφράσεις και εκφάνσεις του παρόντος του νησιού μας. Είναι η αναστάσιμη και παρήγορη ανάγνωση της φωτογραφίας μας.

Ας δούμε, όμως, και την άλλη.

Πίσω ακριβώς από το κεφάλι του ιππέα - και εδώ αρχίζει να αποκαλύπτεται η σύμπτωση - μια ταμπέλα γράφει, με ξενικό μάλιστα χαρακτήρα και μη ελληνική γραφή: «FOLKLORE» και πιο δίπλα, σε μια ξεχασμένη και ξεσχισμένη άλλη, πιο μεγάλη και πιο αντιαισθητική, διαβάζουμε, εκτός των άλλων, ευδιάκριτων και αδιάκριτων, την λέξη: «παραδοσιακό». Στο άμεσο φόντο κεραίες, ντεπόζιτα και πάσης φύσεως άλλο σκουπιδαριό. Να πούμε πως αυτό είναι το θλιβερό σήμερα του νησιού μας;

Αν ο ιππέας του πρώτου πλάνου εικονίζει την ευρωστία και την νεανικότητα του νησιού μας, το φόντο της φωτογραφίας είναι η πτώση και η εξαθλίωσή του, τα γηρατειά και η πορεία του προς την παρακμή του τέλους.

Δεν αναφέρομαι στις επιγραφές, αλλά επεκτείνομαι στην νοοτροπία που κουβαλούν αυτές και στην αισθητική που μας μεταφέρουν. Εντοπίζω, για να γίνω πιο σαφής, το πώς εμείς, οι νεότεροι Ζακύνθιοι, οι συχνά τουριστόπληκτοι, αντιμετωπίζουμε, συνήθως για χάρη του εύκολου κέρδους και του αβασάνιστου εμπορίου, την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμά μας, αυτά, δηλαδή, που υπονοούν και κρύβουν, σύμφωνα με τα λεξικά, οι δύο λέξεις των ταμπελών της πλατείας του Αγίου Μάρκου, που οι πλάκες της ήταν πάντα η καρδιά της ιστορίας μας και ο χώρος της το παλκοσένικο του πολιτισμού μας.

Κοιτάζοντας με προσοχή την φωτογραφία και με ματιά ερμηνευτική, διαπιστώνεις πως τα πόδια του αλόγου αποτελούν προέκταση της πλακόστρωσης του κάποτε «Φόρου» και πως τα πέταλα στεριώνονται με σύνεση και φροντίδα πάνω της. Τίποτα δεν ξενίζει και τίποτα δεν ενοχλεί. Το σήμερα του τόπου μας έρχεται να συναντήσει το ένδοξο χθες του και η συνέχεια είναι φυσική και αβίαστη. Η πρωταρχική φιγούρα δεν διαφημίζει απερίσκεπτα, αλλά τονίζει μια πολυσήμαντη φήμη με περίσκεψη. Είναι κομμάτι της ζωής του νησιού και βελτιώνει την καθημερινότητά του. Γίνεται, όπως εντόπισε και ο σοφός πρόγονος Δημήτριος Γουζέλης, «για ξεφάντωσι των φίλων» και κάνει γιορτινή και πανηγυρικά όμορφη τη ζωή μας. Κυριολεκτεί και αποτελεί την πιο σωστή ερμηνεία των λέξεων «φολκλόρ» και «παράδοση» και τους αποδίδει την πρωταρχική, αμόλυντη σημασία τους.

Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει, δυστυχώς και με το τοπίο, που τον περικλείει.

Κάποιος φίλος έλεγε συχνά - και τον δικαιώνω απόλυτα - πως στα νεώτερα, τα μεταπολιτευτικά χρόνια, η Δεξιά εξευτέλισε την λέξη «εθνικός» και η Αριστερά την «λαϊκός», από την πολλή και άστοχη κρίση. Η ιστορία και οι εξελίξεις τον αποκατέστησαν προφήτη.

Κατά τον ίδιο τρόπο οι δύο λέξεις, που αναγράφονται στις ταμπέλες της φωτογραφίας μας ακολούθησαν την τύχη των δύο εκφράσεων των αντιθέτων αυτών πολιτικών χώρων. Επαλήθευση γι’ αυτό οι φολκλορικές βραδιές με… φουστανέλες στη Ζάκυνθο, οι «ελληνικές βραδιές», τα τσάμικα των ποπολάρων, το παραδοσιακό… τζαντζίκι μας, η πατροπαράδοτη … τσικουδιά μας και όλα τα άλλα, τα βλάσφημα, τα οποία αβασάνιστα χρησιμοποιούμε από ιστορική άγνοια, τηλεοπτική λαίλαπα και με σκοπό ευχαρίστησης των νέων μας κατακτητών, οι οποίοι ικανοποιούνται με το να επισκέπτονται τις κτήσεις τους και να χαρίζουν καθρεφτάκια στους υπηκόους τους.

