Διονυσίας Μούσουρα-Τσουκαλά, Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

[Διάλεξη, που δόθηκε στην Αίθουσα του Παναρκαδικού Συνδέσμου, Μελβούρνη - 6 Σεπτεμβρίου 2009. Από εκεί και οι φωτογραφίες.]

Η ξενιτιά κι ο χωρισμός η πίκρα η αγάπη
Τα τέσσερα ζυγίστηκαν να δουν το ποιο βαραίνει.
Της ξενιτιάς βαρύτερο ν’ πό όλα τα γκιντέρια.
Χωρίζουν μάνες και παιδιά κι η γης ανατρομάζει
Χωρίζουν αδέλφια καρδιακά και δέντρα ξεριζώνουν
Χωρίζουνε τ' αντρόγυνα τα πολυαγαπημένα.
Στον τόπο που χωρίζουνε χορτάρι δεν φυτρώνει...

Το δημοτικό τραγούδι είναι η αυθεντικότερη και γνησιότερη έκφραση των αισθημάτων του λαού, ό,τι πιο ευγενικό και πιο ανθρώπινο.
Μια έκφραση αυτών των αισθημάτων για την ξενιτιά και πώς την έβλεπαν κι ερμήνευαν οι άνθρωποι, αποτελεί το πάρα πάνω δημοτικό τραγούδι. Γιατί η πλειοψηφία των Ελλήνων , δεν μιλούσε για Μετανάστευση, μιλούσε και μιλάει για ξενιτιά, λέξη η ξενιτιά, όπου κατά πάσα πιθανότητα δεν υπάρχει σε άλλη γλώσσα.
Έτσι λοιπόν, ας αφήσουμε, προς το παρόν, το συναίσθημα της ξενιτιάς, και ας ασχοληθούμε με τη Μετανάστευση.
Είναι γεγονός, ότι στα περιορισμένα χρονικά όρια μιας ομιλίας, δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν όλες οι πτυχές ενός τόσο πολύπλοκου και τεράστιου θέματος, όπως η μετανάστευση, επιχειρείται μόνο μια μικρή προσέγγιση η οποία, ίσως, κεντρίσει το ενδιαφέρον μερικών για αναζήτηση περαιτέρω πληροφοριών. Έτσι, θα γίνει αναφορά, έστω και μερικώς, στα πιο βασικά, κυρίως στις δύο χώρες που μας αφορούν άμεσα, Ελλάδα και Αυστραλία.
Ο όρος «Μετανάστευση», σύμφωνα με τις Κοινωνικές Επιστήμες αλλά και το Διεθνές Δίκαιο, αναφέρεται στη γεωγραφική μετακίνηση ανθρώπων είτε μεμονωμένα, είτε κατά ομάδες.
Πολλές και ποικίλες οι μορφές της μετανάστευσης.
Κυριότερες μορφές είναι η εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή στην ίδια χώρα που ζει το άτομο, η εξωτερική σε άλλη χώρα, η εκούσια ή εθελοντική μετανάστευση, η ακούσια, δηλαδή οι πρόσφυγες, η νόμιμη και η παράνομη δηλαδή, οι λαθρομετανάστες.
Είναι ακόμα, η προσωρινή, η μόνιμη μετανάστευση, η ηπειρωτική δηλαδή μετάβαση σε άλλη χώρα αλλά στην ίδια ήπειρο καθώς και η υπερπόντια, όπως μετανάστευση στην Αυστραλία ή Αμερική.
Σε αυτή την τελευταία κατηγορία, ανήκουμε όλοι εμείς που ήλθαμε στην Αυστραλία.
Ποικίλοι και οι λόγοι για τη μετανάστευση και κατά κάποιον τρόπο καθορίζονται από τις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο χώρο και το περιβάλλον που μένει το άτομο ή η ομάδα.
Οι πρώτοι άνθρωποι, μετανάστευαν σε γειτονικούς τόπους για εξεύρεση τροφής, για λόγους ασφαλείας ή για κλιματολογικούς λόγους. Άλλοι άλλαζαν γεωγραφική περιοχή είτε προσωρινά είτε μόνιμα για εξεύρεση εργασίας.
Κατά την ιστορική εποχή παρουσιάστηκε και γενικεύτηκε μια άλλη μορφή μετανάστευσης με τον αποικισμό. Μεγάλες ομάδες ανθρώπων πήγαιναν από τόπο σε τόπο με σκοπό να επιβληθούν και κυριεύσουν καινούριες χώρες και να δημιουργήσουν αποικίες.
Καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ανθρώπινης κοινωνίας έπαιξε η μετανάστευση Ευρωπαίων προς την Αμερική, Αφρική και Ασία όταν ανακαλύφθηκαν αυτές οι ήπειροι και ο φυσικός πλούτος που διέθεταν.
Οι οικονομικοί λόγοι και η ανεργία, ήταν από τους πιο σοβαρούς λόγους που έσπρωξαν χιλιάδες ανθρώπους στη μετανάστευση, ιδιαίτερα μετά από τον Α΄ και Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Οι πολιτικοί λόγοι, ήταν άλλη αιτία μετανάστευσης.
Η Ελληνική Εξωτερική μετανάστευση, θα μπορούσε να χωριστεί στις εξής χαρακτηριστικές περιόδους:
Πριν από το 1900, η μετανάστευση ήταν κυρίως σε Μεσογειακές χώρες, την Αίγυπτο και αλλού.
1900-1921, έχουμε οικονομικούς μετανάστες που κινούνται κυρίως για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
1945-1950, παρατηρείται η υποχρεωτική μετανάστευση 1.000.000 Ελλήνων για πολιτικούς λόγους σε χώρες του Ανατολικού μπλοκ, σαν αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου, ενώ το ίδιο διάστημα φεύγουν πολλοί και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
1950-1960, υπάρχει πολύ μεγάλο ρεύμα μεταναστών με κύριο λόγο την ανεργία, όπου μεταβαίνουν σε Αμερική και Αυστραλία, καθώς και Ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως, Βέλγιο και Δυτική Γερμανία.
Υπολογίζεται ότι αυτή τη δεκαετία, μετανάστευσαν συνολικά, 312.000 Έλληνες από τους οποίους οι 185.000, εκτός Ευρώπης.
1961-1973, αναχωρούν από Ελλάδα κυρίως για Δ. Γερμανία, Σουηδία, Βέλγιο και Αυστραλία, 965.000 άτομα.
Από το 1974 και μετά, παρατηρείται σταδιακή κάμψη της μετανάστευσης, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός αυτών που επαναπατρίζονται. Το ίδιο διάστημα, όμως, έχουμε τους αδελφούς Κύπριους που καταφθάνουν εδώ πρόσφυγες μετά το πραξικόπημα και την εισβολή στην Κύπρο.
Από πρόσφατα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, προκύπτει ότι οι Έλληνες του Εξωτερικού και στις 5 Ηπείρους, ανέρχονται περίπου στα 5.600.000 από αυτούς, 3.400.000 διαμένουν στην Αμερική, 1.280.000 στην Ευρώπη, 710.000, (κατά πολλούς ο αριθμός αυτός είναι αμφισβητήσιμος, έτσι τον αναφέρω με κάθε επιφύλαξη), στην Ωκεανία, 140.000 στην Αφρική και 70.000 στην Ασία.
Από την απογραφή πληθυσμού του 2004 στην Αυστραλία, απορρέουν τα εξής στοιχεία:
Συνολικός αριθμός ατόμων που έχουν δηλώσει Έλληνες: 520.000, δηλαδή, το 2.7% του πληθυσμού της Χώρας.
Τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, Σίδνεϊ και Μελβούρνη, συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος, συγκεκριμένα, στο Σίδνεϊ μένουν γύρω στις 221.000 Έλληνες και στη Μελβούρνη, περίπου 231.000. Όμως, οι αριθμοί αυτοί είναι σχετικοί, κανένας δεν μπορεί να πει με απόλυτη ακρίβεια πόσοι ακριβώς είναι, αφού σε αυτούς τους αριθμούς δεν συμπεριλαμβάνονται οι Ελληνοαυστραλοί δεύτερης και τρίτης γενιάς.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, ο πρώτος Έλληνας που έφτασε στην Αυστραλία ήταν κάποιος Δαμιανός Γκίκας, το 1802.
Αν αληθεύουν οι ισχυρισμοί δημοσιεύματος μιας επαρχιακής εφημερίδας, της Gold Coast Bulletin, ο πρώτος Έλληνας που ήλθε στην Αυστραλία ήταν κάποιος ναυτικός, ονόματι Γιώργος Παπάς, ο οποίος εγκατέλειψε το καράβι, παντρεύτηκε μια Ιθαγενή και εγκαταστάθηκε στο Σίδνεϊ.
Οι επίσημες ιστορικές πηγές, όμως, αναφέρουν ότι οι πρώτοι Έλληνες που έφτασαν εδώ ήταν 7 νεαροί Υδραίοι καπεταναίοι που καταδικάστηκαν από την Αγγλική Δικαιοσύνη για πειρατεία στη Μάλτα κι από εκεί στάλθηκαν υπόδικοι στην Αυστραλία το 1829, οι 5 επαναπατρίστηκαν, όμως, το 1936.
Ο πρώτος ελεύθερος Έλληνας που φτάνει στην Αυστραλία, συγκεκριμένα στο Σίδνεϊ, το 1838 είναι κάποιος ονομαζόμενος Τζων Πήτερς, ενώ η πρώτη Ελληνίδα είναι η Αικατερίνη Πλέσσα που έφτασε στην Αυστραλία το 1853.
Φυσικά δεν έλειψαν και οι Έλληνες χρυσοθήρες την εποχή που η «χρυσομανία» είχε κυριεύσει την Αυστραλία, αυτό αναφέρεται και στη Έκθεση Χρυσοθήρων του 1859, ότι ανάμεσα στους χρυσοθήρες της εποχής, βρίσκονταν και αρκετοί Έλληνες,
Η μαζική αλυσιδωτή μετανάστευση, όμως, έλαβε χώρα στις δεκαετίες του 50 και 60, όπου χιλιάδες νέοι και νέες κατέφθαναν συνεχώς στην Αυστραλία, είτε κατόπιν πρόσκλησης συγγενών, είτε μέσω της ΔΕΜΕ., Διακυβερνητικής Επιτροπής Μετανάστευσης εξ Ευρώπης. Βέβαια, επιβάλλεται να γίνει μνεία και στις εκατοντάδες κοριτσιών, τις νύφες των καραβιών όπως ονομάστηκαν, που ήλθαν εδώ για να παντρευτούν, στην πλειοψηφία τους, ανθρώπους που τους ήταν παντελώς άγνωστοι και είχαν γνωρίσει μόνο από φωτογραφία.
Με την άφιξη των μεταναστών στην καινούρια χώρα, δημιουργούνται πολλά προβλήματα. Ο Πανεπιστημιακός καθηγητής Ψυχίατρος του Νοσοκομείου St Vincent’s, Edmond Chiu, αναφέρει ότι από πολυετείς, μελέτες του Τμήματος Ψυχιατρικής Υγείας Βικτόριας προκύπτει ότι μέχρι να φτάσει στην καινούρια χώρα ο μετανάστης, έχει ήδη κάποια ψυχολογική πάθηση. Παραλλήλιζε τους μετανάστες με τα φυτά, λέγοντας, ότι αν μεταφυτεύσεις ένα λουλούδι ή φυτό, παρά τις φροντίδες που θα του προσφέρεις, καθόλου απίθανο να μην επιβιώσει ή να αγωνιστεί πολύ για επιβίωση, αν λοιπόν το άψυχο δυσκολεύεται τόσο στη προσαρμογή στον ξένο χώρο, πόσο μάλλον ο άνθρωπος. Είναι ο χωρισμός από αγαπημένους και τον τόπο που έζησε μέχρι τότε, ενοχές για αυτούς που αφήνει πίσω, συνήθως γονείς, ο φόβος και η αβεβαιότητα για το άγνωστο, η ανασφάλεια για το τι μέλει γενέσθαι, ακόμα, οι δικές του προσδοκίες αλλά και οι προσδοκίες των άλλων, για να πλουτίσει γρήγορα και να επιστρέψει στην πατρίδα.
Βέβαια, η πραγματικότητα που αντιμετωπίζει φτάνοντας είναι πολύ διαφορετική.
Προκύπτουν άμεσες ανάγκες, οι κυριότερες, δουλειάς, στέγης.
Πολλοί από τους πρώτους Έλληνες που έφτασαν στην Αυστραλία πήγαν σε διάφορους καταυλισμούς, πιο γνωστός αυτός της Bonegilla. Το θέμα με τις νύφες των καραβιών καθώς και αυτό της Μπονεγκίλα, αποτελούν ενδιαφέρον θέμα για χωριστή διάλεξη το καθένα. Συνοπτικά για την Μπονεγκίλα, θα αναφερθεί ότι ήταν ο μεγαλύτερος και μακροβιότερος Καταυλισμός Μεταναστών ή Κέντρο Υποδοχής Μεταναστών όπως είχε ονομαστεί.
Από το 1947 που δέχτηκε τους πρώτους μετανάστες μέχρι το 1971 που έκλεισε οριστικά τις πόρτες του, πέρασαν από εκεί 320.000 νέοι μετανάστες προερχόμενοι από 30 διαφορετικές χώρες.
Ο Γιώργος Ζάγκαλης, στο πρόσφατο βιβλίο του: Migrant Workers and Ethnic Communities, στο κεφάλαιο 8 με τίτλο Μπονεγκίλα, σελίδα 277, αναφέρει ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 50 μέχρι το 1971 όπου έκλεισε, πέρασαν από την Μπονεγκίλα τουλάχιστον 35.000 Έλληνες νεοφερμένοι μετανάστες.
Εκτός όλων των άλλων προβλημάτων προσαρμογής στον ξένο τόπο, οι μετανάστες είχαν να αντιμετωπίσουν και τη μάστιγα του ρατσισμού. Την ξενοφοβία, την καταφρόνια, που πολλές φορές απορρέουν από υπεροψία ή φόβο. Τις διακρίσεις στο χώρο εργασίας, μα και έξω στην κοινωνία.
Πολλά από τα παιδιά των μεταναστών βίωσαν ρατσισμό και διακρίσεις στα Σχολεία που φοιτούσαν.
Πλείστες όσες φορές αυτός ο ρατσισμός που τον γεύτηκαν κατά κόρο τις πρώτες δεκαετίες οι μετανάστες της Αυστραλίας, και όχι μόνο, οδηγούσε σε βίαια επεισόδια και στον κατατρεγμό των νεοφερμένων. Σίγουρα οι περισσότεροι από τους πρώτους μετανάστες είχαν την ευκαιρία να γευτούν επανειλημμένως τις εις βάρος τους διακρίσεις που απέρρεαν από ρατσισμό, καθώς και να ακούσουν να τους αποκαλούν ταπεινωτικά wogs.
Τα πράγματα άρχισαν να καλυτερεύουν κάπως ως προς το ρατσισμό, το 1975 όταν ο τότε Πρωθυπουργός Αυστραλίας, Gough Whitlam, ψήφισε το Νόμο Κατά του Ρατσισμού.
Σήμερα πολλοί από τους παλιούς μετανάστες, συμπεριφέρονται ρατσιστικά στις καινούριες ομάδες μεταναστών, χωρίς να το παραδέχονται, ξεχνώντας ότι έτσι συμπεριφέρονταν στην πλειοψηφία τους οι Αυστραλοί και στους ίδιους όταν πρωτοήλθαν εδώ.
Στην Ελλάδα, δεν είναι καλύτερα τα πράγματα σε αυτόν τον τομέα. Σήμερα ζουν και εργάζονται εκεί μεγάλος αριθμός μεταναστών που καμιά επίσημη Υπηρεσία δεν μπορεί να βεβαιώσει τον ακριβή αριθμό τους. Το 2004 ο αριθμός αυτός υπολογίζεται γύρω στο ένα εκατομμύριο δεκαπέντε χιλιάδες άτομα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και γύρω στους 190.000 οι οποίοι δεν είναι επίσημα καταχωρημένοι ως μετανάστες.
Βέβαια, ουδείς γνωρίζει πόσοι είναι οι λαθρομετανάστες, ενδεικτικά μόνο, η Αθηναϊκή εφημερίδα Καθημερινή, στις 10/5/09, αναφέρει σε άρθρο της, ότι μόνο την προηγούμενη χρονιά, συνελήφθησαν 146.337 λαθρομετανάστες που μπήκαν παράνομα στη χώρα διά ξηράς ή θαλάσσης. Την ίδια περίοδο, συνελήφθησαν 2.211 άτομα Ελληνικής, τουρκικής, αλβανικής και βουλγαρικής υπηκοότητας οι οποίοι έναντι μεγάλων χρηματικών ποσών επιχείρησαν την παράνομη μεταφορά στην Ελλάδα απελπισμένων ανθρώπων.
Δουλέμποροι, όπου πολλές φορές, μεταξύ άλλων, με ψευδείς υποσχέσεις διακινούν μεγάλο αριθμό ανήλικων παιδιών και ανύποπτων γυναικών που χρησιμοποιώντας βάρβαρη μεταχείριση και κάθε είδους βία, τους εξαναγκάζουν και προωθούν στη πορνεία.
Ασφαλώς και στην Αυστραλία το πρόβλημα των λαθρομεταναστών και προσφύγων που ζητούν άσυλο εδώ, είναι τεράστιο. Πολύ συχνά ακούμε στις ειδήσεις για τα σαπιοκάραβα που μεταφέρουν δυστυχισμένους ανθρώπους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που στην απόγνωση τους και γνωρίζοντας ότι οι πιθανότητες να βγουν ζωντανοί στην Αυστραλία είναι πολύ μικρές, μπαίνουν στους θαλασσοπνίχτες. Μα και αυτοί που καταφέρνουν να φτάσουν εδώ μισοπεθαμένοι από τις άθλιες συνθήκες και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν στο ταξίδι, τις περισσότερες φορές δεν τυγχάνουν ανθρώπινης μεταχείρισης από τις Αρχές. Ποιος μπορεί να λησμονήσει το σκάνδαλο με τα παιδιά που δήθεν οι γονείς τους τα πέταξαν στη θάλασσα για να εκβιάσουν την τότε Κυβέρνηση του Τζων Χάουαρντ να τους δεχτεί στην Αυστραλία;
Το έτος 2007-2008, οι Αυστραλιανές αρχές χορήγησαν 13.004 άδειες παραμονής σε πρόσφυγες και σε αυτούς που ζητούσαν άσυλο, ο αριθμός αυτός, λένε οι Αρχές, αποφασίστηκε να αυξηθεί για το έτος 2008-2009 σε 13.500. Συγκριτικά πολύ μικρός αριθμός αν σκεφτούμε πως η Αυστραλία είναι μεγάλη χώρα με φυσικό πλούτο και θα μπορούσε να δεχτεί και να περιθάλψει περισσότερους κατατρεγμένους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα εξ αιτίας, κυρίως, πολέμων και άλλων καταστροφών.

