[Συνέντευξη του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, κορυφαίου εκκλησιαστικού ανδρός και πνευματικού αναστήματος, στον δημοσιογράφο Αριστείδη Χ. Βικέτο, για την Εφημερίδα Φιλελεύθερος της Κύπρου, με την ευκαιρία της σημερινής του επίσημης επίσκεψης στην Εκκλησία της Κύπρου. Εμείς ευχαρίστως την αναδημοσιεύουμε από την Ιδιωτική Οδό, χάριν των αναγνωστών μας.]
O Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος είναι ο άνθρωπος, ο οποίος «ανέστησε» την Ορθοδοξία στην Αλβανία μετά από 23 χρόνια αδυσώπητου διωγμού. Τα πρώτα χρόνια (1992-1994) υπέστη πολλές δοκιμασίες και αντιμετώπισε την εχθρότητα της τότε αλβανικής κυβέρνησης, η οποία ήθελε να τον εκδιώξει από τη χώρα, επειδή είναι Έλληνας. Ωστόσο, με τη βοήθεια του Θεού και την αγάπη του λαού τα σχέδια της εκδίωξής του από τη χώρα ματαιώθηκαν και ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος πέτυχε να αποκαταστήσει τις ταραγμένες την εποχή εκείνη σχέσεις Ελλάδας - Αλβανίας. Από τότε εργάζεται άοκνα για την ειρηνική συνύπαρξη χριστιανών και μουσουλμάνων και την πρόοδο του αλβανικού λαού και έχει κερδίσει τις καρδιές και την εκτίμηση όλων των Αλβανών. Επίσης, χαίρει μεγάλης εκτίμησης διεθνώς για τη συμβολή του στην ειρήνευση των Βαλκανίων και για το γεγονός ότι κατά την κρίση στο Κοσσυφοπέδιο το 1999 περιέθαλψε χιλιάδες μουσουλμάνους πρόσφυγες.– Σας χαρακτηρίζουν ως τον άνθρωπο, ο οποίος, μέσα από τεράστιες δυσκολίες, κατόρθωσε να ανασυγκροτήσει εκ βάθρων την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας. Ποιες ήταν συνοπτικά οι ενέργειές σας;
– Αρχίσαμε αμέσως - σε όλες τις πόλεις και τα χωριά, ακόμα και στα πιο απόμακρα, με ορθόδοξο πληθυσμό - περιοδείες για τον ευαγγελισμό του λαού, την οργάνωση των ενοριών, τη μέριμνα για τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων. Συγχρόνως, εκπαιδεύθηκε μια νέα γενιά κληρικών και κατηχητών Αλβανών υπηκόων, συγκροτήθηκε η Ιερά Σύνοδος, οργανώθηκαν τα εκκλησιαστικά συμβούλια, καθώς και διάφοροι «Σύνδεσμοι» λαϊκών, γυναικών και νέων. Ιδιαίτερα εργασθήκαμε για την αναστήλωση των κατεστραμμένων ναών και μονών με πολιτιστική αξία (μέχρι τώρα 70), την επισκευή 160 απλούστερων ιερών χώρων και την ανέγερση εκ θεμελίων 140 νέων ναών, μεγάλων ή μικρότερων. Για τη στέγαση των εκπαιδευτικών μας ιδρυμάτων, ιατρικών κέντρων, ξενώνων, εργαστηρίων κ.τ.λ., κτίσθηκαν άλλα περίπου 70 κτίρια. Συνολικά έχουν κατασκευασθεί περί τα 440 κτίρια. Όλα αυτά τα έργα προσέφεραν εργασία σε χιλιάδες ανθρώπους και εξασφάλισαν την υποδομή της Εκκλησίας της Αλβανίας. Επίσης, οργανώσαμε δικό μας σύγχρονο τυπογραφείο και εκδίδουμε στην αλβανική γλώσσα εφημερίδα, περιοδικά, βιβλία λειτουργικού, εποικοδομητικού και επιστημονικού περιεχομένου.