Βρισκόμουν σε φιλικό σπίτι την εβδομάδα του Λαζάρου, την «κουφή», όπως την λέει ο λαός μας, λόγω του ότι αυτή δεν έχει Χαιρετισμούς, ούτε άλλες λαοφιλείς ακολουθίες και κουβεντιάζαμε με κάποιο φίλο, παλιό και γνήσιο ζακυνθινό, για το τι θα φάνε στην οικογένειά του την ημέρα της γιορτής της Λαμπρής. Αυτός πρότεινε, θέλοντας να επαναφέρει το παλιό και γνώριμό του αντέτι, να μαγειρέψουν αυγολέμονο, όπως πάντα συνηθιζόταν τέτοια μέρα στο νησιά μας, αλλά από ότι έχω πληροφορηθεί και στα υπόλοιπα Επτάνησα, τα οποία έχουν ίδιες ρίζες και κοινή ιστορία. Για την «τολμηρή» αυτή του πρόταση εκμεταλλεύτηκε το πρώιμο Πάσχα της φετινής χρονιάς και το πιθανόν κρύο που θα έκανε αυτήν την ημέρα.

- Και πώς θα καταλάβουμε πως είναι Πάσχα, αν δεν ψήσουμε; Του απάντησε η κόρη του. Και σ’ αυτήν της την φράση συναντάμε την αρνητική, εντός εισαγωγικών, ερμηνεία των δύο παραπάνω λέξεων των πινακίδων της σύγχρονης πλατείας του Αγίου Μάρκου.

Το «να καταλάβουμε» απαιτεί αναμνήσεις και αυτές δεν είναι σίγουρα ο ξενόφερτος οβελίας, ο οποίος ούτε εικοσαετία δεν έχει κλείσει στον τόπο μας, αλλά ούτε, πιστεύω, πως οι ζακυνθινοί γνωρίζουν από ψήσιμο και τσίκνα, γι’ αυτό και η δίχως εισαγωγικά παραδοσιακή Τσικνοπέμπτη τους ήταν το τσίμπημα με μια τσουκνίδα…

Ίσως του χρόνου, που θα ξαναγίνει και πάλι η «Γκιόστρα τ’ Αι-Γιωργιού», αξίζει ένα καλύτερο φόντο στους ιππότες μας, καθώς και σε ό,τι άλλο, ποιοτικό, γίνεται στην πλατεία του Ευαγγελιστή, αλλά και όλη την πόλη. Γιατί σύμβολό του έχει το λιοντάρι και μπορεί να μας εκδικηθεί. Αλλά πάντα και η ικανότητα του ζωγράφου κρίνεται από το βάθος της εικόνας του.

Ας μην ξανακάνουμε τέτοιες ανορθογραφίες.

Αγγελική Σιγούρου: Χορεύοντας με τα γράμματα

Γράφει ο Roni Bou Saba

Από τις ωραιότερες στιγμές είναι να πάει κάποιος να δει το ταχυδρομείο και να βρει, αντί για λογαριασμούς ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ, ένα βιβλίο. Πόσο δε μάλλον, όταν είναι και ποιητική συλλογή μιας αγαπητής ποιήτριας. Μ’ αυτή την χαρά παρέλαβα την νέα συλλογή της Αγγελικής Σιγούρου με τίτλο Χιόνι-Χιόνι (Νεφέλη 2010). Η συλλογή είναι δεύτερη στη συγγραφική δημιουργία της Αγγελικής μετά από την συλλογή Αράς (εκδ. Ηλέκτρα 2008). Αλλά προηγείται από πολλές δημοσιευμένες μεταφράσεις ποιητικών και πεζών έργων από τα αραβικά και τα γαλλικά.

Η συλλογή αποτελείται από 8 ενότητες, που αν και ανεξάρτητες μεταξύ τους, συνδέονται με ένα εσωτερικό νήμα, και άλλα κοινά χαρακτηριστικά: υφολογικά και σημειολογικά. Μέσα σ’ αυτές τις ενότητες χορεύει η Αγγελική παθιάρικα έως... ακινησίας, ταξιδεύοντας σε αντιθέσεις (Κίνηση-ύπνος, Κίνηση-θάνατος) και σμίγοντας τα έτερα σε Ένα (Νορριάς, ΕιρηνΑτλαντικός).

Σε όλη την συλλογή εκτυλίσσεται ένα χοροθέατρο, γεμάτο δράση (σπρώχνοντας το πάτωμα με το αριστερό πέλμα / βουλιάζω ή εκτινάσσομαι δεν έχει σημασία, σ. 9), αποδομητικούς συμβολισμούς (η διάρρηξη κάθε σημαινόμενου / η περιφρόνηση κάθε θέλγητρου του σημαίνοντος, σ. 23), υπαρξιακούς στοχασμούς (όταν σου έλεγα ότι κι εγώ είμαι σαν τους άλλους, σ. 19), δημιουργημένες μυθολογίες (ο Κάθαλο και ο Πατάντιν, σ. 46), και «παγκοσμιοσύνη» (δεν είμαι μόνος σώμα γελάστηκες έχω παρέα όλον τον κόσμο, σ. 10, Κι οι θάλασσες ανόητα ονοματίζονται / […] Αφού όλο το νερό ένα είναι, σ. 79).