Η μετανάστευση έχει επιπτώσεις τόσο στη χώρα υποδοχής, όσο και στη χώρα αποστολής.
Είναι, ηλίου φαεινότερο, ότι η Αυστραλία ωφελήθηκε οικονομικά τα μέγιστα από τη μετανάστευση, αφού ξαφνικά πλήθυναν τα φτηνά, εργατικά χέρια και αυξήθηκε η παραγωγή τόσο στο βιομηχανικό όσο και τον εμπορικό τομέα. Οι μετανάστες ήταν εκείνοι που έκαναν τις πιο βαριές και ανθυγιεινές δουλειές, λόγω έλλειψης προσόντων και γνώσης της γλώσσας, αφού τέτοιους ανειδίκευτους εργάτες ζητούσε κυρίως.
Όμως, δεν ήταν μόνο η βιομηχανία και το εμπόριο που ωφελήθηκε. Ας μην ξεχνάμε πως η Αυστραλία για πάνω από 100 χρόνια, μετά την εισβολή των λευκών, που ήλθαν να...εκπολιτίσουν τους ντόπιους, έζησε απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, ας θυμηθούμε επίσης, ποιοι και τι ήταν αυτοί οι πρώτοι λευκοί.
Με τη μετανάστευση επηρεάστηκε τόσο η δομική εμφάνιση της Αυστραλίας, όσο και η νοοτροπία και κοινωνικές δομές διότι κάθε άτομο και ομάδα μεταναστών, μετέφερε ήθη και έθιμα, απόψεις για κοινωνικά θέματα, όπως θρησκεία, παιδεία, ηθική. Ας μην παραβλέπεται και η επιρροή των μεταναστών στις γαστρονομικές συνήθειες των Αυστραλών, τώρα πια, το να βρομοκοπάει κάποιος από σκορδοκρέμμυδα, είναι πολύ... trendy.
Επιπτώσεις, όμως, έχει η μετανάστευση και στη χώρα αποστολής, την Ελλάδα, μια και μιλάμε για τις δικές μας χώρες. Μειώθηκε η ανεργία και ενισχύθηκε η οικονομία με τα εμβάσματα των μεταναστών, αυτή είναι θετική επίπτωση, μολαταύτα, η αναχώρηση των νέων, γιατί στην πλειοψηφία νέοι ήταν αυτοί που έφυγαν, αποδυνάμωσε το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας και συντέλεσε στη μείωση του ποσοστού γεννήσεων και γάμων με αποτέλεσμα να ερημώσουν πολλές περιοχές και να αυξάνεται το ποσοστό γήρανσης της χώρας.
Όμως, τις μεγαλύτερες επιπτώσεις, τις υφίσταται ο ίδιος ο μετανάστης, το άτομο, ο άνθρωπος.
Είπαμε νωρίτερα, ότι, ο μετανάστης έχει ήδη κάποιας μορφής ψυχολογικό πρόβλημα φτάνοντας στη χώρα υποδοχής. Συνοπτικά, ας αναφερθούμε στο ότι οι περισσότεροι μετανάστες αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα ιδίως τα πρώτα χρόνια από την άφιξη τους, δούλεψαν πολύ σκληρά, υποβλήθηκαν σε στερήσεις και θυσίες για να επιβιώσουν στον ξένο τόπο, οι περισσότεροι χωρίς γνώσεις, χωρίς εφόδια και να διασφαλίσουν πως τα παιδιά τους θα είχαν καλύτερη μοίρα από αυτούς.
Η παροικία μας, αναπόφευκτα γερνάει χωρίς μεγάλη μέριμνα από το κράτος και πολλές φορές, χωρίς μέριμνα και από τα ίδια τα παιδιά.
Επιβάλλεται, όμως, να αναφερθούν και οι δικαιολογημένες πικρίες που οι περισσότεροι κουβαλούν μέσα τους για την αδιαφορία και έλλειψη ενδιαφέροντος της γενέτειρας απέναντι τους. Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει Υπουργείο Αποδήμων για τα 5.600.000 Έλληνες που ζουν διασκορπισμένοι στις 5 Ηπείρους, όπως υπάρχει σε άλλα κράτη. Το 2004, η Ελληνική κυβέρνηση υποσχέθηκε στους Έλληνες Βουλευτές Ξένων Κρατών την επανίδρυση του Υφυπουργείου Απόδημου Ελληνισμού, που θα αντικαθιστούσε τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού, υπόσχεση, όμως, που δεν υλοποιήθηκε.
Στην Ελληνική Εκπαίδευση ο Απόδημος Ελληνισμός βρισκόταν πάντα στο περιθώριο, ακόμα και σήμερα, στα Αναγνωστικά από την Α΄ Δημοτικού ως και την Γ΄ Λυκείου δεν υπάρχει κείμενο που να αναφέρεται στους αποδήμους, σε αντίθεση με τον Απόδημο Ελληνισμό όπου στην πλειοψηφία του ενδιαφέρεται και ενημερώνεται άμεσα και έμμεσα για το κάθε τι που αφορά τη γενέτειρα.
Το ΣΑΕ, Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, δεν είναι γνωστό στους περισσότερους Έλληνες, ούτε καν στη Θεσσαλονίκη που εδρεύει.
Είναι, όμως, και η αδιάφορη αντιμετώπιση που βίωσαν πολλοί από τους δικούς τους όταν πήγαν έστω και για διακοπές πίσω στην πατρίδα... ουαί κι αλίμονο σε κείνους που έστω και για συναισθηματικούς λόγους, τόλμησαν να διεκδικήσουν μια πιθαμή γης από την πατρική περιουσία.
Είναι η διάκριση που ακούν και βλέπουν, είναι η γιαγιά που σε συζητήσεις για τα εγγόνια λέει στον... μετανάστη γιο/κόρη, τα δικά μας εδώ... λες και τα παιδιά του ξενιτεμένου γιου ή της κόρης δεν είναι δικά της, δεν είναι εγγόνια της...
Είναι ο συμπάροικος ταξιτζής, που έφυγε αμούστακο παιδί από την Ελλάδα, και 18 χρόνια αργότερα, αφήνοντας ταξί και σπίτι χρεωμένα, πήγε στην Ελλάδα να δει τους γονείς του και να τους γνωρίσει τη γυναίκα και τα παιδιά του. Λίγο αφού έφτασαν στο σπίτι, άκουσε τη μάνα του να λέει στη φίλη της που τηλεφώνησε, πως δεν θα μπορέσει να τη δει σήμερα γιατί έχει...επισκέψεις!!!! ο γιος της, η νύφη της και τα εγγόνια της που ταξίδεψαν χιλιάδες μίλια για να πάνε να τη δουν και που ξόδεψαν χιλιάδες δολάρια που δεν τους περίσσευαν, ήταν επισκέπτες για κείνην...ίσον ξένοι...
Αυτές αγαπητοί φίλοι και φίλες, είναι λίγες μόνο από τις επιπτώσεις της μετανάστευσης στον μετανάστη, δυστυχώς τα χρονικά περιθώρια δεν επιτρέπουν να επεκταθούμε περισσότερο, μολονότι είμαι σίγουρη, ότι οι περισσότεροι που βρισκόμαστε σήμερα εδώ μέσα, έχουμε βιώσει παρόμοιες καταστάσεις, για αυτό,
Σας αφήνω με μικρά αποσπάσματα, από το πολύ γνωστό δημοτικό τραγούδι «Του Νεκρού αδελφού», που δείχνει τον πόνο που πολλοί από εμάς και τους γονείς μας νιώσαμε όταν ήλθε το αναπόφευκτο για τον πατέρα, τη μάνα, κι εμείς πολύ μακριά..

Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη
Την κόρη την μονάκριβη την πολυαγαπημένη
...................................
Προξενητάδες ήλθανε από τη Βαβυλώνα

να πάρουνε την Αρετή πολύ μακριά στα ξένα
....................................
«μάνα μου κι ας τη δώσουμε την Αρετή στα ξένα»
Φρόνιμος είσαι Κωνσταντή μ΄άσκημα απολογήθης
Κι α μόρτει γιε μου θάνατος κι α μόρτει γιε μου αρρώστια
Κι αν τύχει πίκρα ή χαρά ποιος πάει να μου τη φέρει;

Γνωστή η συνέχεια του τραγουδιού, όπου ψυχορραγεί η μάνα και ζητά από τον πεθαμένο Κωνσταντή να τιμήσει τον όρκο που της έδωσε, όταν χτυπάει την πόρτα η Αρετή, η μάνα λέει:
.......................................
Αν είσαι φίλος διάβαινε κι αν είσαι εχτρός μου φύγε
Κι αν είσαι ο Πικροχάροντας άλλα παιδιά δεν έχω
Κι η δόλια η Αρετούσα μου λείπει μακριά στα ξένα...

Διαπιστώνουμε πως ακόμα και στη στερνή της ώρα η μάνα, το ξενιτεμένο της παιδί ζητάει.
Για πολλούς από μας, όμως, δεν ήλθε ο Κωνσταντής, κάνοντας,

Το σύγνεφο άλογο και τ΄ άστρο χαλινάρι
Και το φεγγάρι συντροφιά στη μάνα να μας πάει...

Σάς ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε.

Χρήστου Ν. Φίφη, Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΤΟ 1923 ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

[Περίληψη διάλεξης, που δόθηκε στην Αίθουσα του Παναρκαδικού Συνδέσμου - Μελβούρνη, 6 Σεπτεμβρίου 2009]

Η Συνθήκη της Λωζάνης για την ανταλλαγή των πληθυσμών της 30 Ιανουαρίου 1923 θεωρήθηκε ως μια πιο πολιτισμένη μορφή εθνοκάθαρσης σε σχέση με τις εθνoκαθάρσεις που προηγήθηκαν Για χιλιάδες ανθρώπους όμως ήταν πολύ αργά. Το 1915 το ½ με τα 2/3 των Αρμενίων χάθηκαν σε κακουχίες στρατοπέδων εργασίας και εξοντωτικές πορείες. Οι ανταλλάξιμοι έλληνες το 1923 ήταν η μικρότερη ομάδα 189.916 σε σχέση με τους άνω του ενός εκ. περίπου που είχαν προλάβει να φύγουν τα προηγούμενα χρόνια. Οι Τούρκοι οι οποίοι αναγκάστηκαν σε εκπατρισμό ήταν 355.635 και η έξοδός τους ήταν πιο οργανωμένη. Η ανταλλαγή δεν ήταν πάνω στο αμφίβουλο κριτήριο της εθνότητας αλλά στο κριτήριο του θρησκεύματος που για την Τουρκική πλευρά αποτελούσε κριτήριο εθνότητας. Ούτε ήταν το κριτήριο του αυτοπροσδιορισμού. Το κριτήριο επιβλήθηκε. Ανάμεσα σε αυτούς και 30.000-40.000 Τουρκοκριτικοί που λίγα Τουρκικά κατείχαν. Πιθανόν θεωρούνταν εξισλαμισθέντες, όπως στην Κύπρο οι λινοβάμβακοι. Οι Τούρκοι τους θεωρούσαν μισοάπιστους, όχι πλήρεις Μουσουλμάνους. Η γλώσσα τους και ο πολιτισμός τους ήταν Κρητικός. Το ίδιο και οι Καραμανλήδες της Καπαδοκίας που ήταν ορθόδοξοι, γνώριζαν όμως μόνο Τουρκικά και λειτουργούσαν στις εκκλησίες τους στην Τουρκική. Ούτε οι μεν, ούτε οι δε ήθελαν ν’ ανταλλαχθούν. Εξαιρέθηκαν μόνο οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και Τενέδου, οι Τούρκοι της Δυτικής Θράκης και οι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας.

Το 1908 ο νόμος των Νεότουρκων επέβαλε την υποχρτεωτική στράτευση όλων των αρένων κατοίκων στον Οθωμανικό στρατό. Μέχρι τότε η διαδικασία ήταν οι Μουσουλμάνοι να υπηρετούν και οι Χριστιανοί να εξαγοράζουν τη θητεία τους με πληρωμές φόρων. Πολλοί χριστιανοί άρχισαν να εγκαταλείπουν την Τουρκία για ν’αποφύγουν τη στράτευση γιατί και όταν στρατεύονταν στέλνονταν να υπηρετήσουν σε διάφορα τάγματα εργασίας. Το 1913 ο πληθυσμός της Τουρκίας ήταν περ. 15 εκ. και το 1923 13.5 εκ.

Η κίνηση της ανταλλαγής επηρέασε περισσότερους από 1,5 εκ. ανθρώπους, ΄Ελληνες και Τούρκους. Το πρόβλημα που αντιμετώπισε η Ελλάδα για την εγκατάσταση των 1,3 εκ. προσφύγων ήταν τεράστιο. Οι πρόσφυγες αποτελούσαν περισσότερο από 20% του πληθυσμού. Για την Τουρκία ήταν μόνο 4%. Λόγω του μεγέθους του προβλήματος ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις προσέτρεξαν να βοηθήσουν. Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα της ελληνικής γραφειοκρατίας δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Αποκατάστασης Προσφύγων υπό την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών. Οι πρόσφυγες εγκατάστηθηκαν σε αγροκτήματα αλλά και στις πόλεις. Το 1930 145.738 οικογένειες είχαν εγκατασταθεί σε αγροκτήματα, είχαν κτιστεί 27.000 σπίτια σε 127 αστικούς οικισμούς αλλά υπήρχαν ακόμη 30.000 οικογένειες που έμειναν σε παράγκες και μερικές ήταν στις ίδιες συνθήκες ακόμη και το 1940 με την έναρξη του πολέμου.