Κύρια όμως φροντίδα παραμένει η «αναστήλωση» πνευματικών «ναών» στις καρδιές των ανθρώπων, με την ανάπτυξη της λειτουργικής ζωής και του ορθόδοξου καταρτισμού. Δεκάδες ορθόδοξα νεανικά κέντρα και πολλές κατασκηνώσεις λειτουργούν σε διάφορες περιοχές.Στον νέο Καταστατικό Χάρτη, που εγκρίθηκε προ διετίας, στα διάφορα Κληρικολαϊκά σώματα - εκτός βεβαίως της Ι. Συνόδου - θεσπίζεται και η συμμετοχή των λαϊκών (ανδρών, γυναικών και νέων).
Παράλληλα, η Εκκλησία της Αλβανίας έχει αναπτύξει ευρύτατο κοινωνικό έργο στους τομείς της υγείας (ιατρικά διαγνωστικά κέντρα), της εκπαιδεύσεως (σχολεία διαφόρων βαθμίδων, νηπιαγωγεία, δημοτικά, λύκεια, ινστιτούτα επαγγελματικής καταρτίσεως, οικοτροφεία, Θεολογική Ακαδημία), της κοινωνικής προνοίας (με παροχή, σε κρίσιμες περιόδους, πολλών χιλιάδων τόνων τροφίμων, ρουχισμού, φαρμάκων κ.λπ.), της αγροτικής αναπτύξεως (με έργα οδοποιίας, υδρεύσεως), του πολιτισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος. Δίνοντας πάντοτε προτεραιότητα στην πνευματική ανακαίνιση του ανθρώπου και της κοινωνίας, με το φως του Χριστού.
Από τότε που φθάσαμε στην Αλβανία, προσφέραμε τη βοήθειά μας σε χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκονταν σε ανάγκη, χωρίς θρησκευτικές διακρίσεις, χωρίς να απορρίπτουμε κανένα.Σε κρίσιμες ώρες κοινωνικο-πολιτικών εντάσεων, αναταραχής και συγκρούσεων στην περιοχή μας, η Εκκλησία της Αλβανίας συνέβαλε στην ειρήνευση και την καταλλαγή.
–Ποια είναι η σημαντικότερη εμπειρία σας από τη μέχρι τώρα ποιμαντορία και ιστορία σας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας;
–Ποια είναι η σημαντικότερη εμπειρία σας από τη μέχρι τώρα ποιμαντορία και ιστορία σας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας;
– Δεν είναι μία. Πρόκειται για σειρά εμπειριών: Τα πρώτα χρόνια, οι συγκλονιστικές λειτουργίες στα ερείπια των κατεστραμμένων ναών ή στο ύπαιθρο κάτω από δένδρα ή σε πλατείες. Π.χ. η πρώτη χειροτονία κληρικού έγινε στη μικρή πλατεία μπροστά στον δημευμένο από το κράτος ναό της Κορυτσάς, τον οποίο είχαν μετατρέψει σε μουσείο και το επισκοπικό μέγαρο που το είχαν χρησιμοποιήσει ως σχολείο. Οι προσωπικές επισκέψεις και επαφές στα φτωχικά διαμερίσματα και σπίτια ανθρώπων που είχαν κρατήσει την πίστη στην καρδιά τους μέσα στη σκοτεινή νύκτα του διωγμού. Επισκέψεις σε ορεινά, απομονωμένα χωριά, μέσα στο χειμώνα, για την ενίσχυση των κατοίκων, επαναλαμβάνοντας σταθερά: “δεν θα μας εγκαταλείψει ο Θεός”, “υπάρχει ελπίδα”.
Έπρεπε επίσης να υπομένουμε τις διάφορες δοκιμασίες και συκοφαντίες που χάλκευαν για να εκδιώξουν τον Έλληνα Αρχιεπίσκοπο. Υπήρξαν επανειλημμένα κύματα αυτών των επιθέσεων.