Η ποιητική φωνή της Αγγελικής δεν περιορίζεται σ’ ένα ποιητικό σχήμα, αλλά πειραματίζεται πολλά. Μια ματιά στη συλλογή αρκεί για να καταλάβει ο αναγνώστης ότι έχει να συναντήσει μέσα μια πολυφωνική σύνθεση, όπου εναλλάσσονται οι ρόλοι / φωνές, από μονολόγους σε διαλόγους, και από μελωδικότητα σε πεζή αφήγηση (μου θυμίζει την Αμοργό και ποιήματα του Άδονι), και από μικρογράμματα ποιήματα σε μεγαλογράμματα, και άλλα σχήματα που δείχνουν την μεγάλη συνθετική ικανότητα της νέας ποιήτριας, και την άρτια κυριαρχία της γλώσσας.

Επίσης θεωρώ αξιοθαύμαστο το σχήμα του πρώτου ποιήματος της ενότητας Νουρμανία. Όπου τα δυο ημιστίχια -νοηματικά εδώ και όχι μετρικά- χωρίζονται με ένα ευδιάκριτο κενό. Αυτό το σχήμα διακρίνει την κλασική -κυρίως- αραβική ποίηση, την οποία γνωρίζει η Αγγελική. Το σχήμα τούτο υιοθέτησε ο Καβάφης (π.χ. Εν Τω Μηνί Αθύρ) αλλά χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Εδώ η Αγγελική όμως το αποδομεί και το μεταχειρίζεται όπως τις συμφέρει υποτάσσοντάς το στις ανάγκες των στίχων της, και εισάγοντας ένα νέο σχήμα ποιητικής γραφής.

Παρ’ ότι η Αγγελική ταξιδεύει στα τέσσερα σημεία και κολυμπάει σε γνωστά ποτάμια, ωστόσο τίποτε απ’ αυτά δεν ανήκει πλήρως στην πραγματικότητα. Είναι όλα συμβολικά, και όλα σουρεαλιστικά, με την έννοια της σύλληψης και όχι των αυστηρών γνωρισμάτων των δύο ρευμάτων. Μ’ άλλα λόγια θα έλεγα ότι οι εικόνες είναι συμβολικά σουρεαλιστικές και σουρεαλιστικά συμβολικές ταυτοχρόνως (Το ρούχο πάνω από μένα / Το ρούχο κάτω από μένα / Στο ενδιάμεσο να προσπαθώ σαν διαιτητής να τα χωρίσω, σ. 20).

Οι αρετές της συλλογής, ή μάλλον της ποιητικής φωνής της Αγγελικής, είναι πολλές, αλλά σύνθετες. Οπότε προσοχή! Η συλλογή αυτή δεν τίθεται για κατανάλωση με ένα πρωινό καφέ!

*** Βιογραφικό σημείωμα της Αγγελικής Σιγούρου, διαβάστε εδώ.

Οι μαθητές του Καραμπίνειου και η παιδική Γκιόστρα της Sulmona

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Την επόμενη βδομάδα μια αντιπροσωπεία μαθητών του 1ου Δημοτικού Σχολείου της πόλης του νησιού μας, του ιστορικού «Καραμπίνειου», θα βρεθεί στην γνωστή πια σε όλους μας, λόγω της ανταλλαγής των συχνών επισκέψεων, αλλά και της επικείμενης αδελφοποίησης των δύο Δήμων, Sulmona, όπου θα λάβει μέρος, εκπροσωπώντας το νησί και την χώρα μας, στην εκεί διεξαγόμενη κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, παιδική Γκιόστρα.

Η πρωτοβουλία, όπως σίγουρα θα καταλάβατε, ανήκει στην πάντα δραστήρια Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία “Giostra di Zante”, η οποία κάθε χρόνο, τον τελευταίο καιρό, διοργανώνει και επαναφέρει στην ζωή μας την περίφημη και πολυδιάστατη Γκιόστρα του δαχτυλιδιού, την περίοδο του Καρναβαλιού, αλλά από φέτος και την άλλη, την λαϊκή μορφή της, αυτή που έχει σχέση με την γιορτή του κατ’ εξοχήν έφιππου Αγίου, του τροπαιοφόρου Γεωργίου και γινόταν με την συμμετοχή πολύ κόσμου, ως και την χρονιά της θεομηνίας του σεισμού, στην αδικοχαμένη ομώνυμη εκκλησία του Πετρούτσου.

Η πολιτιστική αυτή ανταλλαγή, με τις πολλαπλές προεκτάσεις και το ευοίωνο μέλλον, πραγματοποιείται και με την άοκνη προσπάθεια του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου, αλλά και την φιλεκπαιδευτική φροντίδα του διευθυντή του, Άγγελου Αγγελούση και όλου του δραστήριου διδακτικού του προσωπικού.