Αντίθετα στην Τουρκία η επίσημη γραμμή ήταν η αποσιώπηση της ανταλλαγής των πληθυσμών και η διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας βασισμένης στην «τουρκικότητα» της Μικράς Ασίας από την αρχαιότητα. Μόνο μετά το 1960 και ιδιαίτερα μετά το 1980 Τούρκοι συγγραφείς της Αριστεράς τολμούσαν αναφορές στην παλαιότερη ύπαρξη ελλήνων και Αρμενίων στη Μικρά Ασία και την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Η εγκατάσταση του 1,3 εκατομυρίου προσφύγων μετά το 1922, παρά τις τραγικές αρχικές συνθήκες με το χρόνο συνέβαλε στην ομοιογενοιοποίηση του ελληνικού πληθυσμού και είχε για την Ελλάδα θετικές οικονομικές, δημογραφικές και πολιτιστικές συνέπειες στη μουσική, τη λογοτεχνία και την ελληνική κουζίνα. Συνέβαλε στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής και την ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Υπήρξαν επίσης, ως αποτέλεσμα της εγκατάστασης των προσφύγων σημαντικές πολιτικές επιπτώσεις στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Το αίσθημα των χαμένων πατρίδων ήταν επίσης διάχυτο στους Τούρκους πρόσφυγες. Ωστόσο η επίσημη τουρκική πολιτική ήταν η απάλειψη από τη συλλογική μνήμη του γεγονότος της ανταλλαγής των πληθυσμών και για πολλές δεκαετίες ελάχιστες αναφορές υπήρχαν στην τουρκική λογοτεχνία για την ύπαρξη των ελλήνων στη Μικρά Ασία.

-------------------------------

ΟΛΙΓΑ ΤΙΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ κ. ΧΡΗΣΤΟ ΦΙΦΗ

Ο Χρήστος Φίφης ήρθε στην Αυστραλία το Φεβρουάριο του 1965. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο La Trobe, πτυχίο Οικονομικών, 1974. Δίπλωμα Εκπαίδευσης στο HAWTHORN TEACHERS COLLEGE, 1974. Νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας, πτυχίο Bachelor of Letters, 1978. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, Μ. Α. 1983 και πρόσφατα περάτωσε την διδακτορική διατριβή του με θέμα την ιστορία της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Μελβούρνης και Βικτόριας, 1897-2008.
Μεταξύ 1973-74 ήταν πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων φοιτητών και πτυχιούχων Μελβούρνης. Ήταν από το ιδρυτικό προσωπικό του Προγράμματος Διερμηνέων / Μεταφραστών, που δημιουργήθηκε στο RMIT της Μελβούρνης το 1975, όπου δίδαξε ως Λέκτορας Νέων Ελληνικών από το 1975 μέχρι το 1981. Το 1982 ο κλάδος Διερμηνέων και Μεταφραστών μεταφέρθηκε στο VICTORIA COLLEGE της Μελβούρνης. Ο κ. Φίφης δίδαξε στο VICTORIA COLLEGE ως λέκτορας Νέων Ελληνικών από το 1982 μέχρι το 1986, στον κλάδο Διερμηνέων και Μεταφραστών. Το 1987 διορίστηκε επίκουρος καθηγητής Νέων Ελληνικών στο πανεπιστήμιο La Trobe.
Ο κ. Φίφης έχει επιμεληθεί τη συγκέντρωση και δημοσίευση των ποιημάτων του Νίκου Νινολάκη. Επίσης έχει δημοσιεύσει άρθρα σε διάφορα περιοδικά, τόμους πρακτικών συνεδρίων και άλλους συλλογικούς τόμους για το έργο του Γιάννη Ρίτσου, του Γιώργου Σεφέρη, της Ζωής Καρέλλη, του Γιώργου Βαφόπουλου, του Θανάση Παπαθανασόπουλου, του Δημήτρη Τσαλουμά, του Αριστείδη Παραδείση, για την Ελληνοαυστραλιανή λογοτεχνία, για θέματα της ελληνομάθειας στην Αυστραλία και ζητήματα της Ελληνοαυστραλιανής παροικίας.

[Επιμέλεια βιογραφικού: Διονυσία Μούσουρα-Τσουκαλά]

Διονύση Σέρρα, ΛΟΓΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΜΟ (ποίημα)

Στους προσφιλείς συνταξιδιώτες
Παναγιώτη και Φωτεινή Καποδίστρια

Α΄

Σκάλα

1

Πύλη ανάβασης
σε αρμονίας διαδρομές -
με των Ανέμων τις πνοές
ακμές της πέτρας να χαράζουν

κι από της Άσπρης το κατάλυμα
ως τα Καθίσματα της χαρμονής
τα δώρα της υποδοχής
του τόπου το προσκύνημα ν' αγιάζουν.

2

- Άφατης φήμης σήμαντρο
κι ανα-
βαθμίδας χρυσακτή

το μελανό πώς ακυρώνεις της Σιωπής

με της κατάκτησης
το λιόφωτο λευκό
και με της τρίλιας
το λιγόφυλλο ηχείο.


Β΄

Σπηλαιογραφία

1

Σκαλιά κατάβασης
σε Πίστης γη -

μόνος κ' εδώ
(ακίνητος)
του Θόλου φως να κοινωνείς

και τη σχισμή του Λόγου να θαυμάζεις -

με τα σημάδια της ασώματης Αφής
στου βράχου το χαράκωμα
(ή στης Σοφίας τον ναό)

ασημωμένα.

2

Κόσμος μυστήριος
σ' Ενόρασης σπηλιά

(σαν λίκνο οίστρου
ή σαν άπυρη φωτιά)

κόψη ρομφαίας
και πορείας οιωνούς
αποκαλύπτει.


Γ΄

Χώρα

1

Λάμψης καστρομονάστηρο
στης αγιοσύνης την κορφή

τέρπει της δίψας σώματα
ή τους ικέτες ελεεί -

με του σωσμού τα θησαυρίσματα
και του Δομήνικου το κάλλος.

2

Του φίλου ζωγράφου
Διονύση Παπαδάτου

Σπορές ατρύγητες του Χρόνου
σε αρχοντόσπιτο τιμής

της Σπείρας σμίγουνε το ηχοφώς
και του χρωστήρα το μοτίβο -

για του μικρού (ή του κακού) τη διαγραφή
και για της Θέωσης
ή της Πνοής το μεγαλείο.

Πάτμος-Ζάκυνθος, Σεπτ. 2009

Ο ζητιάνος με τις μύγες και η πολιτική

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

«Βάζω υποψηφιότητα πρωθυπουργός να (ξανα)γίνω,

Να κάθομαι τεμπέλικα να τρώω και να πίνω.
Και ν' ανεβαίνω στη Βουλή, εγώ να τους διατάζω,
Να τούς πατώ το ναργιλέ και να τούς μαστουριάζω».
(Δίσκος του 1934, του Μάρκου Βαμαβακάρη, απόσπασμα)

Κεραυνός εν αιθρία ήταν για τον κ. Νιόνιο η προκήρυξη των πρόωρων εκλογών. Η εκλογολογία βέβαια είναι ελληνική ρουτίνα αλλά τις περίμενε μερικούς μήνες αργότερα. Τις τελευταίες μέρες περνά περισσότερες ώρες στη θάλασσα και δεν επιδίδεται στην προσφιλή του επαναλαμβανόμενη ακρόαση των ειδήσεων. Φεύγει από νωρίς το πρωί για τα κάθε λογής λουτρά στις παραλίες της Ζακύνθου. Ασκείται στο εξηντάλεπτο, πρόσθιο κολύμπι στ΄ αλμυρό νερό και οξύνει την όρασή του στα οφθαλμόλουτρα των καλλίγραμμων αποκαλυπτικών ημίγυμνων θηλυκών. Διάγει ακμαιότατος την ένατη δεκαετία του…

-Μα αυτό είναι πρωτόγνωρη πολιτική αυτοκτονία του πρωθυπουργού, βροντοφώνησε, σαν άκουσε για εκλογές, θα τον έφαγαν οι δικοί του. Καραδοκούν οι δελφίνοι: η Ντόρα, ο Δημήτρης, ο Αντώνης…. Δηλαδή τώρα πώς θα πείσει τον κόσμο να τον εμπιστευθεί μετά από μια παταγώδη αποτυχία σ΄ όλους τους τομείς. Έχει να πέσει χρήμα! Όσα δάνεια πήρε για την υποτιθέμενη ανάπτυξη θα ξοδευτούν για εξαγορά ψήφων. Ο κόσμος πεινάει και αρκετοί θα είναι εκείνοι που θα ενδώσουν και θα εκπορνευτούν πολιτικά. «Οι ηγέτες δε γεννιούνται ηγέτες. Οι περισσότεροι είναι κατασκευάσματα της κοινής γνώμης», έλεγε ο Μπέρναρντ Σω. Και η κοινωνία μας δε θα βρισκόταν σε τέτοια κατάντια αν δεν τη βόλευαν τα διαπλεκόμενα με την εξουσία.

-Αυτές οι εκλογές μου θυμίζουν το ζητιάνο με τις μύγες, συνέχισε το παραλήρημα ο κ. Νιόνιος: « Ήταν μια φορά ένας ζητιάνος που στεκόταν ρακένδυτος στη γωνιά ενός πεζοδρομίου και με προτεταμένο το χέρι ζητούσε τη βοήθεια των περαστικών. Ήταν βρώμικος και καταϊδρωμένος μέσα στα χειμωνιάτικα κουρέλια, κάτω από τον αυγουστιάτικο ήλιο. Μια συμπονετική γριούλα που περνούσε από εκεί τον λυπήθηκε, τον πλησίασε, έβγαλε από την τσάντα της το μαντήλι της κι άρχισε να του σκουπίζει το πρόσωπο και να απομακρύνει το σμήνος από τις μύγες που τον είχε περικυκλώσει και απομυζούσε από τις βρωμιές του.

-Μην τις διώχνεις, της είπε ο ζητιάνος, θα έρθουν άλλες και θα 'ναι πιο πεινασμένες.

-Έτσι και τώρα μόλις φύγουν αυτοί, κατέληξε , θα έρθουν οι άλλοι και θα είναι πιο πεινασμένοι, έξι χρόνια στην αντιπολίτευση!

Ο κ. Νιόνιος ήταν πρώην φανατικός Ανδρεο-Παπανδρεϊκός μέχρι που κατάλαβε το μέγεθος του λαϊκισμού και την ανεπανόρθωτη ζημιά που έκανε στον τόπο η οδυνηρή «σοσιαλιστική» ισοπέδωση.

-Και τώρα ποιον θα ψηφίσω; Τις θέσεις τους και τα καμώματά τους, κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, τις ξέρω. Θα μετακινηθώ αριστερότερα, όχι πως είμαι ικανοποιημένος, φαγωμάρα στο ΣΥΡΙΖΑ, σταλινισμός στο ΚΚΕ… Αλλά, ας τους ενισχύσουμε, ας τους δώσουμε ευκαιρία να δείξουν στην πράξη όσα ισχυρίζονται στα λόγια περί δικαιοσύνης, ισότητας, δημοκρατίας, πραγματικής δημοκρατίας… Νιος ήμουνα και γέρασα! Μπορεί να ψηφίσω και εξωκοινοβουλευτικό κόμμα, πάντως όχι τους ίδιους και τους ίδιους, βαρέθηκα πια ακόμα και τις φάτσες τους!

Οι γέροντες είναι συνήθως συντηρητικοί αλλά εδώ πρόκειται για πραγματική υπέρβαση, σκέφτηκα, και ξετρύπωσα από τα ράφια την «πολιτική» του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη μπας κι ενισχύσω λίγο την πολιτική μου οντότητα στην εποχή της γελοιοποίησης της πολιτικής.

Ο Αριστοτέλης (Πολιτικά,1279 a 8-13) εξαίρει το θεσμό της εκ περιτροπής ασχολίας του συνόλου των πολιτών με την άσκηση της εξουσίας, εφικτόν όπου το πολίτευμα είναι συγκροτημένο «κατ’ ισότητα των πολιτών», και το εμφανίζει μάλιστα σαν να ίσχυε σε παλαιότερους χρόνους , και σαν να είναι ομόλογος προς το φυσικό δίκαιο , εφόσον ο κάθε πολίτης, όταν είναι άρχων, φροντίζει αυτός για τους άλλους, όπως κάποιος από τους άλλους, όταν είναι άρχων, φροντίζει γι΄ αυτόν.

Ο Πλάτωνας αναφερόμενος στα κίνητρα της ασχολίας με την πολιτική (Πλάτωνος Πολιτεία, 347 a-d) υποστηρίζει ότι: «Οι άνθρωποι με ηθικό φρόνημα ούτε για χρήματα ούτε για τιμές προθυμοποιούνται να ασκήσουν πολιτική εξουσία. Γιατί δεν θέλουν ούτε φανερά να εισπράττουν μισθό για το πολιτικό τους αξίωμα, ώστε να αποκαλούνται μισθωτοί, ούτε κρυφά να παίρνουν οι ίδιοι χρήματα από την απόκτηση της πολιτικής εξουσίας, ώστε να χαρακτηρίζονται κλέφτες, ούτε για να απολαύσουν τιμές, γιατί δεν είναι φιλόδοξοι… και είναι μεγίστη ζημία το να άρχεσαι από αναξιότερό σου, αν δεν θελήσεις ο ίδιος να άρχεις. Αυτήν μου φαίνεται φοβούνται οι ενάρετοι και αναλαμβάνουν την πολιτική εξουσία, όταν συμβεί να την αναλάβουν. Και τότε προσέρχονται προς την άσκηση της πολιτικής εξουσίας όχι σαν να πηγαίνουν σε κάτι αγαθό, ούτε σαν να πρόκειται να ωφεληθούν σ΄ αυτό, αλλά ως προς κάτι αναγκαίο, και γιατί δεν έχουν αξιότερούς τους για να το αναθέσουν, ούτε καν όμοιούς τους»

Κι εκεί που έβλεπα την ελπίδα να ξεπροβάλει με την πολιτικοποίηση των εναρέτων μες τη μαυρίλα των εκλογών της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της παρακμής του δημοκρατικού μας πολιτεύματος ακούστηκε από το βάθος η φωνή του Δημοσθένη στον Ολυνθιακό του Λόγο ,Β27 «Όμως δεν είναι αρκετοί οι άξιοι ηγέτες. Είναι ανάγκη το πλήθος, ο δήμος, δηλαδή ο λαός ν΄ αποτελείται από ώριμους συνειδητούς πολίτες, ικανούς να δίνουν λόγο σε όσους ανεβαίνουν στο βήμα, αλλά να επιλέγουν τα πιο ωφέλιμα απ' όσα θ' ακούσουν».

-Προσοχή στους δημοκόλακες, στους δημοπίθηκους, πετάχτηκε απρόσκλητος ο πανταχού παρών Αριστοφάνης. Αυτοί για να είναι αρεστοί στο λαό και να εξασφαλίσουν την προσωπική τους εξουσία φροντίζουν να διατυπώνουν απόψεις αρεστές στο πλήθος, ακόμη κι αν η πόλη μπορεί να οδηγηθεί στην καταστροφή!

«Ψηφίστε αυτόν που υπόσχεται τα λιγότερα ώστε μετά τις εκλογές να είστε λιγότερο απογοητευμένοι», έλεγε ο Barnard Baruch. Έτσι έχουμε λιγότερες πιθανότητες να έρθουν οι άλλες από τις ίδιες μύγες στο ρακένδυτο κορμί της κατακαμένης, βιασμένης και καταχρεωμένης Ελλαδίτσας, της βουτηγμένης στη βρωμιά των σκανδάλων, της ιδιωτείας και του ατομοκεντρισμού. Ας αναγκάσουμε με την πειθώ μας κι ας εκλέξουμε με την ψήφο μας τους ικανούς κι ενάρετους μπας και συναντήσουμε κάπου στο δρόμο μας τη δικαιοσύνη και την υψηλοφροσύνη, για να λιγοστέψουν οι ψωμοζήτες στις γωνίες των δρόμων, στα προαύλια των εκκλησιών, στις πλατείες, στα πάρκα και στα υπόγεια των μεγαλουπόλεων.