Όταν επρόκειτο να ψηφισθεί, στις αρχές του 1993, ένας νόμος από το Κοινοβούλιο για να εκδιωχθεί με αυτό ο Ορθόδοξος Αρχιεπίσκοπος, στην Κορυτσά άρχισαν καθημερινές θείες Λειτουργίες, αγρυπνίες και συγκεντρώθηκαν σε μια εβδομάδα 20.000 υπογραφές υπέρ αυτού. Σύντομα κινητοποιήθηκαν οι Ορθόδοξοι και στις άλλες μεγάλες πόλεις και οι υπογραφές έφθασαν τις 80.000.Το φθινόπωρο του 1994 ξέσπασε το μεγαλύτερο κύμα κατά της Ορθοδοξίας, γιγαντιαίο αυτή τη φορά. Με άρθρο του Σχεδίου Συντάγματος, προεβλέπετο η οριστική εκδίωξη του Ορθοδόξου Αρχιεπισκόπου. Φαρμακερά άρθρα προδίκαζαν το αποτέλεσμα. Οι Ορθόδοξοι, ανήσυχοι, συγκεντρώθηκαν και πάλι στους ναούς, σε καθημερινές θείες Λειτουργίες και ειδικές αγρυπνίες.
Άρχισαν να υποβάλλουν επίσημα υπομνήματα, να ενημερώνουν όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και τους διεθνείς εκκλησιαστικούς οργανισμούς. Αλλά μια συνταγματική διάταξη, που θα υπερψήφιζε ο αλβανικός λαός, ποια δύναμη θα μπορούσε να την ανατρέψει; Την επομένη του δημοψηφίσματος ήρθε η απίστευτη για όλους είδηση: Το Σχέδιο του Συντάγματος καταψηφίσθηκε. Πολλοί αναλυτές συμφώνησαν ότι στην κρίσιμη διαφορά του 10-15% συνέβαλαν και οι Ορθόδοξοι - διαφόρου καταγωγής- που έριξαν αρνητική ψήφο. Όπως λέει ο Ψαλμωδός, "Χείμαρρον διήλθεν η ψυχή ημών, ... Ευλογητός Κύριος ... η παγίς συνετρίβη και ημείς ερρύσθημεν" (Ψαλμ. 123: 4,6, 7). Και συνεχίζουμε χρόνια τώρα την αποστολή μας.
– Στον σύγχρονο κόσμο, ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις έθνους, θρησκείας, Εκκλησίας; Τα έθνη, οι θρησκείες και η Εκκλησία ταυτίζονται;
– Η θρησκεία χρησιμοποιήθηκε, και δυστυχώς ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται, για άλλες επιδιώξεις, συχνά κατακριτέες. Όταν η θρησκεία ενισχύει το μίσος, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία, οι κοινωνίες οδηγούνται σε επικίνδυνες περιπέτειες. Όσο για τα έθνη, πολλά από αυτά διαμορφώθηκαν με την έμπνευση και τις αρχές μιας συγκεκριμένης θρησκείας. Είναι φυσικό λοιπόν να αισθάνονται μια ιδιαίτερη σχέση μ’ αυτή. Συχνά μάλιστα, η βιβλική αρχή “μακάριον το έθνος ού εστί Κύριος ο Θεός αυτού” (Ψαλμ. 32:12) ερμηνεύεται με πολιτιστικά ή εθνικιστικά κριτήρια. Αλλά ο ίδιος ψαλμός ταυτόχρονα ανοίγει τον ορίζοντα σ’ ολόκληρο τον κόσμο και βλέπει μέσα σ’ αυτόν την εξέλιξη του έθνους. “Του ελέους Κυρίου πλήρης η γη. Τω λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν” (στίχ. 5-6). Ο Θεός δημιούργησε τα πάντα και Αυτός φροντίζει για τα πάντα.Γι’ αυτό, όσο και αν είναι μακάριο το έθνος “ού εστί Κύριος ο Θεός αυτού”, εντούτοις κανένα έθνος δεν μπορεί να διεκδικήσει ως ιδιοκτησία του τον Θεό. Κανένα έθνος, ανεξάρτητα από το πόσο θρησκεύεται, δεν έχει αποκλειστικότητα στην άπειρη αγάπη του Θεού. Το να γνωρίζει ένα έθνος ή μια ομάδα εθνών τη χριστιανική πίστη δεν σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να μονοπωλούν τον Θεό και να θεωρούν τα άλλα έθνη δευτέρας κατηγορίας.