Τα οφέλη αυτής της επίσκεψης και συμμετοχής είναι πολλά και πολύμορφα. Πρώτα απ’ όλα οι μαθητές του σχολείου θα έρθουν σε επαφή με κάποιους άλλους της γειτονικής μας χώρας, με τους οποίους θα αδελφοποιηθούν και θα γνωρίσουν τον πολιτισμό και την κουλτούρα τους. Η επίσκεψη αυτή θα είναι ένα ζωντανό μάθημα, για το οποίο δεν θα έφταναν, ίσως, όλες οι διδακτικές ώρες ενός σχολικού έτους, για να πραγματοποιηθεί. Μ’ άλλα λόγια αυτό που χρόνια τώρα σαν λαός ευχόμαστε σε θεωρία, γίνεται πράξη και τα παιδιά μας αποκτούν εμπειρίες, γνώσεις και αυτοπεποίθηση, ενώ συγχρόνως αυτοδιδάσκονται και αλληλοδιδάσκονται.

Ύστερα με το ταξίδι αυτό, το ομαδικό και ενταγμένο σε πλαίσια του πολιτισμού και της ιστορικής μνήμης, θα αποκτήσουν την εμπειρία της επικοινωνίας και από μόνα τους, αβίαστα θα μάθουν το πόσο ωφελούν τα παντρέματα των απόψεων και των ρευμάτων και το πώς μπορείς να διατηρήσεις και να προεκτείνεις το δικό σου, γνωρίζοντας το διπλανό και το παρόμοιο.

Τέλος τα παιδιά μπαίνουν από νωρίς στο παιχνίδι και μαθαίνουν ότι δεν πρέπει να είναι θεατές της ζωής και της παρουσίας μας, αλλά πρωταγωνιστές και κύριοι εκφραστές. Δεν βλέπουν από τις κολώνες της Πλατείας Ρούγας τα δρώμενα, αλλά συμμετέχουν σ’ αυτά και το διασκεδάζουν. Έτσι το αύριο του νησιού μας έχει ελπίδες να είναι καλύτερο και η προοπτική για την επάνοδό μας στην ποιότητα, που, λόγω της ιστορίας μας, μας αξίζει, αλλά από ραθυμία μας την απωλέσαμε, αποκτά περισσότερες και πιο βάσιμες αιτίες.

Πάνω απ’ όλα, όμως, τα νεαρά αυτά ζακυνθινόπουλα, γνωρίζουν την ιστορία τους, μέσω μιας σημαντικής πτυχής της, μαθαίνουν την διαφορετικότητα του τόπου τους, η οποία, λόγω ηλικίας, τους γίνεται βίωμα και θα μπορέσουν να συνεχίσουν στο μέλλον, κάνοντάς την δική τους υπόθεση, μια πτυχή της, η οποία ξεκινά από το μακρινό παρελθόν του νησιού τους και συνεχίζει να επιβιώνει, έστω και σε αναβίωση, ως και τις ισοπεδωτικά επίφοβες μέρες μας.

H Γκιόστρα της Ζακύνθου, όπως αποδείχτηκε και από την πρόσφατη επιστημονική ημερίδα, η οποία έγινε πριν από ένα περίπου μήνα στην πόλη μας, οργανωμένη από την Εταιρεία “Giostra di Zante” και το πάντα δραστήριο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, ήταν ανέκαθεν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζακυνθινής ιστορίας και του δικού μας, του επτανησιακού πολιτισμού.

Ξεκίνησε από τον μακρινό Αρίγκο της Μπόχαλης, δίπλα από την πρώτη μας, την εντός φρουρίου πόλη και ως την σημερινή της αναβίωση, στην πλατεία που φέρει το όνομα του μεγάλου μας ποιητή, του Διονυσίου Σολωμού, μπόρεσε να είναι σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης.

Οι θεατρολόγοι υποστηρίζουν ότι στην περίφημη «Ευγένα», το πρώτο δικό μας, αλλά και νεοελληνικό θεατρικό έργο, δεν περιγράφεται, αλλά απλά πλανάται σε όλη την υπόθεση, επειδή ήταν τόσο γνωστή, ώστε δεν χρειαζόταν εικονική και σκηνική επανάληψη. Ο ζακυνθινός λαός από τους χιλιάδες στίχους του «Ερωτόκριτου», το τμήμα του που την διηγείται ξεχωρίζει και αυτό συχνά επαναλαμβάνει και παριστάνει, με κέφι και μεράκι, σαν «Ομιλία». Ο πολύς, για μας τους ιόνιους προπάντων, Διον. Ρώμας, όχι μόνο στον «Περίπλου» του την ζωντανεύει, αλλά και στα χρονογραφήματά του συχνά την επαναλαμβάνει και εύστοχα την τοποθετεί στην θέση που της αξίζει. Το ίδιο και ο Ανδρέας Αβούρης στον «Αλαμάνο» του και ο Κ. Πορφύρης στον δικό του «Αγέλαστο». Ο τελευταίος, μάλιστα, την ιστόρησε και σε ένα χαρακτηριστικό, ζωγραφικό του έργο, στην λαϊκή της εκδοχή, αυτήν του θεάτρου δρόμου και την αποθανάτισε στην γνήσια μορφή της. Τέλος ο Χρήστος Ρουσέας δεν μπορούσε να την παραλείψει από τις εθιμικές αναζητήσεις του και την διαιώνισε σε δύο του σκίτσα, τα οποία σήμερα, μετά από φιλοζακυνθινή προσφορά των θυγατέρων του, Μαρίας και Τζένης, φυλάσσονται στο Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων και μας τα πρωτοπαρουσίασε η διευθύντριά του Κατερίνα Δεμέτη.