Ζάκυνθος 5-9-2009

Τα ψημένα αλώνια και η αρχή της Ινδίκτου

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Ξέστρωτα, ψημένα αλώνια στέκουν ανάσκελα στον καυτό ήλιο σαν τις άδειες ξαπλώστρες των παραλιών μας τώρα που τέλειωσε κι ο εσωτερικός τουρισμός. «Ξεσηκώσαμε και φέτος» λένε οι σταφιδοπαραγωγοί και χτυπούν τα χέρια τους σημαίνοντας το τέλος μιας κοπιαστικής περιόδου της συγκομιδής, του ψησίματος και της αποθήκευσης της σταφίδας. Μάζεψαν τα δίχτυα που είχαν στρώσει σε χωμάτινα και τσιμεντένια αλώνια, μάζεψαν ακόμα και τα νάυλον που είχαν τυλιγμένα στις άκρες για να είναι έτοιμοι σε περίπτωση ξαφνικής βροχής, κρέμασαν και τα μεγάλα καπέλα-προστάτες από την επικίνδυνη ηλιακή ακτινοβολία.

Οι παλιότεροι θυμούνται δυσκολότερες μέρες. Άλλοτε αναγκάζονταν να αλείφουν τα αλώνια μ΄ ένα χυλό από σβουνιά (κοπριά βοδιών) και δημιουργούσαν μια κρούστα πάνω από το χώμα για να απλώνουν τη σταφίδα. Και όταν ο καιρός είχε τις κακές του οι καταρρακτώδεις βροχές συνέπαιρναν όλη τη σοδειά και την ταξίδευαν στους τράφους και τους χείμαρρους του κάμπου! Τώρα βρίσκονται έρμαιοι στις βουλές των εμπόρων που είναι πανέτοιμοι για τη μεγάλη εκμετάλλευση των καλλιεργητών. Δεκάδες στέμματα σταφίδας ξεριζώθηκαν και φέτος… Η παραγωγή της σταφίδας σημειώνει σταθερή καθοδική πορεία, όπως και της ελιάς άλλωστε, και οι αγρότες «προετοιμάζονται», μάλλον μεμψιμοιρούντες για όσα πρόκειται να επακολουθήσουν μετά την κατάργηση και της επιδότησης.

Με τη συγκομιδή των καρπών στις αποθήκες γινόταν κατά κάποιο τρόπο η συμπλήρωση όλου του έτους της καρποφορίας της γης, την εποχή που δεν υπήρχαν τα μέσα και οι μέθοδοι των σύγχρονων καλλιεργειών. Γι αυτό ο μεν Σεπτέμβριος λογιζόταν αρχή νέου έτους και σπορά της γης, η δε εκκλησία γιορτάζει την πρώτη του Σεπτέμβρη, την πρωτοχρονιά του εκκλησιαστικού ημερολογίου, την αρχή της Ινδίκτου. Οι γιορταστικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν ύμνους προς το Θεό αλλά και ικεσίες για την «ευκρασίαν αέρων, βροχάς εγκαίρους, ευφορίαν της γης κλπ».

Ιδού και το σχετικό κοντάκιο που ψάλλεται την ημέρα αυτή:
Ο των αιώνων Ποιητής και Δεσπότης, Θεέ των όλων, υπερούσιε όντως, την ενιαύσιον ευλόγησον περίοδον, σώζων τω ελέει σου τω απείρω, Οικτίρμον, πάντας τους λατρεύοντας σοι τω μόνω Δεσπότη, και εκβοώντας φόβω Λυτρωτά· Εύφορον πάσι το έτος χορήγησον.
Σημειωτέον ότι πριν από λίγα χρόνια η Εκκλησία μας όρισε την 1η Σεπτεμβρίου ως ημέρα αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον.

Για την ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΝΔΙΚΤΟΥ (δηλαδή αρχή του νέου Εκκλησιαστικού έτους) ό Σ. Εύστρατιάδης στο Αγιολόγιό του, γράφει τα έξης: "Λέξις λατινική (indictio) όρισμόν σημαίνουσα καθ' όν κατά δεκαπενταετή περίοδον έπληρώνοντο εις τους αυτοκράτορας των Ρωμαίων οι φόροι. Κατά την εκκλησιαστικήν παράδοσιν, την αρχήν της ινδικτιώνος εισήγαγεν ο Αύγουστος Καίσαρ (1 -14), ότε διέταξε την γενικήν των κατοίκων του Ρωμαϊκού κράτους απογραφήν και την είσπραξιν των φόρων, κατά την πρώτην του Σεπτεμβρίου μηνός. Από του Μεγάλου Κωνσταντίνου (313) εγένετο επισήμως χρήσις της Ινδικτιώνος ως χρονολογίας, έκτοτε δε ή εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως μέχρι του νυν εορτάζει την α' Σεπτεμβρίου ως αρχήν του εκκλησιαστικού έτους. "Ίνδικτον ημίν ευλόγει νέου χρόνου, ώ και παλαιέ και δι' ανθρώπους νέε".

Η Ινδικτιώνα είναι ένας γενικότερος τρόπος μέτρησης του χρόνου ανά 15ετίες με αφετηρία τη γέννηση του Χριστού ή για την ακρίβεια από το 3 π.χ
Αρχικά υπήρχε η Αυτοκρατορική Ίνδικτος, η Καισαρική Ινδικτιώνα που μάλλον εισήχθηκε από το Μέγα Κωνσταντίνο. Εκαλείτο επιπλέον Κωνσταντινική ή της Κωνσταντινουπόλεως ή Ελληνική. Παράλληλα υπήρχε και η Παπική Ινδικτιώνα.

Η 1η Σεπτεμβρίου καθορίστηκε ως αρχή της εκκλησιαστικής χρονιάς ως εξής:
Στην περιοχή της Ανατολής τα περισσότερα ημερολόγια είχαν ως πρωτοχρονιά την 24η Σεπτεμβρίου, ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας. Επειδή όμως η 23η ήταν η γενέθλια ημέρα του αυτοκράτορα της Ρώμης Οκταβιανού, η πρωτοχρονιά μετατέθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου, η οποία και καθορίστηκε ως αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή της περιόδου του ρωμαϊκού διατάγματος για το φόρο που ίσχυε για 15 έτη. Έτσι Ίνδικτος κατάντησε να σημαίνει αργότερα το έτος και αρχή της Ινδίκτου την Πρωτοχρονιά. Αυτή την Πρωτοχρονιά (23/9) βρήκε η Εκκλησία και της έδωσε χριστιανικό περιεχόμενο, αφού τοποθέτησε σ' αυτήν την εορτή της συλλήψεως του Προδρόμου, που αποτελεί και το πρώτο γεγονός της Ευαγγελικής Ιστορίας.

Αργότερα, το 462 μ. Χ. για πρακτικούς λόγους και για να συμπίπτει η πρώτη του έτους με την πρώτη του μηνός, η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά μετατέθηκε την 1η Σεπτεμβρίου. Διευκρινίζεται ότι η πρωτοχρονιά της 1ης Ιανουαρίου έχει Ρωμαϊκή προέλευση και ήρθε στην Ορθόδοξη Ανατολή κατά τα νεότερα χρόνια.

Για τον υπολογισμό της Ινδικτιώνος και του έτους της Ινδικτιώνος προσθέτουμε στον αριθμό του συνήθους ημερολογίου τον αριθμό 3 και διαιρούμε το άθροισμα με τον αριθμό 15. Το πηλίκον δείχνει τον αριθμό της Ινδικτιώνος και το υπόλοιπο τον αριθμό του έτους της Ινδικτιώνος.

Την 1η του Σεπτέμβρη επίσης αρχίζει και το σχολικό έτος. Ήδη τα πρώτα κουδούνια οδήγησαν τους αδύνατους μαθητές που απέτυχαν στις εξετάσεις του Ιουνίου σε νέες προσπάθειες. Ευχόμαστε λοιπόν ολόψυχα καλή χρονιά στο εκκλησιαστικό, το σχολικό και το «οικολογικό» ημερολόγιο.

2-9-2009

Βιβλιογραφία:

1. Ωρολόγιον της Εκκλησίας.
2. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη.
3. Διαδίκτυο

Δημήτρη Γ. Μαγριπλή, ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΟΥ ΕΛΑΦΙΟΥ (διήγημα)

Ένα κατακόκκινο φεγγάρι και μια νεφέλη από όπου έρρεαν γκριζόασπρες νιφάδες και μαύρα μικρά ενοχλητικά σωματίδια, δέσποζαν στο νυχτερινό ουρανό. Ο Γιάννης ο δάσκαλος έκανε να τινάζει τους απρόσμενους νυχτερινούς επισκέπτες απ’ το κάτασπρο πουκάμισό του.

«Κοίτα πώς έγινα», μονολόγησε και άρχισε να ανησυχεί για το φαινόμενο. Έψαξε με το μάτι του για κάποια καμινάδα και απογοητευμένος ξανακοίταξε το νυχτερινό ουρανό.

«Το έκανε», είπε και άρχισε να τρέχει παράφορα προς το λόφο του Προφήτη Ηλία. Έπιασε με τα χέρια του το σκοινί και με απόγνωση τράβηξε προς τα κάτω. Η μεγάλη καμπάνα λάλησε γι' αυτόν την κραυγή της βοήθειας. Όλος ο τόπος σείστηκε από το άγγελμα.

«Φωτιά! Φωτιά!», ακούστηκε σε όλη την πόλη που πεταγόταν από το νυχτερινό λήθαργο. Σε λίγο οι πόρτες άνοιγαν και αναμαλλιασμένες φιγούρες μαζεύονταν στην πλατεία. Σαν κύμα που έρχεται και πάει, ο κόσμος αναζητούσε τη ρότα του σε αυτήν την παράλογη κίνηση. Κανείς δεν ήξερε πώς να αντιδράσει. Φωνές γερόντων και κλάματα παιδιών. Μόνοι στο πλήθος και από παντού η γεύση της πίκρας που απομένει στο ανέλπιδο αίσθημα της αδυναμίας. Και τώρα τι; Χωρίς απάντηση πίσω - μπροστά και όλοι να νοιάζονται για το χρόνο που έρχεται χωρίς να μπορούν να τον τρέξουν με χαμόγελα και χαρές. Ο θάνατος που κάνει τη βόλτα του. Λίγο μακριά, πάνω από την κορυφογραμμή, φαινόταν μόνο το θάμπος του. Σαν παράξενη ανατολή και πρόωρη. Δίχως δροσιά και τιτιβίσματα, δίχως τον ήσυχο κρότο από παραθυρόφυλλα που ξετυλίγουν μυστικά και έρωτες που χάνονται στο πρώτο φως. Η πόλη ξυπνούσε στο σκηνικό του τρόμου και καθένας αποζητούσε τον δίπλα του με αγωνία αν είναι εκεί ή πάρθηκε από το δρεπανηφόρο, που βιαστικά έκανε την τρομακτική του παρουσία στο βάθος της εικόνας. Μια πύρινη λάμψη σαν επέλαση βαρβάρων στα σύνορα του ήσυχου χρόνου. Ήταν εκεί. Ο κοιμώμενος δράκος με τη γλώσσα του καταβρόχθιζε κόπους και κάματους. Και όλο ερχόταν προς τα κάτω.

«Σιμώνει», φώναξε ο Γρηγόρης και έπιασε το χέρι της Ελένης που κοίταζε με αγωνία το ερχόμενο.

«Να σώσουμε ότι μπορούμε», ακούστηκε μια φωνή και όλοι έκαναν βήμα μπροστά.

«Πίσω!». Ο δήμαρχος με μάτια κόκκινα από την ξαφνική ευθύνη σταμάτησε το πλήθος που έψαχνε τον τρόπο να ξυπνήσει από τον εφιάλτη. Όλα πάγωσαν. Μικροί μεγάλοι περίμεναν την επόμενη λέξη.

«Πίσω!». Και η βραχνή φωνή του παλιού πυροσβεστικού ακούστηκε να ανηφορίζει στην κόντρα. Σε λίγο ή πολύ, ανάλογα με το πώς το άγχος μας μετράει αποστάσεις, τρεις πάνοπλοι άντρες καταμεσής της ομήγυρης δήλωναν πως όλα είναι υπό έλεγχο. Το είχαμε ανάγκη. Τα καφενεία άνοιξαν και η τρελή δουλειά θύμιζε ημέρες πανηγύρεως. Όλοι καθήμενοι μα όλοι ανήσυχοι προσπαθούσαν να χωνέψουν τη διαβεβαίωση. Δηλαδή η κατάσβεση είχε αρχίσει. Το τέρας ποτέ δε θα ζύγωνε επικίνδυνα στην πόλη μας. Εκεί έξω, πάνω από τη γραμμή του ορίζοντα, δινόταν μάχη και ήδη την έχανε. Να, κείνες οι φλόγες σημαίνουν το κύκνειο άσμα του και μείς μπορούμε να κάνουμε πως τίποτα δε μας απειλεί. Αύριο κιόλας θα άρχιζε το έργο της αναδάσωσης και σύντομα όλα θα ήταν όπως και πριν. Και ίσως καλύτερα, αφού θα είχαμε ολόκληρη έκταση να εκφράσουμε την αγάπη μας για το βουνό.

«Αριές και οξιές, πλατάνια και καθόλου πεύκα. Είναι σκέτα σπιρτόξυλα», είπε ο Περικλής ο Δασάρχης, που είχε μόλις αφιχθεί. «Αυτά είναι τα λάθη μας. Άκου πεύκα!», συνέχισε. «Ευτυχώς, γλιτώσαμε. Θα δείτε τι όμορφα θα είναι».

Κάποιος τον κοίταξε με φόβο. Μια τη φωτιά, μια τον δασάρχη, κάτι δεν πήγαινε καλά στον τόπο.

«Γυρίστε κατά τη θάλασσα», είπε ο Δήμαρχος και όλες οι καρέκλες στράφηκαν στη δύση. Μα δεν αρκούσε καθόλου. Ακόμη και ο δρόμος του φεγγαριού ήτανε κόκκινος και όλα μαρτυρούσαν πως κάτι δεν ήταν όπως πριν.

«Πλάνη!», ψιθύρισε ο πρώτος πολίτης της πόλης. «Πλάνη και ψέμα. Τίποτα δεν καίγεται στις μέρες μας. Όλα έχουν μελετηθεί άριστα. Δρόμοι για πυρασφάλεια, σκοπιές στα επικίνδυνα μέρη. Στέρνες με νερό σε διάφορα σημεία. Σχέδια επί χάρτου, αντιπυρικές ζώνες, απαγόρευση της γεωργικής χρήσης, αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου για αποτροπή των καταπατήσεων, περιφερειακοί δακτύλιοι, προσδιορισμοί του εθνικού δρυμού. Ξέχασα τίποτα;» φώναξε. Κανείς δεν είχε κάτι να πει.

Πριν κάμποσα χρόνια είχαν ξανανταμώσει με τον ίδιο εφιάλτη. Οι ίδιοι άνθρωποι, στην ίδια πλατεία, μια ίδια νύχτα αποφάσισαν τότε να μην ξανασυμβεί. Πράγματι για αρκετό διάστημα τα καλοκαίρια ήταν απαλλαγμένα από τους εμπρησμούς και τις καταπατήσεις. Το εθνικό σπορ παιζόταν σε άλλες πολιτείες και τούτη η μικρή επικράτεια ήταν όαση. Οι αναδασωτέες δασικές εκτάσεις παρέμειναν βεβαίως αναδασωτέες, αλλά η φύση - εκτός των περιοχών που αποτέλεσαν χορτολιβαδικές επιχειρήσεις για τον Κυριάκο το μεγαλοβοσκό και χρηματοδότη τής νυν δημοτικής αρχής - έκανε τη δουλειά της. Πρασίνισε ξανά και σύντομα θύμιζε το δάσος που είχε καεί. Κάτι και οι εκλογές και ο Κυριάκος, όσο και αν το ήθελε, δεν προχώρησε παραπέρα. Ευτυχώς τα μέρη που πλούτιζε ήταν αντίθετα με την πλαγιά που κατέληγε στο κάστρο και έτσι οι πλημμύρες που ακολούθησαν εκείνο το φθινόπωρο δεν είχαν στόχο τη μικρή πόλη. Το γεγονός έμεινε κακιά ανάμνηση και μόνο κάποιοι επιτήδειοι κατάφεραν να καρπωθούν τη συνέχεια. Έτσι παρά τις μεγαλόστομες ρήσεις και τις βαρύγδουπες αποφάσεις μόνο κάποιες εκατοντάδες στρέμματα έγιναν ιδιοκτησίες και όρθωσαν κτίρια στη θέση των δένδρων.

«Για το καλό της πόλης μας», είπαν οι ιθύνοντες.

«Ας είναι», απάντησαν οι έμποροι.

«Δε βαριέσαι», είπαν οι πολίτες. Και ο Παντελής ο μεγαλοεργολάβος της περιοχής έπιασε δουλειά. Κάθε βδομάδα στο τοπικό δικαστήριο εκδικαζόταν μια υπόθεση με το ίδιο περιεχόμενο αλλά με άλλους πρωταγωνιστές.

«Δικό μου!», έλεγε ο Τάκης, γνωστός απατεώνας της περιοχής.

«Δικό μου!», έλεγε η κυρά Μαρία, φτωχή χήρα και κατήγγειλε επίσημα στις αρχές. Μόνο που ξεχνούσε να πάει στο δικαστήριο τη μέρα που εκδικαζόταν η υπόθεσή της. Ο πρόεδρος κατοχύρωνε έτσι την έκταση στον κύριο Τάκη και αυτός το πουλούσε νόμιμα και με δικαστική απόφαση στον κυρ Παντελή.

Νά σου λοιπόν οι μεζονέτες με πισινούλα στη μέση του πουθενά. Και πάλι και ξανά. Όλοι ασφαλώς κάτι παίρνανε. Η κυρά Μαρία ψίχουλα, ο κύριος Τάκης περισσότερα, η εργατική τάξη δούλευε, οι έμποροι πουλούσαν, η πόλη αναπτυσσόταν, ο δήμαρχος εκλεγόταν, όλοι χαρούμενοι. Διακόσιες βιλίτσες επί τέσσερα στρέμματα συν κάτι για ακάλυπτους -βλέπετε ο επιχειρηματίας ήταν νοικοκύρης, του άρεσαν τα ωραία όπως έλεγε- σύνολο περίπου εννιακόσια στρέμματα έγιναν τόπος κατοικίας. Φυσικά για τους ξένους, αφού οι ντόπιοι χωρίς να το καταλάβουν παρέμειναν στις ίδιες συνθήκες και μάλιστα χωρίς τον καλοκαιρινό κατεβατό που έβρισκε πλέον εμπόδιο στη βραδινή του κατάβαση. Η νυχτερινή δρόσος αποτελούσε ανάμνηση που την περιέγραφαν με ανακούφιση οι παλιότεροι στις ημέρες του καύσωνα. Τέλος πάντων, πάει και αυτό. Αλλά ξανά; Κανείς δεν το πίστευε. Όλοι με γυρισμένες τις καρέκλες στη λαίλαπα συνέχιζαν καταμεσής της νύχτας τη ζωή τους. Κάποιοι αποφάσισαν να ανοίξουν τα μαγαζιά τους. Ιδιαίτερα τα χρωματοπωλεία και τα σιδηρικά. Μια αξίνα, ένα λάστιχο, ένα πριόνι, ακόμη και η δασοπροστασία εκείνη τη νύχτα θυμήθηκε τις ελλείψεις της. Όλοι οι χαρούμενοι δασοπυροσβέστες, εποχιακοί υπάλληλοι, παιδιά του τόπου ντύθηκαν τα καλά τους. Κόκκινη φορμούλα ασορτί με την επίκαιρη φύση, μπλουζάκι με τα διακριτικά του σπόνσορα: «Παντελής, εγγύηση και σιγουριά για το μέλλον σας», ζωνούλα παλαιά στρατιωτική για τη μέση, γαντάκια κίτρινα ως επί το πλείστον περασμένα στη ζώνη, παρατάχθηκαν εμπρός από το κεντρικό καφενείο. Σύντομα, μετά τη διαβεβαίωση ότι τίποτα δεν ανησυχεί, άνοιξαν καινούργια βανίλια και καμάρωναν το πέλαγο που σαφώς χανόταν στη νύχτα των συνειδήσεων. Εκείνο το βράδυ εξελίχτηκε σε ομαδική πανηγυρική αγρυπνία. Κάτι τα κεράκια στην Αγία Τριάδα, ο καντηλανάφτης πάντοτε σε ετοιμότητα, κάτι το πήγαινε έλα των κατοίκων, όλα έδειχναν μια πετυχημένη εκδήλωση, που ίσως θα μπορούσε να ενταχθεί στο πολιτιστικό καλοκαίρι.

«Τα όργανα!», φώναξε ο Παναγής, γνωστός ρεμπέτης.

Και νά σου τα όργανα, όλο πόνο τα τραγούδια, κάτι για ξενιτιά, κάτι για εγκατάλειψη, μεράκλωσε ο Δήμαρχος, παίρνει από το χέρι τον αντιδήμαρχο, τραβάνε και το διοικητή της Τροχαίας, να και οι πυροσβέστες και το καλαματιανό τρίζει την πλατεία και οι φλόγες τρίζουν κοντύτερα αλλά πιο ήσυχα από τη μουσική.

«Να καούν τα κάρβουνα!», φωνάζει ο κύριος Τάκης.

Ανοίγει την ψησταριά ο Θανάσης και ξεπουλάει σε χρόνο ντε τε.

«Έξω ντέρτια και καημοί», τραγουδάει ο πολύς κόσμος και ένας μερακλής σπάει το πρώτο πιάτο. Χαμός. Όλη η πλατεία μετατρέπεται σε λαϊκό προσκύνημα. Οι κόρες, καλοκαίρι ον, παρουσιάζουν τα κάλλη τους και λικνίζονται πάνω στα τραπέζια. Τα παιδιά χαίρονται, το κρασί ρέει άφθονο και ήδη κάποιοι άρχισαν να κουτουλάνε περίεργα.

«Ρε, τι θάλασσα είναι αυτή!». «Ρε, τι γιαλός, τι παραλία!». «Είμαστε ο τόπος των διακοπών!», έλεγαν όλοι και κοίταγαν αντίθετα με την πραγματικότητα, κατά πώς τους είχε επιβάλει ο Δήμαρχος και οι αρχές. Μόνο ο Γιάννης που έκρουσε την καμπάνα του Προφήτη Ηλία νωρίτερα κοιτούσε τη συμφορά και έστεκε αμίλητος. Ήταν και από τους ελάχιστους της διαρκούς αντιπολίτευσης στον τόπο αυτό. Αντιδραστικός από τη φύση του. Μα ήξερε πολλά. Ήξερε ακόμη και την αιτία, το λόγο και τη σκιά που χάθηκε στο βουνό πριν από λίγες ώρες. Ήξερε επομένως τα πάντα.

«Το έκανε», μονολογούσε και κανείς δεν τον άκουγε.

Αναστέναξε. Η μυρωδιά καμένης σάρκας λικνίστηκε στον αέρα με τα αποκαΐδια. Πάνε τα πλάσματα. Τα κόκκινα ελάφια. Οι μνήμες του χθες στο τοπίο που εξαφανίζεται σαν οθόνη που σβήνει σε παιδικό υπολογιστή. Θυμήθηκε το αρσενικό ελάφι με τα κέρατα σαν κλαδιά να πίνει πρώτο στο φως της αυγής. Ήξερε πως είχε χαθεί. Όπως έχουν χαθεί όλα. Ακόμα και ο φταίχτης. Όσο και να κοιτάζει στην πλατεία πουθενά ο Ηρακλής. Παράξενο παλικάρι. Γι’ αυτό και του μίλαγε, αλλά είχε κάτι απόψεις που ούτε τα μπάζα δεν ξεστομούν. Ρατσιστής, απόλυτος, χυδαίος, απαίδευτος, μισογύνης, οπαδός ακραίων ιδεολογιών. Ο Ηρακλής τα είχε μάθει όλα από τους γονείς του. Τον βόηθησε και η δημόσια παιδεία αφού όλοι οι δάσκαλοι της σειράς του ήταν απλά δημόσιοι υπάλληλοι. Τον βόηθησε και η εξουσία, αφού όλοι ανεξαιρέτως οι εκφραστές της τον εκμίσθωναν για πάσης φύσεως βρομοδουλειές. Έτσι έμαθε να ζει. Παράσιτο που κανείς δεν τόλμαγε να του αντιμιλήσει. Ήτανε βλέπετε και νταής. Έπινε και πολύ. Όπως απόψε. Εκεί στο λιμάνι κουτσόπινε και κουτσόπινε. Ο Γιάννης ήταν ο μόνος που του μίλησε.

«Θα πάρω πολύ κόσμο μαζί μου», τού είπε ο νταής.

«Τι λες Ηρακλή;» τού απάντησε ο Γιάννης.

«Θα σας πάρω όλους μαζί μου. Εσάς και τον ψεύτικο κόσμο σας». Σηκώθηκε τύφλα και γυρνώντας το τραπέζι γύρισε και χάθηκε στη νύχτα.

Μετά από μια ώρα μπήκαν οι φωτιές. Ήξερε κατά πώς έλεγαν κάθε μονοπάτι του βουνού - ο πατέρας του είχε πρόβατα, αλλά ήταν και μανιώδης κυνηγός. Κάθε χρόνο τραπέζωνε ελάφι στην ταβέρνα του Θεμιστοκλή τον Δήμαρχο, τον κύριο Τάκη, τον κυρ Παντελή και όλους τους κυρίους της πόλης, αν και τούτο απαγορευόταν ρητά. Κάποτε κάλεσε και το Γιάννη. Αλλά όταν αυτός με τρόπο που είχε αγάπη τον ορμήνεψε ότι το κρέας δεν μας λείπει, οι παρακείμενοι λεβέντες, επώνυμοι και μη, γέλασαν και συνέχισαν τη σαρκοφαγία τους με απόλυτη ευχαρίστηση. Χάθηκε έτσι κάθε δυνατότητα διαπαιδαγώγησης στον απαίδευτο. Τέτοιες στιγμές ο νταής γινόταν πρωτοπαλίκαρο της τοπικής κουλτούρας.

Για το Γιάννη, επομένως, ο φταίχτης του αποψινού ήταν γνωστός. Δεν επιθυμούσε όμως την κακοτυχία του. «Να είναι καλά το παιδί», έλεγε μέσα του.

Αλλοίμονο όμως. Αν και μάνα στις ύποπτες δουλειές του αυτή τη φορά τον πρόδωσε ο άνεμος. Αλλού τον είδε και αλλού του έσκασε στην πορεία. Βρέθηκε περιτριγυρισμένος από παντού. Πύρινες φλόγες έκαιγαν γύρω του. Έτρεξε στο μονοπάτι των ελαφιών. Από εκεί θα έβγαινε στο ρέμα. Κατηφόρισε με απόγνωση. Στη στροφή όμως μια σκιά τον σταμάτησε. Ήταν ο αρχηγός των ελαφιών. Ένα περήφανο κόκκινο ελάφι με κέρατα μακριά και πλεγμένα και με αίσθηση που μόνο τα ξεχωριστά πλάσματα κατέχουν. Τα κόκκινα μάτια του τον κοίταξαν επίμονα. Ο Ηρακλής διέκρινε πίσω του σάρκες καμένες. Ήταν το κοπάδι του. Μικρά μεγάλα ελάφια, πεσμένα καταγής, απέπνεαν μια αχλή άσπρη και εξαίρετα φωτεινή. Κάποια βογκούσαν σαν άνθρωποι. Κούνησε τα χέρια του για να τα μεριάσει από τον δρόμο του. Μα κείνος ο αρσενικός έμεινε ακίνητος. Πήρε μια πέτρα και τον χτύπησε στο σώμα. Πάλι τίποτα. Αγέρωχος κοιτούσε τον φταίχτη. Αγέρωχος κατέβασε το κεφάλι σε θέση μάχης. Αγέρωχα έμπηξε τα κοφτερά του κέρατα στο στέρνο του νταή. Κι εκείνος έγινε κόκκινος ή μάλλον γκριζόασπρη νιφάδα και με μικρά ενοχλητικά σωματίδια επιβιβάστηκε σε μια νεφέλη που με ένα κόκκινο φεγγάρι δέσποζαν στο νυχτερινό ουρανό.

Η πόλη λίγο πιο πέρα τραγουδούσε τη δική της αλήθεια με φωνές και εξάρσεις που συναντά κανείς μόνο στις εθνικές επετείους. Την επόμενη μέρα τέσσερα αεροπλάνα και ένα ελικόπτερο έκαναν την πυρόσβεση. Το θέαμα ήταν αποκαρδιωτικό για το Νομάρχη. Τον καλωσόρισε ο κυρ Παντελής με χαμόγελα. Όλος ο υπόλοιπος κόσμος βρέθηκε να κοιμάται στα τραπέζια και κάτω στην πλατεία. Μόνο όρθιο ένα μικρό ελάφι έτρεξε από φόβο προς τον Προφήτη Ηλία όπου ο Γιάννης συνέχιζε να τινάζει από πάνω του τους απρόσμενους νυχτερινούς επισκέπτες από το κάτασπρο πουκάμισό του.

-------------------------

* Το διήγημα προέρχεται απο την υπο έκδοσιν συλλογή του Δρ Δημήτρη Γ. Μαγριπλή, με τον γενικό τίτλο: "Κρυφές ενοχές" .

Ζωής Σαμαρά, ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ (10 ποιήματα)

Η κόρη τού Οδυσσέα

Κοίταζε τον Ουρανό που την κοιτούσε με μάτια
τυφλά απ’ το περίσσιο φως το προγεγεννημένο
Περνούσε μέσα από αχτίνες
κατακερματισμένες
τα μάτια της άκουγαν
ναι άκουγαν
την αρμονία τού φωτός
να ψιθυρίζει γνώριμα τραγούδια
σε νότες άγνωστες λατρευτικές

Οι Σειρήνες σώπασαν
μπροστά στην κόρη τ’ Ουρανού
καθώς εκείνη έβλεπε το σύμπαν να σπαράζει
μέσα στα μάτια τού πρωτόγονου πατέρα της

Η Ιθάκη καρτερούσε στην αγκαλιά τού χρόνου
ζούσε στον αργαλειό τα όνειρά της
κεντούσε λέξεις χιλιοειπωμένες
που όμως ποτέ δεν είχαν ειπωθεί
Κι η κόρη κατακτούσε τις πέντε θάλασσες
ναύτης μαζί και νέα γοργόνα
ρωτούσε αν επέστρεψε ο Οδυσσέας


Αριάδνη

Ξεκίνησε για ένα άλλο ταξίδι
εκείνο που δεν έκανε ποτέ
Το είχε αφήσει χαραγμένο στα όνειρα
των παιδικών της χρόνων
Πήρε το δρόμο
τον ανηφορικό τον μόνο που ήξερε
κι ήταν πια ανάλαφρη
χωρίς αποσκευές
έτοιμη για το ξεκίνημα
Είπε πως όλα είναι τέλεια
γι' αυτό όλα τελειώνουν
Αν βρισκόταν στην άκρη τού ονείρου
θα άνοιγε την πόρτα
αυτήν που δεν μπόρεσε ποτέ να κλείσει
Θα έπεφτε θα ανέβαινε τι άραγε;
Ήξερε τι την περιμένει;
Η ζωή είναι όνειρο
Ε όχι
όχι
το όνειρο είναι ζωή
Πασιφάη με τον Μινώταυρο στα σπλάχνα της
Κι η Αριάδνη να κόβει το μίτο και να ψάχνει το δικό της Διόνυσο
ο μεγάλος Θησέας να τα εγκαταλείπει όλα για μια Φαίδρα
Κι ο Μινώταυρος μόνος
να φοβάται κρυμμένος στο λαβύρινθο


Ανδρόγυνον

Ορφέας και Ευρυδίκη

είσαι μαζί
το όμμα που βλέπει
και το σώμα που χάνεται
Μόνος
δε θα κατέβαινες ποτέ
στα τρίσβαθα του Άδη
Μόνη
δε θα γινόσουνα ποτέ
ανείπωτο τραγούδι
Διαλύεσαι στον άνεμο όπως ο ήχος του φεγγαριού
συνθέτεις μελωδία πρωτάκουστη