Μα και σήμερα, όπως ακούσαμε στην πρόσφατη ημερίδα από τον φιλόλογο Γιώργο Φιορεντίνο, οι ιππικοί αυτοί αγώνες της Γκιόστρας συνεχίζουν να είναι ζωντανοί και να εμπνέουν. Το ότι οι σύγχρονοι ποιητές μας την έχουν σαν θέμα της έχει πολλά να πει και αυτό μπορεί με πάμπολλους τρόπους να ερμηνευθεί, αλλά να εκληφθεί και σαν ζωντανή συνέχεια.

Ήδη, από την τελευταία Γκιόστρα του δαχτυλιδιού, της περασμένης Αποκριάς, το δρώμενο πέρασε και στα παιδιά μας, το αύριο, δηλαδή, και το μέλλον μας. Μια αντιπροσωπεία από το ίδιο σχολείο της γειτονιάς της Αγίας Τριάδας ξεκίνησε την πομπή και, απ’ ότι θυμάστε, απέσπασε τα καλύτερα σχόλια και τα πιο ζεστά χειροκροτήματα.

Τώρα τα ίδια παιδιά ξεπερνούν τον κλειστό χώρο της τάξης και του σχολείου τους, αντιστέκονται στην στεγανότητα των συνόρων, που τα περιορίζει, τολμούν και συμμετέχουν σε μια διεθνή εκδήλωση, όπως συμβαίνει και με τους μεγαλύτερους συμπατριώτες τους, οι οποίοι κάθε χρόνο επισκέπτονται την ίδια πόλη, για λάβουν μέρος σ’ ένα πανευρωπαϊκό πανηγύρι ήχων και χρωμάτων.

Τα παιδιά μας, με την βοήθεια των δασκάλων τους και των γονιών τους, έψαξαν και βρήκαν ξεχασμένα παιχνίδια του νησιού μας, αυτά που γέμισαν τις νεανικές ώρες γενιών και γενιών, έμαθαν χορούς της εποχής εκείνης και προετοιμάστηκαν να τους παρουσιάσουν σε άλλους συνομηλίκους τους και σε χιλιάδες θεατές, που θα τα παρακολουθήσουν, δείχνοντας εκτός συνόρων το πιο καλό πρόσωπο της Ζακύνθου και τις πλέον σημαντικές και ευχάριστες στιγμές της.

Με επικεφαλής το καπίτουλο του Σχολείου τους θα παρελάσουν στην πόλη της Sulmona και θα διαφημίσουν με τον πιο σωστό τρόπο τον τόπο μας και τόπο τους. Μάς διασώζει η ιστορία πως στην ηλικία τους ο Ούγος Φώσκολος γκρέμισε τα τείχη και ελευθέρωσε τους εκεί κλεισμένους Εβραίους, διδάσκοντας την ανεξιθρησκία. Οι μαθητές του Καραμπίνειου εξαφανίζουν άλλα τείχη και έρχονται σε επαφή με άλλους συνομηλίκους τους, διδάσκοντάς μας το πόσο ωφελεί η πολιτιστική ανταλλαγή και το πάντρεμα των πολιτισμών. Ας τους ευχηθούμε μέσα από την ψυχή μας καλή επιτυχία. Τους αξίζει το πιο θερμό χειροκρότημα.

To λεύκωμα: "Το δέντρο της Ζωής, σε τέσσερις εποχές"

Της Κατερίνας Δεμέτη

«Ορθώνεται ο γερός κορμός ψηλά σε τούτο εδώ το χώμα μας, που είναι για τη ζωή κούνια και τάφος. Απάνω στον κορμό η φυλλωσιά που τόσο κομμάτι πιάνει γλυκού, καλοσυνάτου αέρα. Μα έρημη δεν είναι η πρασινάδα του. Χαρούμενο σε κάθε φύλλο κάθεται ένα πνεύμα, έτσι που το θεόρατο δέντρο ολόκληρο αστράφτει και τραγουδά, ξεχύνοντας πέρα μακριά όσ’ άστρα έχει ο ουρανός κι όσες φωνές η τέχνη.»

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ, Το μυστικό δέντρο (απόσπασμα)

Μετάφραση από τα ιταλικά Λίνου Πολίτη

Η ελληνική και αγγλική έκδοση του λευκώματος «Το δέντρο της Ζωής, σε τέσσερις εποχές», αποτελεί το εκδοτικό πόνημα της Πανελλήνιας εκστρατείας «Περιβάλλον και Πολιτισμός 2008/9», που πραγματοποιήθηκε τα δύο προηγούμενα χρόνια στα μουσεία και στους χώρους πολιτισμού της πατρίδας μας, και είναι έκδοση της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, της Διεύθυνσης Μουσείων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.