Τι κι αν με το πέρασμά της γεννιέσαι
Τι κι αν με τη ματιά του χάνεσαι

Είσαι η πρώτη διαλογή των άστρων


Στην πολιτεία των σκιών

Πώς μπόρεσε ν’ ανέβει το βουνό
Πώς έπινε σταλιά σταλιά το χρόνο που κυλούσε
προς τα επάνω
Ρυάκι από λάβα η ώρα που περνά
φίδια οι στιγμές τη ζώσανε για να μη φύγει
οι μέρες νύχτες να συσκοτίζουν την ανάβαση
στην πολιτεία των σκιών

Πόσο αντέχει άραγε
ένας νεκρός


Πέρασμα

Πήρα τη λύρα του Ορφέα
Συγκίνησα ακόμη και θεούς
Άνοιξαν τις πύλες του Άδη

Το χέρι μου έσχισε το χαρτί
Πάνω του είχα γράψει την ιστορία σου

«Πέρασε από το φως του ήλιου
στο φως του φεγγαριού

ή και το αντίθετο»


Το τραγούδι τής Νύχτας

Η Σελήνη έκρυψε το πρόσωπό της
Σκέπασε τον Ενδυμίωνα με μια λευκή δαντέλα
Την είχε υφάνει με όλη την υπομονή που δίνει η Νύχτα

Κι όμως δεν ήτανε αυτό το ποίημα που θέλησε να γράψει
Πάνω στο χαρτί έμοιαζε σώμα και ύλη
Είχε χάσει τη γοητεία τού φευγαλέου
Να το έσβηνε με μια κίνηση
με μια αχτίδα από το δάνειο φως της

Κι ο Ενδυμίων χαμογελούσε
είχε ξεφύγει από το βλέμμα της
όμμα ανέσπερο
Τρόμαξε την Ευρυδίκη
καθώς εκείνη περνούσε δήθεν αδιάφορη
από τη Νύχτα στο φως τής Ημέρας

Κι ο Ενδυμίων τώρα τραγουδούσε
«Η Σελήνη χάνεται κάθε πρωί
το ποίημα μένει πάντα νέο»


Ετερολαλία

Υπάρχω
άρχω
στη σιωπή στη σκιά στο σκοτάδι
Υπήρξα
εκδιώχτηκα από τα βάθη της γης
Υπό-άρχω
λιγοστεύω
Άρχω
αρχίζω
υπό
άρχων


Αμίλητο νερό

Ο ήλιος ήταν πιο δυνατός απ' την αγάπη μου
Η πέτρα έσκαζε χωρίς μια λέξη θεϊκή
το χώμα άνοιγε στα δυο χωρίς μιλιά
και το νερό κυλούσε μέσα σε βουβά ρυάκια

Η αγάπη μου ήταν πιο δυνατή από τον Ήλιο
Πλησίαζε ο Ίκαρος περίεργα τη Γη
έσβηνε ο Φαέθων τη φλόγα του στον ποταμό Ηριδανό
κι εγώ γελούσα μες στις φωτιές τού Άη-Γιάννη


Εκ Χάεος δ’ Έρεβος

Δεν είναι πια αρχέτυπο ο ανθρώπινος λόγος

Το Χάος αρνείται να γίνει Ημέρα
ερωτευμένο καθώς είναι με τις μικροδομές του
η ποίηση αρνείται να ποιήσει
καθώς άυλη ξεπροβάλλει η νέα Νύχτα

Το βουνό υποκλίνεται


Ηλακάτη

Κλώθει το μετάξι της ημέρας
ξετυλίγει την κλωστή της νύχτας
κόβει το νήμα της αυγής

π. Ιωαννικίου Ζαμπέλη, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Το Πάσχα του Καλοκαιριού βρίσκεται επί θύραις! Η μεγάλη θεομητορική γιορτή του Αυγούστου, η Κοίμηση της Θεοτόκου, πλησιάζει. Ήδη από την πρώτη του μηνός στις εκκλησίες ψέλνονται καθημερινά οι Παρακλήσεις –εναλλάξ η Μικρή και η Μεγάλη. Οι πιστοί προετοιμάζονται –νηστεύουν, εξομολογούνται, κοινωνούν- για να γιορτάσουν αληθινά το μεγάλο πανηγύρι.
Στην Εκκλησία ο θάνατος γίνεται πανηγύρι. Δεν λέγεται θάνατος ή τελευτή. Αποκαλείται «Κοίμηση». Δεν εξαντλούνται τα πάντα στο εδώ και τώρα. Υπάρχει το επέκεινα του τάφου: η αιώνια ζωή. Ο Χριστιανός πιστεύει ότι κοιμάται προσώρας, για να ξυπνήσει στην αιωνιότητα. Ο θάνατος, με την Ανάσταση του Χριστού, γίνεται ένας μεγάλος ύπνος.
Μητέρα της Ζωής η Παναγία μεθίσταται προς την όντως Ζωή, τον Υιό και Θεό Της. Η παράδοση της Εκκλησίας αναφέρεται στην Μετάστασή Της. Χάρη σ’ αυτήν το άχραντο σώμα της Νέας Εύας, της γυναίκας που γέννησε τον φθορέα της φθοράς, δε γεύεται της φθοράς τη δύναμη. «Η πηγή της ζωής εν μνημείω τίθεται», όμως «κλίμαξ προς ουρανόν ο τάφος γίνεται».

Η τιμή της Παναγίας στη Λευκάδα
Ξεχωριστά λατρεύεται η Μητέρα του Θεού και στο νησί της Λευκάδας. Κυρά και βασίλισσα του νησιού η Φανερωμένη, απ’ το ιερό θρονί Της στο ομώνυμο μοναστήρι Της ακούει φωνές δοξολογικές και ικετήριες, ύμνους ευχαριστήριους και προσευχές διάπυρες των παιδιών Της, που σε κάθε ανάγκη ή συμφορά, προσωπική ή γενική, προστρέχουν σ’ αυτήν.
Απ’ τα λοιπά παλαίφατα μοναστήρια του νησιού, το όνομά Της φέρει η Οδηγήτρια –στο ξεκίνημα της ανηφοριάς για τους Σφακιώτες, δίπλα στην Απόλπαινα-, η Ευαγγελίστρια ή Κόκκινη Εκκλησιά, στις ανατολικές πλαγιές των Σκάρων, καθώς και η Παναγία της Γύρας -ή «Παναγία η Δεματισάνα», όπως αναφέρεται στα αρχειακά έγγραφα το παλιό σταυροπηγιακό μοναστήρι.
Μέσα στην πόλη της Λευκάδας και στα περίχωρα, γιορτάζουν ναοί σχεδόν σε κάθε θεομητορική εορτή. Στο Γενέσιο και την Κοίμησή Της γιορτάζει η «Παναγία των Ξένων». Στις 21 Νοεμβρίου γιορτάζει η «Παναγία των Εισοδίων». Του Ευαγγελισμού πανηγυρίζει η Ευαγγελίστρια, η Μητρόπολη. Στα εννιάμερα της Παναγίας (23/8) γιορτάζει η Παναγία της Γύρας. Υπάρχουν ακόμη η Ζωοδόχος Πηγή στη Μεγάλη Βρύση, η Κοίμηση της Παναγίας στην Τσεχλιμπού (ερειπωμένη σήμερα, παλιά ιδιοκτησία της οικογένειας Σκένα) και η Βλαχέρ(αι)να στον Κάμπο. Τέλος, η Φανερωμένη γιόρταζε παλιότερα το Σάββατο του Ακαθίστου, ενώ σήμερα πανηγυρίζει τη Δευτέρα του Αγ. Πνεύματος. Επίσης, τρεις τοπικές γιορτές υπάρχουν ακόμη, σε ανάμνηση της σωτηρίας του νησιού από μεγάλους σεισμούς (1938, 1948, 2003), με παρέμβαση της Παναγίας.

Η Κοίμηση της Παναγίας στην ορθόδοξη εικονογραφία
Η ορθόδοξη εικόνα της Κοιμήσεως είναι εξαιρετικά παραστατική και διδακτική. Στην «Ερμηνεία των Ζωγράφων» περιγράφεται η εικόνα της Κοιμήσεως: «Οσπίτια, και εν τω μέσω η Παναγία κειμένη επί της κλίνης νεκρά, έχουσα επί του Παναγίου στήθους αυτής εσταυρωμένας τας θεοφόρους χείρας. Και πλησίον της κλίνης ένθεν και ένθεν μανουάλια με λαμπάδες ανημμένας. Ο δε Απόστολος Παύλος και ο Θεολόγος Ιωάννης παρά τους πόδας αυτής ασπάζονται αυτήν, και γύρωθεν οι λοιποί απόστολοι και οι άγιοι ιεράρχαι, Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, Ιερόθεος και Τιμόθεος βαστάζοντες Ευαγγέλια, και γυναίκες κλαίουσαι. Επάνωθεν δε αυτής ο Χριστός φέρων εις τας αγκάλας του την παναγίαν ψυχήν εν νεφέλη λευκή, και γύρωθεν αυτού ακτίνες φωτός και πλήθος αγγέλων. Και άνωθεν εις τον αέρα πάλιν οι δώδεκα Απόστολοι φερόμενοι επί νεφελών. Εις δε την δεξιάν άκραν του οσπιτίου ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός βαστών χαρτίον λέγει: «Αξίως ως έμψυχόν σε ουρανόν υπεδέξαντο ουράνια, Πάναγνε, θεία σκηνώματα...», και εις την αριστεράν ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής βαστών και αυτός χαρτίον λέγει: «Γυναίκά σε θνητήν, αλλ’ υπερφυώς και μητέρα Θεού ειδότες, πανάμωμε, οι κλεινοί απόστολοι...».

Στην παράδοση της Εκκλησίας
Στο συναξάρι της ημέρας, της 15ης Αυγούστου, περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια η παράδοση της Εκκλησίας γύρω από την Κοίμηση της Παναγίας:
«Όταν ο Χριστός και Θεός μας ευδόκησε να παραλάβει κοντά Του την Μητέρα Του, τότε, τρεις ημέρες νωρίτερα, της γνωστοποιεί μέσω ενός Αγγέλου την μετάστασή Της από τη γη. Της λέει: «Είναι καιρός να παραλάβω κοντά μου την Μητέρα μου. Μη θορυβηθείς, λοιπόν, καθόλου γι’ αυτό, αλλά με ευφροσύνη να δεχθείς αυτόν τον λόγο, διότι έρχεσαι προς την αθάνατη ζωή».
Ποθώντας, λοιπόν, την μετάστασή Της προς τον Υιό Της, ανεβαίνει στο Όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί –διότι συνήθιζε συχνά να ανεβαίνει εκεί και να προσεύχεται. Τότε συνέβη και κάτι παράδοξο. Τα φυτά που βρίσκονταν στο Όρος έσκυβαν τα κλαδιά τους, σα να ‘ταν δούλοι ζωντανοί και αποδίδουν τον σεβασμό που αρμόζει στη Δέσποινα.
Μετά την προσευχή, επέστρεψε στο σπίτι κι εκείνο σείσθηκε ολόκληρο. Αυτή τότε άναψε φώτα πολλά κι αφού ευχαρίστησε το Θεό, κάλεσε τους συγγενείς και τους γείτονές Της. Σάρωσε όλο το σπίτι. Ετοίμασε το νεκροκρέβατο κι όλα όσα θα χρησίμευαν για την ταφή Της. Φανέρωσε και στους άλλους, όσα Της είπε ο Άγγελος για την μετάστασή Της στον ουρανό. Και για να Την πιστέψουν, τους δείχνει το βραβείο που Της έδωσε, ένα κλαδί από φοίνικα.
Οι γυναίκες όμως που είχε καλέσει, μόλις τ’ άκουσαν αυτά, θρηνούσαν και λούζονταν με δάκρυα κι έκλαιγαν γοερά με κραυγές. Όμως σταμάτησαν να θρηνούν και Την ικέτευαν να μην τις αφήσει ορφανές. Εκείνη όμως τις διαβεβαίωνε ότι θα σκέπαζε και θα φρουρούσε από ψηλά, μετά την μετάστασή Της, όχι μονάχα αυτές, αλλά κι ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι, με λόγια παρηγορητικά, αφαιρούσε την πολλή λύπη απ’ όσους βρίσκονταν γύρω Της. Ύστερα όρισε σχετικά με τους δύο χιτώνες Της, να πάρουν από έναν δύο χήρες φτωχές, οικείες και γνωστές σε Αυτήν, οι οποίες Της έφερναν τα απαραίτητα για τη διατροφή Της.
Ενώ έτσι τα κανόνιζε, ακούγεται ξαφνικά ένας ήχος σαν από βίαιη βροντή και φαίνονται σύννεφα πολλά, που έφεραν ξαφνικά τους Μαθητές του Χριστού από τα πέρατα του κόσμου. Ανάμεσά τους ήταν και οι θεόσοφοι Ιεράρχες Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, Ιερόθεος και Τιμόθεος. Αυτοί, μόλις έμαθαν την αιτία της ξαφνικής παρουσίας τους στην Ιερουσαλήμ, τέτοια της έλεγαν: «Εσένα, Δέσποινα, όσο έμενες στον κόσμο, παρηγοριόμαστε να Σε βλέπουμε, σα να βλέπαμε τον ίδιο το Δεσπότη και δάσκαλό μας. Τώρα πώς θα υποφέρουμε αυτό που πάθαμε; Επειδή όμως μετακινείσαι απ’ τα εγκόσμια , χαιρόμαστε για όσα οικονομούνται γύρω από ‘σένα». Κι ενώ μιλούσαν, βρέχονταν με δάκρυα. Κι εκείνη τους απαντούσε: «Όχι, αγαπημένοι Μαθητές του Υιού μου. Μην μετατρέψετε σε πένθος την χαρά μου. Αλλά κηδέψτε το σώμα μου, καθώς εγώ θα το σχηματίσω στο φέρετρό μου».
Κι όταν έτσι ολοκληρώθηκαν αυτά, φτάνει και ο θεσπέσιος Παύλος, το σκεύος της εκλογής, που έπεσε στα πόδια της Θεοτόκου, Την προσκύνησε κι άρχισε με πολλά λόγια να Την εγκωμιάζει: «Χαίρε, Μητέρα της ζωής και υπόθεση του δικού μου κηρύγματος. Κι αν δεν έχω δει τον Χριστό, βλέποντας Εσένα, Εκείνον νόμιζα ότι θωρώ».
Κατόπιν η Παρθένος ανακάθεται στο φέρετρο. Σχηματίζει το πανάχραντο σώμα Της, όπως ήθελε. Απευθύνει δεήσεις για την σωτηρία του κόσμου και την ειρήνη. Τους ευλογεί και έτσι αφήνει το πνεύμα Της στα χέρια του Υιού και Θεού Της.
Αρχίζει τότε τους εξοδίους ύμνους ο Πέτρος. Σηκώνουν οι λοιποί Απόστολοι το φέρετρο. Άλλοι προηγούνται κρατώντας λαμπάδες και ψέλνοντας ύμνους, ενώ άλλοι ακολουθούν, προπέμποντας το θεοδόχο σώμα προς το μνήμα. Τότε ακούγονταν και Άγγελοι να Την υμνούν και οι φωνές των υπερκοσμίων (αγγελικών) τάξεων γέμιζαν την ατμόσφαιρα.
Τότε οι άρχοντες των Ιουδαίων, εξερεθίζουν κάποιους απ’ τον όχλο και τους πείθουν να προσπαθήσουν να ανατρέψουν το φέρετρο, πάνω στο οποίο είχε τεθεί το ζωαρχικό σώμα της Θεοτόκου και να το γκρεμίσουν καταγής. Όμως η θεία δίκη πρόφθασε τους παράτολμους Ιουδαίους και όλους τους τιμωρεί με τύφλωση των οφθαλμών τους. Μάλιστα στερεί κι από τα δυό του χέρια έναν απ’ αυτούς, που όρμησε με μεγαλύτερη μανία για ν’ αγγίξει εκείνο το ιερό κρεβάτι. Εκείνου τα χέρια αφέθηκαν να αιωρούνται πλάι στο κρεβάτι, κομμένα με το ξίφος της θείας δίκης. Κι έμειναν έτσι, ελεεινό θέαμα, μέχρι που πίστεψε με όλη του την ψυχή. Θεραπεύτηκε τότε κι αποκαταστάθηκε υγιής, όπως πρώτα. Επίσης, σ’ εκείνους που τυφλώθηκαν, έβαλαν πάνω τους ένα μέρος απ’ το ύφασμα του φερέτρου, όταν πίστεψαν, κι έτσι τους χαρίσθηκε η ίαση.
Και οι Απόστολοι πήγαν στην τοποθεσία Γεθσημανή και κατέθεσαν στο μνήμα το ζωαρχικό σώμα της Παναγίας. Τρεις μέρες έμειναν εκεί, ακούγοντας αδιάκοπα τις αγγελικές φωνές.
Επειδή, κατά θεία οικονομία, ένας από τους Αποστόλους –ο Θωμάς- έλειψε από την κηδεία του ζωαρχικού σώματος της Παναγίας και βρέθηκε εκεί μόλις τρεις ημέρες αργότερα, στενοχωριόταν πολύ που δεν αξιώθηκε κι αυτός να ζήσει, όσα αξιώθηκαν και οι συναπόστολοί του. Με κοινή απόφαση όμως, για χάρη του Αποστόλου Θωμά που απουσίασε, άνοιξαν τον τάφο για να προσκυνήσει κι αυτός το πανάγιο και πανάμωμο εκείνο σκήνωμα.
Είδαν τότε και ξαφνιάστηκαν! Διότι βρήκαν το μνημείο άδειο, χωρίς το άγιο σώμα, μόνο με το σεντόνι, που είχε απομείνει σαν παρηγοριά γι’ αυτούς που επρόκειτο να λυπηθούν και σαν μαρτυρία αψευδής για την μετάστασή Της. Και αληθινά μέχρι σήμερα, έτσι βλέπουμε και προσκυνάμε τον Τάφο της Παναγίας, σκαλισμένο σε πέτρα, κενό, χωρίς το άχραντο σώμα Της, για να δοξάζεται και να τιμάται η υπερευλογημένη Δέσποινά μας Θεοτόκος και παντοτινά Παρθένος Μαρία».