Η αναφορά μας σ’ αυτό, δεν αποσκοπεί τόσο στη διαφήμιση της συμμετοχής του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων στην έκδοση, παρ’ όλο που στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε η με κάθε μέσο καλή προβολή του Μουσείου και μέσα απ’ αυτό και του μικρού μας νησιού πρέπει και να γίνεται γνωστή, αλλά κυρίως στο να υπογραμμίσει τη μεγάλη σημασία που έχει η συνέργεια σε κάθε τομέα, με παράδειγμα για τη συγκεκριμένη περίπτωση: τη συνέργεια των πολιτιστικών φορέων της πατρίδας μας.

Πριν απ’ όλα όμως πρέπει να ξαναθυμίσουμε στους αναγνώστες μας, ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού διοργάνωσε τα έτη 2008 και 2009 μία πανελλήνια εκστρατεία με θέμα «Περιβάλλον και Πολιτισμός: Το δέντρο της ζωής σε τέσσερις εποχές».

«Tο έναυσμα το έδωσαν οι καταστροφικές πυρκαγιές που σημαδεύουν τα καλοκαίρια τα δάση μας… Απέναντι σε γεγονότα που πληγώνουν και εξοργίζουν, γεννήθηκε η ανάγκη να διατυπωθεί μία απάντηση, να διαμορφωθεί μία στάση, να προταθεί μία λύση… Έτσι προέκυψε η ιδέα της διοργάνωσης μιας πανελλαδικής δράσης με τίτλο "Περιβάλλον και Πολιτισμός", έννοιες που εμφανίζονται σε στενή και αμφίδρομη σχέση…. Η φύση εμπνέει την τέχνη, μα και η πολιτιστική κληρονομιά και η καλλιτεχνική δημιουργία μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τους κατοίκους σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος… Κατά τις ημέρες του εορτασμού, σε όλη την επικράτεια οι διοργανωτές των εκδηλώσεων και το κοινό, αναζήτησαν στις συλλογές των μουσείων, στους αρχαιολογικούς χώρους ή ακόμα και στις πλατείες των πόλεων το δέντρο στις ποικίλες εκδοχές του: φυσικά δέντρα ιστορικής σημασίας, δέντρα ζωγραφισμένα, σμιλεμένα και κεντημένα, δέντρα με πλούσιους καρπούς και όμορφα άνθη. Μίλησαν για τους μύθους, τις λατρείες, τις παραδόσεις και τα ιστορικά γεγονότα που συνδέθηκαν με αυτά. Είδαν τα μνημεία μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον και διερεύνησαν την αμοιβαία τους σχέση. Η κάθε συμμετοχή συνέβαλε ώστε να αναδειχθεί, τελικά, το δέντρο ως έκφραση των δυνάμεων της βλάστησης και σύμβολο της αέναης αναγέννησης, προσφιλής σύντροφος της ζωής των ανθρώπων και πηγή έμπνευσης για την τέχνη, στοιχείο ιερό με μαγικές ιδιότητες, αλλά και κομμάτι της φύσης σε κίνδυνο», γράφει στον πρόλογο του λευκώματος η Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του ΥΠ.ΠΟ.Τ.

Το Μουσείο Σολωμού συμμετείχε στη δράση και τις δύο χρονιές και μπήκε στον κατάλογο των μουσείων και χώρων που πραγματοποίησαν τις εορταστικές εκδηλώσεις.

Επιλεγμένα αντικείμενα ήταν το τμήμα από τον κορμό του δέντρου, κάτω από τον οποίο λέγεται ότι ο εθνικός ποιητής έγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερία και βρίσκεται στην είσοδο του Μουσείου, το σχέδιο του Πάνου Ζουπάνου, που απεικονίζει το δέντρο στο Λόφο του Στράνη στην αίθουσα Σολωμού, και τα οικόσημα της συλλογής του μουσείου που έχουν φυτικά θέματα.

Στους εκπαιδευτικούς που συνόδευαν τα παιδιά των σχολείων της Α/βάθμιας και Β/βάθμιας Εκπαίδευσης, μοιράστηκε η εργασία τού κ. Λορέντζου Μερκάτη: «Άνθη και Φυτά στην ποίηση του Σολωμού», που τεκμηριώνει γλαφυρά πώς επηρεάστηκε ο Ποιητής από τη φύση στο έργο του.

Επίσης μοιράστηκε ειδικό πληροφοριακό φυλλάδιο, στη ελληνική και αγγλική γλώσσα, στο οποίο αναπτύχθηκαν τα εξής θέματα: Η λατρεία του δέντρου, Το δέντρο ανάμεσα στη Γη και τον Ουρανό, Το δέντρο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον, Το δέντρο και οι καρποί της γονιμότητας και Το τελευταίο δέντρο, με εικονογράφηση από τη θρησκευτική, την κοσμική, τη λαϊκή και τη σύγχρονη ελληνική τέχνη.