Στην υμνολογία
Η υμνολογία μας αποκαλύπτει με τρόπο ποιητικό τις αλήθειες της ορθόδοξης θεολογίας για το πρόσωπο της Παναγίας. Οι ύμνοι της μεγάλης γιορτής, αποδοσμένοι στη νεοελληνική από τον Φώτη Κόντογλου, ψέλνουν την Κυρία των Αγγέλων, ως εξής:
«Νικηθήκανε της φύσης οι νόμοι σε σένα, Παρθένε άχραντε. Γιατί σε σένα παρθενεύει η γέννα, και με τη ζωή σμίγει ο θάνατος. Εσύ που απόμεινες μετά τη γέννα Παρθένος και μετά θάνατο ζωντανή, σώζε παντοτινά, Θεοτόκε, την κληρονομία σου». (καταβασία θ΄ ωδής)
«Στην γέννα σου την παρθενία εφύλαξες, στην κοίμησή σου τον κόσμο δεν τον άφησες, Θεοτόκε. Μίσεψες στη ζωή, γιατί είσαι μητέρα της ζωής και λυτρώνεις με τις πρεσβείες σου τις ψυχές μας από τον θάνατο». (απολυτίκιο)

Στην ποίηση
Ο Βασίλης Μουστάκης γράφει στο ποίημά του, «Κοίμηση» (περιοδικό Ελληνική Δημιουργία, τ. 37, 1949):

Κοίμηση
Αίρεται πλέον από της γης
το ρόδον το αμάραντον οπού θαμπώνει
τα μάτια των αγίων.
Ανοίγουν διψασμένοι οι ουρανοί
τη ματωμένη άσπιλη λάμψη του να πιουν.
Αγγέλων σμήνη το κυκλώνουν,
μες τ’ αυγινό φιλί μιας υπερούσιας μέρας,
όπου ανατέλλει.
Της τρυφερής σιωπής οπού το τύλιγε
πέφτουν τα πέπλα στις ψυχές μας
μ’ ένα απαλό γαλήνιο θρόϊσμα
σαν προσφιλής ανάμνηση, σαν ανεκλάλητη μια λύπη.
Ό,τι είχαμε, μ’ Εκείνη του Θεού τόχουμε δώσει,
φόβος πια μάταιος την καρδιά μας ας μη σκιάζει.
Αυτή η γυναίκα ήταν που φώτισε το πρόσωπό του
με το χαμόγελό της πριν απ’ το θαμπό μας ήλιο.
Αυτή η γυναίκα την καρδιά της έδωσε για χώμα
ο αβάσταχτος Σταυρός του να στηθεί.
Ειν’ η ομορφιά μας, όλος μας ο πόνος,
η αγάπη είναι που στην Αγάπη έχουμε δώσει.

Μητροπολίτου Προικοννήσου Ιωσήφ: ΤΡΙΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΠΡΟΣ ΤΙ Ο ΣΤΥΓΝΑΣΜΟΣ;

Τι στυγνάζεις όσο νιώθεις τις δυνάμεις σου να σώνονται;
Τι ασχάλλεις όσο βλέπεις το σκοινί σου να κονταίνει;
Τι διαμαρτύρεσαι όταν σούρχονται ένα-ένα τα τηλεγραφήματα;
Τι φρενιάζεις καθώς ακούς τις τρομερές του Μιχαήλ
φτερούγες να ζυγώνουν;
Εσύ δεν ήσουν πόψαλλες «πρόσθες αυτοίς κακά, Κύριε»;
Εσύ δεν ήσουν πόλεγες «εκλείποιεν αμαρτωλοί από της γης
και άνομοι ώστε μη υπάρχειν αυτούς»;
Εσύ δεν ήσουν που εφώναζες «αρθήτω ο ασεβής»;
Αι λοιπόν; Καθρέφτη δεν είχες:
Προς τι η αγανάκτηση;
Κατά τον μύχιο πόθο της καρδιάς σου όλα γίνονται!
Αλληλούϊα!

[Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός, 8-6-2009]


ΩΧΕΤΟ ΠΕΝΘΟΣ

Εξαφανίσθηκαν τα μαύρα περιβραχιόνια•
χαθήκαν οι πλερέζες, τα τσεμπέρια•
χαθήκανε οι πένθιμες γραβάτες,
δίχως, βεβαίως, να αποσυρθεί ο θάνατος.
Τα πλαστικά χαμόγελα κ' η αχαλίνωτη εξωστρέφεια
πασκίζουνε ν’ αμπώξουν τον αδαμιαίο θρήνο της Εδέμ
στ’ αβυσσαλέα βάθη του ασυνειδήτου,
με μόνο διάφορο
το μάτωμα της ελπίδας.
Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη τα ράσα...

[Αεροδρόμιο Σπάτων, 27-7-2009]


ΠΟΝΟΣ – ΟΝΟΣ

Ο πόνος είναι γάιδαρος, χωρίς αμφιβολία.
Ούτε η αυθάδεια τού λείπει,
ούτε το πείσμα, ούτε η αδιακρισία.
Γάιδαρος και μάλιστα σαμαρωμένος.
Για το σαμάρι του εφρόντισε
η ξομπλιάστρα ελληνική λαλιά,
σαγιάζοντάς τον με το γράμμα πι.
Π + όνος = πόνος.
Και έναν τέτοιο γάιδαρο ξεδιάντροπο
υποχρεούσαι να τον αντιμετωπίζεις μόνος!

[Άγ. Όρος, 9-8-09]

Δημήτρη Κοσμόπουλου, [ΕΠΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ]

© φωτό: Giovanni Giovannetti

Σμήνος

Το αγαπημένο του παιχνίδι ήταν να κόβει απ’ τις σελίδες των εφημερίδων σχέδια πουλιών. Μικρά και μεγαλύτερα, άλλα με τα φτερά ανοιχτά, άλλα στο κλαδί.
Ύστερα, τα τοποθετούσε σ' ένα λευκό κιβώτιο, κάτω απ’ το κρεβάτι. Τις νύχτες, όταν τα πράγματα εγκατέλειπαν το σχήμα τους, άνοιγε μ' ευλαβικές κινήσεις το κουτί, στο φως του δωματίου. Τότε, καταλάβαινε το στήθος του ν' ανοίγει σαν κλουβί, κι από μέσα να φτερουγίζουν σμήνη πουλιών, με μια σπαρταριστή χαρά. με μια χαρούμενη
οργή, απ' το παράθυρο να φεύγουν στο σκοτάδι.

Σμήνος πουλιά, κατάστικτα από γράμματα
να χάνονται στον κόσμο.


Eκάτη

Φεγγάρι σαν ημέρα,
είπε ο πατέρας μου
και γυάλισε το χρυσό του δόντι.

Έξω
Πλατάγιζαν της νύχτας τα φτερά.


Λατομείο

Eίδα τη Mάνα να πλένει πέτρες στο ποτάμι.
Aπό τα χέρια της φτερούγιζε ένα σύννεφο.
«Tην ημέρα χιονίζει ο ήλιος και τις ψύχει, θέλουνε
πλύσιμο και χάδια για να ξεψυχήσουν», είπε.
«Έπειτα θα τους δώσω το γάλα μου, και θα τις ρίξω
στο βυθό του ποταμού να τις βλέπεις».

Aδύνατο να αντιγράψω τις πέτρες
του χθεσινού ονείρου.


Όστρακο

Τριγυρνώ άσκοπα στην πέτρινη πολιτεία. Κουράστηκα να περιμένω. Σαρκοβόρα φυτά κρέμονται απ' τα παράθυρα σαν δάκρυα, πλημμυρίζουν τους δρόμους. Χιονίζει ο ήλιος ανελέητα κι όλα τα μαρμαρώνει. Δεν έμεινε κανείς. Μονάχα ο Άργος, του πατέρα το σκυλί, ξεδοντιασμένος και κουτσός, με συνοδεύει μυξοκλαίγοντας. Να φτιάξω μια σχεδία, ένα σκαρί. Ή μήπως ν' ανέβω στην κορυφή του βουνού, κι όπως μικρός ονειρευόμουνα, να πάρω ένα καλάμι ν' ακουμπήσω τον ουρανό; Aν πέθανε ο πατέρας μου, θα βρω ένα σίδερο να τον ξεθάψω.
Μικρός, όταν έβρεχε ο καιρός, έβγαινα και γινόμουν μούσκεμα κι έλεγα οι αστραπές και τα μπουμπουνητά είναι σήματα σταλμένα απ' τον πατέρα. Δεν έμεινε κανείς. Θα φύγω, να πλατύνω. H προσδοκία είναι το σπίτι και το δέντρο μου.
Oδυσσέα, ανεμογκάστρι και λυκόπιασμα. σου αφήνω τούτα τα λόγια, σε βότσαλο του Γιαλού χαραγμένα. Μπας και γυρίσεις.

Μπήκα ψυχοπαίδι στ' ουρανού το πένθος κι ησύχασα.


Αυτεπίστροφον

Έτσι. Μέρες ξεραίνονται. Και νύχτες κιτρινίζουν.
Η μουσική που σου ’λαχε φέρνει κάτι πουλιά
πνιγμένα. Κι αν στο χέρι σου ανθεί νεκρή τους η λαλιά
στο αίμα βόσκει αντίλαλος κι οι αρμοί σου βρύσες λύνουν.

Μαζεύεις χώμα στη φωνή. Πικρό νερό στα χείλη.
Με τη φρυγμένη γλώσσα σου κλέβεις μαύρη δροσιά.
Με την ανάσα που σκιρτά σαν φλόγα στο καντήλι
ποια τη χωνεύουν χώματα, ποια τη βαστούν νερά.

Τί ξεδιπλώνεις νήματα. Τί θάβεις μες στις λέξεις –
Φίδια δραπετεύουνε στ’ άπατα του χαρτιού.
Θα μείνει πέτρα ασήκωτη, το σίδερο θα δέσει
θα στάξει κόμπους η σκουριά στο λύχνο του ματιού.

(Λατομείο, 2002)


Tο άλογο

Στον Μιχάλη Γκανά

Πάλι το γνωστό άλογο, μαύρο και λαμπερό, στο μικρό πάρκο απέναντι, την ώρα που, ποιος ξέρει από ποιους συμφωνημένο, έπαψαν να περνούν, λυσσασμένα κύματα, τ’ αυτοκίνητα.
Mε κοίταξε μασώντας τα πυκνά φύλλα του μεσημεριού και ένευε με κινήματα περήφανα της κεφαλής του σαν να μου έλεγε: "Θυμάσαι;"
Tο χειρότερο είναι ότι έβλεπα μια κατακόκκινη ανοιχτή πληγή στην αριστερή του παρειά και σταγόνες αίμα να πέφτουν στο ταλαίπωρο χώμα, πάνω σε σκουπίδια και χαρτιά.
Όμως το παράπονο της υπομονής του παλληκαρίσιο, καυτό όπως η μεσημεριανή αλκή. Mασώντας αυτά τα αόρατα φύλλα, μπαίνει στον δρόμο κι αρχίζει να τον διασχίζει αποφασιστικά, την ώρα που ξεχύνεται, ουρλιάζοντας, η αύρα της αστυνομίας.
Στα μάτια του σπιθίζουν δάκρυα σκληρά, διαμάντια. Kατά τα άλλα, ανέβηκα κι εγώ στο λεωφορείο, με τον υπόλοιπο κόσμο, την ώρα που το άλογο σπάραζε κάτω απ’ τους τροχούς και με το βλέμμα έψελνε την εξόδιο ακολουθία.
Aύριο, ίσως να το προλάβω.


Αμερικανίς λοχίας στην φυλακή του Αμπού-Γράιμπ

Δεν μοιάζει ο Τίγρης με τον Μισσισιπή.
Μυρίζει φοινικόκλαρα κι αρχαίο πηλό.
Ύστερα, κάθε νύχτα πέφτουν αστερόφυλλα
απ’ το μεγάλο δέντρο τ’ ουρανού. Ρουκέτες
δεν τα πιάνουν. Στη γλώσσα που μιλώ

δεν είναι μπορετό να πω την φράση "Αμπού-Γράιμπ".
Ούτε κι ο Πρόεδρός μας, λένε, τα ’χει καταφέρει.
Κι αυτό το βράδυ ο αέρας θα φέρει
κραυγές και βογγητά σε σκηνές λάιβ,

από τις ταινίες όπου συνάμα βλέπω και πρωταγωνιστώ.
Κάποτε σε ρόλο κεντρικό. Όταν παρουσιαστώ
στην εξεταστική επιτροπή, θα αναφέρω
πως κάνω πράξη όλα τα θρίλερς που υποφέρω

Ό,τι έβλεπα από πολύ μικρή όταν έμενα μόνη
κι αργότερα με ουίσκυ, χάπια, βότκα με λεμόνι.
Θα αναφέρω επίσης ότι συμπονώ
όσους σέρνω με λουριά και ηλεκτρικά καλώδια.
Θολώνει ο νους μου που δεν γίνονται όπως κι εγώ.
Όταν τους μαστιγώνω, αιμορραγώ.

Όμως εκείνο το παιδί έμοιαζε με μένα.
Έδερνα την Μητέρα του και με κοιτούσε
όπως κοιτάζω, Μάμμυ, την φωτογραφία σου
εδώ στα ξένα.

(Πουλιά της νύχτας, 2005)

Τση Σωτήρως … οι αργαλίτικες κουρελούδες

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Πώς ψήλωσε η εκκλησούλα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος τώρα που έβαλε τα γιορτινά της. Έξι του Αυγούστου καμαρώνει στολισμένη στο μικρό υψωματάκι στην άκρη του κάμπου πάνω από τον κεντρικό δρόμο του νησιού. Μοιάζει με κυρία στα ψηλά τακούνια και η κορφή της στέγης κοντεύει να ξεπεράσει τα δέκα μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Άραγε να φαινόταν η κορυφή του μικρού λόφου όταν ολόκληρος ο κάμπος ήταν μια μεγάλη λίμνη από το Λαγανά μέχρι του Τσιλιβή;

Αποβραδίς μπορούσε να δει κανείς από μακριά ανοιχτές τις πόρτες της και τους μικρούς πολυέλαιους αναμμένους, αλλά η λαϊκή ομορφιά της χαριζόταν μόνο σ΄ εκείνους που έκαναν τον κόπο ν' ανέβουν μέχρι την αυλή της. Αργαλίτικες πολύχρωμες κουρελούδες καλωσόριζαν, απλωμένες στα περιμετρικά του ναΐσκου πέτρινα, φρεσκοασβεστωμένα πεζούλια. Ασυναγώνιστη γιορτινή ατμόσφαιρα κι η γαλήνη της λες κι έσβηνε το θόρυβο από τις κάθε λογής τουριστικές γουρούνες που επέστρεφαν από τις πολύβουες παραλίες. Μόνο στη βορινή πλευρά δεν υπήρχαν κουρελούδες, ίσως γιατί η θέα το απαγόρευε. Έστεκαν αναίσθητα εκείνα τ' άκομψα και απειλητικά σιδερικά από τις νερουτσουλήθρες μαζί με όλη την πλαστικούρα που τις συνοδεύει, εκεί που άλλοτε δρόσιζε ο τόπος από τους καταπράσινους αμπελώνες, τους πανύψηλους ευκάλυπτους στο άλλοτε φημισμένο αρχοντικό του Μερκάτη. Νεροτσουλήθρες στον κάμπο με τεράστιες χλωριωμένες πισίνες που οργανωμένα αλλοτριώνουν τη σχέση με το υγρό στοιχείο, σ' ένα νησί που διαμαρτύρεται για έλλειψη νερού, σ' ένα νησί προικισμένο με φιλόξενες παραλίες, σ' ένα νησί που το χρήμα προσβάλλει και βρωμίζει τις φυσικές του ομορφιές.