Το έντυπο περιείχε και ένα απαντητικό δελτάριο. Εκεί τα παιδιά μπόρεσαν να ζωγραφίσουν τη δική τους εκδοχή μετά από την επίσκεψή τους στο Μουσείο. Δημιούργησαν έτσι το δικό τους «δέντρο της ζωής». Όλα τα έργα στάλθηκαν στο ΥΠ.ΠΟ.Τ. και σήμερα μπορείτε να καμαρώσετε ενδεικτικά κάποια από αυτά από την ιστοσελίδα του (www.yppo.gr).

Για να ξαναγυρίσουμε όμως στην κεντρική ιδέα αυτής της δράσης, που αποτυπώνεται μ’ έναν εξαιρετικά καλαίσθητο τρόπο στο παρουσιαζόμενο λεύκωμα, είναι πραγματικά σημαντικό ν’ αντιληφθούμε ότι ο πολιτιστικός μας πλούτος δεν είναι αποστειρωμένα κλεισμένος μέσα στα μουσεία μας, αλλά με την κατάλληλη προσέγγιση, μπορεί ν’ αναδείξει κοινά στοιχεία της πνευματικής ζωής, που μπορούν να ωφελήσουν κάθε πλευρά της κοινωνικής μας ζωής.

Η ενοποιημένη παρουσίαση μιας δράσης που πραγματοποιήθηκε σε 117 αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και μνημεία σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας το 2008, με συμμετοχή 18.815 ατόμων, και σε 123 χώρους πολιτισμού το 2009, με συμμετοχή 31.304 ατόμων, αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο, ότι η προστασία και ανάδειξη του φυσικού, ιστορικού και καλλιτεχνικού πλούτου της χώρας, ενδιαφέρει τους πολίτες, αρκεί να γίνει προτεραιότητα πολιτειακή.

Το Μουσείο Σολωμού, που περιμένει όσους θέλουν να ξεφυλλίσουν το λεύκωμα για «το Δέντρο της Ζωής» στη Βιβλιοθήκη του, ετοιμάζεται να συμμετάσχει και στην φετινή δράση του ΥΠ.ΠΟ.Τ. «Περιβάλλον και Πολιτισμός: Φωνές νερού μυριάδες», τον Οκτώβρη. Και αυτό, γιατί πιστεύουμε ότι ένα Σύγχρονο Μουσείο πρέπει με κάθε ευκαιρία να προσεγγίζει το υλικό του από διαφορετική οπτική, αφού έτσι αποκαλύπτονται πλευρές, που ούτε καν τις είχε φανταστεί.

Η επιτυχία της φετινής δράσης, θα εξαρτηθεί, από τη συμμετοχή των σχολείων μας στα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ετοιμάσουμε και που αφορούν στα εκθέματα του Μουσείου που σχετίζονται με το νερό.

Ας μην ξεχνάμε ότι το Δέντρο της Ζωής που φυτεύτηκε τα δύο προηγούμενα χρόνια, χρειάζεται το νερό για να ζήσει και να δέσει τους καρπούς του…

Ecumenical Patriarch Bartholomew: RELIGIOUS TOLERANCE IN A GLOBAL WORLD

[Ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, κατά την ανακήρυξή του σε Επίτιμο Διδάκτορα τού Burgas Free University, 18 May 2010]

 

Φωτογραφίες: Νίκος Μαγγίνας, Πηγή: Φως Φαναρίου

Prof. Petko Chobanov, President, Esteemed Members of the Academic Council, Learned Professors and Students of the Burgas Free University, Distinguished Guests, Beloved children and people of God:

It is with sincere gratitude that we accept this invaluable honor of being received into the doctoral college of this esteemed and contemporary academic institution, Burgas Free University, with the title of Doctor Honoris Causa. We welcome this privilege as a recognition of our ecclesiastical service in the name of spiritual revival and religious tolerance, which has been a part of the sacred ministry of the Ecumenical Patriarchate, a historical institution spanning seventeen centuries, throughout retaining its See in Constantinople, today Istanbul. In our brief presentation, we would like to address – particularly to the bright young graduates of this year’s class – the crucial issue of religious tolerance in a global world.

Introduction: The Ecumenical Patriarchate and Religious Tolerance

During our tenure as Ecumenical Patriarch, we have addressed issues of peace, racial discrimination, and religious tolerance before diverse audiences. Yet, one of our most rewarding responsibilities has been the blessing of either hosting or sponsoring such international initiatives as:

1. the Peace and Tolerance Conference, which met in Istanbul in 1994 and published “The Bosphorus Declaration,” affirming that “war committed in the name of religion is a war against religion”

2. the Conference on Peaceful Coexistence between Judaism, Christianity, and Islam held in Brussels in 2001, in the aftermath of September 11th, which published “The Brussels Declaration,” emphasizing faith as “a platform for dialogue among civilizations”

3. the special meeting held in Bahrain in 2002 on the 10th anniversary of the commencement of our Christian-Muslim Dialogue, which led to “The Bahrain Declaration,” asserting the need to “remove prejudices and foster respect for other religious traditions”

4. the Conference on Religion, Peace and the Olympic Ideal held in Athens in 2004, which “repudiated all forms of nationalist, racist, religious, social and other discrimination”

5. and the second Peace and Tolerance Conference, held again in Istanbul in 2005, “deploring those who preach violence toward other faiths and ethnic communities”, and “unconditionally condemning the use of force, ethnic cleansing and brutalities.”

These gatherings opened our eyes to the diversity of cultures and religions in our fragmented global world. They also provided greater understanding of the problems of racism and fundamentalism, while assisting us in emphasizing religious tolerance over religious absolutism.

Religious Tolerance and Religious Absolutism

The most delicate and at the same time awkward issue with which we must deal in relation to religious tolerance, is fundamentalism or absolutism. It is well known that every religion claims to hold and uphold the absolute truth, concerning God and the world. Furthermore, it is also well known that God is the absolute being, the one to whom all pure attributes belong, and from whom all evil attributes are absent. This is common ground among all three monotheistic religions of Judaism, Christianity and Islam, and beyond.

Moreover, as all monotheistic religions confess, God is one – although Christians prefer to refer to the One God as Trinity. This means that all believers of the monotheistic religions have at least some perception of the one, immutable, and perfect God. At the same time, however, all monotheistic religions confess that their understanding of the God is limited, not only because of the absolute nature of God but also because of the finite nature of humanity. The confession of this fundamental truth about God and ourselves incites the Socratic admission with regard to ignorance: the one thing that we do know, is that we do not know anything!

In other words, when we speak of absolute values, we are dealing with truths beyond our intellectual capabilities and experience. As a direct consequence, then, of this humble recognition and faith in the One God, whom we worship, we are obligated to be tolerant of the views of others. Ultimately, we are united in silence before God’s transcendent being. For even the most comprehensive definition of God can never appropriate or approach the fullness of divine nature, which always remains incomprehensible. In Orthodox theology, this concept is known as “apophatic theology.” Yet, how does this theology translate into personal ethics and political practice? In our humble opinion, it should impose on all of us an attitude of “hospitality.”

An Attitude of “Hospitality”

With regard to religious tolerance, the world’s monotheistic religions owe it to their common heritage to imitate their forefather, the Patriarch Abraham. Sitting under the shade of the oak trees at Mamre, Abraham received an unexpected visit from three strangers (recorded in Gen. 18 and Heb. 13), whom he did not consider as a danger or threat. Instead, he spontaneously shared with them his friendship and food, extending such generous hospitality that, in the Orthodox tradition, this scene has been interpreted as symbolical of the Holy Trinity. In fact, the only authentic image of the Holy Trinity, of God as communion, in the Orthodox Church is the depiction of this scene of a rural encounter in ancient Palestine.

Moreover, in the Orthodox icon of “Abraham’s Hospitality,” iconographers traditionally depict the guests on three sides, allowing an open space on the fourth side of the table. So, the icon serves as an open invitation to each of us. The question addressed to each of us – and in particular the younger generation, such as the graduates of this institution – is: Will we sit at the table with strangers? Will we surrender our prejudice to take our place at the table with others in the global world?

The icon of Abraham’s hospitality is a powerful symbol of the presence of God among us, when we welcome others without inhibition or suspicion. It is an icon of religious tolerance and religious hospitality. This work of reconciliation can only be initiated and sustained by genuine tolerance, which reflects God’s own for the world. And it is not only religions, which are called to this task. Every organization of social, academic, and political character, should be dedicated to the pursuit of justice and advancing the welfare of society. That has consistently been a fundamental principle of the ministry of the Ecumenical Patriarchate.

Conclusion: The Ministry of the Ecumenical Patriarchate

Of course, fundamentalist or absolutist tendencies have persisted and continue to exist in our world, indeed even among Orthodox Christians. In perhaps the most recent institutional expression against racism, the 4th Preconciliar Panorthodox Conference, held in Geneva in 1976, declared that the Orthodox Church should contribute to upholding peace, freedom, reconciliation, and love throughout the world, in order to dispel racial discrimination. Organized by the Ecumenical Patriarchate, this Panorthodox Conference sought to replace racism with inter-religious cooperation, in order to abolish religious fanaticism of every kind.

At the Ecumenical Patriarchate, we do not fear strangers; we cherish them. We have made it our daily practice for centuries to apply the apostolic words “Do not forget to entertain strangers.” (Heb. 13.2) We insist that all humans are equal, both before the law of God and before secular law, a view espoused by all sensible and sensitive people, regardless of religious conviction. At every given opportunity, then, we emphasize that the religious rights of minorities must be duly respected, including - and especially- their right to worship and education. After all, the very term “Ecumenical,” in the title of our Church, seeks precisely to denote the acceptance of all people dwelling within the oikoumene, as being fully equal and equally welcome. That is what we claim to be; that is what we preach to live; and that is how we strive to lead.