Στο εσωτερικό «τση Σωτήρος» πάνω σε κεντημένα χειροποίητα, κατάλευκα τραπεζομάντηλα οι κόφες με τους πεντάρτους. Πέντε μεγάλα αφράτα ψωμιά σε κάθε κόφα, ζυμωμένα με μπόλικα μυρουδικά και ζαχαρωτά, και στην άκρη το χαρτάκι με τα ονόματα των δωρητών. Κάτω ακριβώς από την εικόνα του Χριστού το πανέρι με τις σταφίδες, ο μόχθος πολύμηνης καλλιέργειας, για να ευλογηθεί η παραδοσιακή οικονομία της περιοχής και να μοιραστούν στους πιστούς.

«Καταξίωσον Κύριε εν τη εσπέρα ταύτη αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς…» ακούγεται στον Εσπερινό από τα χείλη του αναγνώστη. Πώς να αποφύγει κανείς μόνος του την αμαρτία με τις τόσες προκλήσεις στην εποχής του υλοζωισμού μας; Ίσως εισακούσει ο «Κύριος» της προσευχής μας και δώσει ένα χεράκι βοήθειας, γιορτή Μεταμόρφωσης σήμερα…

Και μετά από λίγο η τελετή της Aρτοκλασίας. Ο παπάς δέεται όχι μόνο για την υγεία «των προσφερόντων τα δώρα ταύτα» αλλά και για τον κόσμο όλο, και οι άρτοι θα κοπούν και θα μοιραστούν σ΄ όλους τους παρευρισκόμενους. Είναι η ανάμνηση του θαύματος του Χριστού που μόνο με πέντε άρτους κατάφερε να χορτάσει πέντε χιλιάδες ανθρώπους! Είναι ένα ηχηρό μήνυμα ότι όταν δίνει κανείς από το υστέρημά του αυτό αυγαταίνει και πολλαπλασιάζεται. Όταν ευεργετεί τους άλλους, σπάζει τα όρια του Εγώ του, ελευθερώνεται και πλουταίνει.
Κι εμείς με τις τσέπες γεμάτες περισσεύματα γιατί τις κλειδώσαμε και φυλακιστήκαμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε;
Πώς μεταμορφώθηκαν οι δωρητές των άρτων! Εξοστρακίστηκε η κακία από τα πρόσωπα και πώς παραδόθηκαν στο χαμόγελο της καλοσύνης!

Ολόγιομο το φεγγάρι μάς εξέπληξε. Στην απόλυση ξεπρόβαλε από το Σκοπό για να μεταμορφώσει την αίσθηση της νύχτας. Έμοιαζε με ρόδι στο φόρεμα της ωρίμανσης έτσι για να ταιριάξει με τις αργαλίτικες κουρελούδες στα πεζούλια τση Όστριας με τα γήινα χρώματα. Εκεί κάθισα για να απολαύσω τα εύγευστα νηστίσιμα γλυκά, κουλουράκια και φανουρόπιτα, που μοίραζε η ευγενική κυρά-Νίνα. Ο λαός από παλιά είχε μπερδέψει το ναΐσκο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος με την Παναγία. «Σωτηρούλα μου, φύλαγε τα παιδιά μου…» δεόταν η γιαγιά η Στεφανούλα στρεφόμενη πάντα προς τη μεριά της γειτονικής της εκκλησίας, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος…

Πόσες μνήμες της παιδικής αθωότητας ξεπήδησαν στο πεζούλι με τις κουρελούδες! Η διώροφη καλύβα που κοιμόμασταν τα καλοκαίρια με τα αχυρένια στρωσίδια και τις κουρελούδες εκεί κοντά στους ανεμοκούλουμους του Άη-Σώστη. Τις κουρελούδες πάνω στα σαμάρια των υπομονετικών τετράποδων με τα μεγάλα αυτιά, μαζί με τ' αργαλίτικα σακούλια κρεμασμένα στα πλαϊνά τους. Κι αργότερα, όταν μπήκαν τα τρακτέρ στη ζωή μας, οι στρωμένες κουρελούδες στις ρυμούλκες για την απογευματινή βόλτα στην άλλοτε παρθένα παραλία του Λαγανά. Αλλά και πόσες ώρες πέρασα καθισμένος δίπλα στον αργαλειό της γειτόνισσας της κυρά- Ζωής χαζεύοντας τη σαΐτα που μπαινόβγαινε και θηλύκωνε ρυθμικά τα πολύχρωμα κουρέλια, άχρηστα υφάσματα κομμένα για τις ανάγκες αυτού του απαραίτητου στρωσιδιού, που αποτελούσε και κομμάτι της προίκας κάθε κοπελιάς και γραφόταν στο σκαρτσοφόλι της!

Στο πεζούλι του Πουνέντε ο παπάς κάθισε για να ξαγορέψει δύο γριούλες που φαίνεται ότι είχαν προβλήματα με τις νυφάδες τους, αν κρίνω από τα υπονοούμενα στο τέλος της εξομολόγησης. Και τότε οι κουρελούδες έγιναν μεγάλα πετραχήλια απλωμένα στη ζεστή γη του καλοκαιριού, έτοιμα να συγχωρέσουν κάθε ανθρώπινο σφάλμα και αδυναμία, την ώρα της αυτοκριτικής και της μετάνοιας.

Μα πόσο απλά πράγματα χρειάζεται ο άνθρωπος για να μεταμορφωθεί! Λίγο χρόνο, μόνο, θέλει για να αφήσει τη γιορτή της αγάπης ν' ανάψει τα φώτα στην καρδιά του και να την αφήσει ν΄ απολαύσει τη νιρβάνα, την ώρα που μ' ευλάβεια ξετυλίγει τα ρολά της αργαλίτικης κουρελού στο πυρωμένο πέτρινο πεζούλι του ασπρισμένου αυλόγυρου. Εκεί ας καθίσει με γείτονες και φίλους να ξεχάσει έριδες και πόνους, στην ψυχανάλυση της συντροφιάς να πλέξει τα λουλούδια της πανηγυριώτικης δροσάτης σχέσης με το Θεό και το συνάνθρωπο.

Σαρακηνάδο, 9 Αυγούστου 2009

Μια καλημέρα είναι αυτή…

Γράφει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Οι βολές των ηλιακών ακτίνων για λίγες ώρες μετά την ανατολή τους είναι ανίσχυρες κι η χαρά του ημίγυμνου σώματος στη γαληνεμένη θάλασσα ανείπωτη. Εκείνο το πρωινό επιλέξαμε μια από τις λιγότερο τουριστικές παραλίες στα Βόρεια και Ανατολικά του νησιού μας και ξαπλώσαμε κάτω από τα ψηλά αλμυρίκια…

-Καλημέρα, ακούστηκε από μια άγνωστη, κοριτσίστικη, γλυκιά φωνούλα, που συνοδευόταν από τον ευτραφή παππού της για το πρωινό μπάνιο.

Ξαφνιάστηκα που ένιωσα ν' ανοίγει η καρδιά μου στην ευχή κι ας ήταν «γκιουναϊντίν» η αυθόρμητη απάντησή μου. Ήταν μόλις δυο μέρες που επέστρεψα από μια εκδρομή- προσκύνημα στην Πόλη και το μυαλό μου ακόμα ταξίδευε στους τόπους του ενθουσιασμού και της συγκίνησης. Γκιουναϊντίν ήταν η πρώτη λέξη που μάθαμε όταν προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο της Ιστανμπούλ . Είχαμε φθάσει «εις την Πόλιν», που εξακολουθεί να είναι ένας από τους κυριότερους προορισμούς των Ασιατών ίσως και των Ευρωπαίων. Εκείνο το γκιουναϊντίν, που ακούγαμε και επαναλαμβάναμε κάθε πρωί έμελλε να είναι καθοριστικό. Κάθε μέρα εξελισσόταν ακόμα καλύτερη και από την προηγούμενη που θεωρούσαμε ότι ήταν ανεπανάληπτη.

Η άλλοτε πόλη του Βύζαντα, που είχε ιδρυθεί από αρχαίους Έλληνες, ύστερα από υπόδειξη του μαντείου των Δελφών, η πρωτεύουσα τριών Αυτοκρατοριών (της ρωμαϊκής, της βυζαντινής και της οθωμανικής) αριθμεί σήμερα 19,5 εκατ. κατοίκους κι εξακολουθεί να φέρει τον τίτλο της βασιλίδας των πόλεων, βασισμένο στη φυσική ομορφιά της, αλλά και στα μνημεία της μακραίωνης ιστορίας της. Μια πόλη που σε κερδίζει το καλωσόρισμα των κεντρικών της δρόμων με τα όμορφα παρτέρια, των πάρκων, των παιδικών χαρών, των υπαίθριων γυμναστηρίων, της καθαριότητας, της αρχοντιάς των παλιών και νέων κτισμάτων: ναών, παλατιών, δημοσίων κτιρίων, ξενοδοχείων, εστιατορίων με το εντυπωσιακό ανατολίτικο κι ευρωπαϊκό χρώμα.

Ένας τόπος με έντονη ενεργειακή φόρτιση, που την αισθάνεσαι στα ρεύματα του Βοσπόρου, στο δέος της Αγια-Σοφιάς, στη χλιδή των παλατιών, στο κάλεσμα για προσευχή από τους δεκάδες μιναρέδες και για μάς τους Έλληνες, ορθόδοξους χριστιανούς το ρίγος από τη συγκίνηση στο προσκύνημα των χώρων της λατρείας και των περιοχών της κατοικίας και της εργασίας του άλλοτε ακμάζοντος κι εκδιωχθέντος Ελληνισμού. Μια πόλη, που άλλαξε πολλές φορές αφεντικά, που την άρχουσα τάξη αποτέλεσαν Έλληνες, Τούρκοι, Ευρωπαίοι κι Ασιάτες χριστιανοί και μουσουλμάνοι, που την «καλημέρα» την έλεγαν με διαφορετικό τρόπο κατά εποχή κι εθνότητα, αλλά που ο ήλιος παραμένει ο ίδιος πάνω και κάτω από τα σύννεφα, σταθερός στην αέναη πορεία του, εγκλωβισμένος στο πηδάλιο του ηλιακού μας συστήματος.

Πόσα τζαμιά στην ιστορική πόλη, όλα στο ρυθμό της Αγια-Σοφιάς, που λειτούργησε κι αυτή σαν μουσουλμανικός ναός για πολλά χρόνια! Πόσοι ναοί χτίστηκαν στα θεμέλια παλιότερων αλλόθρησκων χώρων λατρείας! Πόσα υλικά κατεργασμένα και προσαρμοσμένα στις καινούργιες κάθε φορά ανάγκες από παλιότερα χτίσματα ειδωλολατρικών μεγαλοπρεπών ναών, από την ευρύτερη ασιατική και αφρικανική περιοχή χρησιμοποιήθηκαν για το «νέο» τρόπο λατρείας του θείου!

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στο υποβαθμισμένο Φανάρι εξακολουθεί με πείσμα να υπεραμύνεται, να διεκδικεί και ν’ απευθύνει ελληνική «καλημέρα» στους ανθέλληνες της πρώην ελληνικής πόλης. Η γκιουναϊντίν όμως είναι πάντα εχθρική, απόρροια κυβερνητικών επιλογών, οικονομικών συμφερόντων κι εθνικισμού. Δε μοιάζει καθόλου με εκείνη του Παπα-Χρήστου (που ήταν μέλος της παρέας μας και πήγε για προσκύνημα στους τάφους των προγόνων του), όταν αγκάλιαζε στη Χάλκη παλιό του Τούρκο φίλο. Οι λαοί δίνουν άλλο νόημα στην «καλημέρα» τους, όταν δεν τους έχουν ποτίσει με το δηλητήριο του θρησκευτικού, εθνικού ή πολιτικού μίσους.

Η συνεχιζόμενη συρρίκνωση του Ελληνισμού και η δημογραφική έκρηξη της γειτονικής Τουρκίας απαιτεί εγρήγορση πολιτισμική και πολιτική . Η ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι θέμα χρόνου, διότι τα οικονομικά συμφέροντα σε μια τόσο μεγάλη αγορά είναι τεράστια και το ευρωπαϊκό «πρόσωπο», που δείχνει κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, είναι εμφανές. Δεν αργεί λοιπόν ο χρόνος που θα συρρέει, ελεύθερα και με νόμιμο τρόπο, κόσμος από τα ανατολικά μας. Είμαστε άραγε έτοιμοι γι’ αυτή την επίθεση που θα είναι κι έντονα πολιτισμική; Θα μπορούμε με αυτοπεποίθηση και από θέση ισχύος να απαντάμε «καλημέρα» στην τουρκική γκιουναϊντίν ή θα υποστούμε μια νέα ιδιότυπη τουρκική- ασιατική δουλεία;

Έδιωξα την απαισιοδοξία μακριά μου, όταν τα ιστιοφόρα έβαλαν πλώρη για την κοντινή μας Κεφαλονιά. Το ελαφρύ βοριαδάκι έκανε τα νερά να τρεμουλιάζουν και το γειτονικό νησί έμοιαζε να έρχεται πιο κοντά μας. Νόμιζα ότι έβλεπα την απέναντι ασιατική ακτή του Βοσπόρου, όταν την απομακρύνει η ομίχλη και δέχτηκα ευχάριστα κι άλλες καλημέρες σε διάφορες γλώσσες από άγνωστους επισκέπτες της παραλίας. Ίσως να πίστευαν με διαφορετικό τρόπο στο Θεό, ορισμένοι ήταν και αφρικανικής προέλευσης… Μπορεί να ήταν Μωαμεθανοί, Βουδιστές, Χριστιανοί διαφορετικών δογμάτων…. Όλοι αυτοί όμως ένιωθαν την ανάγκη της επικοινωνίας, της καλοδιάθετης ευχής στο ξεκίνημα της μέρας, της απόλαυσης της ζωής.

Ένας ο Θεός, ένας ο άνθρωπος, μια η καλημέρα σε πολλές εικονικές παραστάσεις, χρώματα, τρόπους λατρείας, ονόματα, γλώσσες, φωνές .

«Μια καλημέρα είναι αυτή πες την κι ας πέσει χάμω…», σημειώνει ο στιχουργός. Μια «καλημέρα» στο σταυροδρόμι των λαών της πολυπολιτισμικότητας, που καθένας πρέπει να μπορεί να την προφέρει με το δικό του διαφορετικό τρόπο, έτσι για να είναι η κάθε μας ημέρα καλή κι ευλογημένη.

27-7-2009

Οδυσσέα Ελύτη, Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά

Αύγουστε μήνα και Θεέ σε σένα ορκιζόμαστε
πάλι του χρόνου να μας βρεις στο βράχο να φιλιόμαστε

Απ' την Παρθένο στον Σκορπιό χρυσή κλωστή να ράψουμε
κι έναν θαλασσινό σταυρό στη χάρη σου ν' ανάψουμε

Ο Αύγουστος ελούζονταν μες στην αστροφεγγιά
κι από τα γένια του έσταζαν άστρα και γιασεμιά.

(Από "Τα ρω του έρωτα", 1972)