Ο Απόστολος Παύλος στον Άρειο Πάγο τόνισε χαρακτηριστικά: “Ο Θεός, ο ποιήσας τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ... εποίησεν εξ ενός αίματος παν γένος ανθρώπων...” (Πράξ. 17:24-26). Όλα τα έθνη ανήκουν στην ίδια ανθρωπότητα που πλάστηκε από τον ίδιο Δημιουργό.
Η Εκκλησία έχει ανέκαθεν παγκόσμιο ορίζοντα και όσοι έχουμε μια ευθύνη, άμεση ή έμμεση σ’ αυτή καλούμεθα να ενισχύσουμε αυτή την αλήθεια στη συνείδηση κάθε πιστού και κάθε έθνους.Ό,τι συμβάλλει στην κατανόηση, την προσέγγιση, την αλληλεγγύη και την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων και των λαών πρέπει να ενισχυθεί.
– Η Εκκλησία της Αλβανίας είναι η πιο φτωχή από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Παρ’ όλα αυτά, έχετε επιτελέσει ένα τεράστιο έργο εκκλησιαστικό και κοινωνικό. Πώς χρηματοδοτούνται αυτά τα έργα; Από πού προέρχονται οι οικονομικοί πόροι;
- Υπήρξε ευρύτατη αρωγή από χιλιάδες επωνύμους και ανωνύμους δωρητές από διάφορες χώρες. Η μεγαλύτερη βοήθεια προέρχεται από την Ορθόδοξη Ελλάδα, από επισήμους φορείς που έδειξαν ιδιαίτερη κατανόηση, από διαφόρους οργανισμούς, επιχειρήσεις και Τράπεζες, από το Διορθόδοξο Κέντρο “Πορευθέντες” και από διάφορα ιδρύματα, π.χ. Ωνάσειο, Νιάρχου, Κωστοπούλου κ.ά. Επίσης, ορισμένες Εταιρείες μας προσφέρουν υλικά όπως σίδηρο, τσιμέντο, αλουμίνιο, παράθυρα είτε με μεγάλη έκπτωση ή και δωρεάν. Αλλά και χιλιάδες απλοί πιστοί προσέφεραν από το υστέρημά τους, “ων τα ονόματα εν βίβλω ζωής”. Υπάρχουν επίσης δωρητές από την Κύπρο και από άλλες χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής και Αυστραλίας, καθώς και διεκκλησιαστικοί οργανισμοί.Ορισμένες φορές στο αδιέξοδο ερχόταν μια απάντηση από εκεί που δεν το φανταζόμαστε. Περιορίζομαι σε τρεις περιπτώσεις. Τον Οκτώβριο του 2000, στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων δύο ηλικιωμένες κυρίες, οι αδελφές Σβ. από τα Ζαγοροχώρια επέμεναν να με δουν. Αφού μου προσέφεραν μια ανθοδέσμη, διηγήθηκαν ότι στον πόλεμο του ‘40, ο αδελφός τους σκοτώθηκε. Η μητέρα τους άφησε εντολή να μην πειράξουν τη σύνταξή του. Όλα αυτά τα χρόνια μάζευαν τα χρήματα σκεπτόμενες να τα προσφέρουν για κάτι αξιόλογο. Άνοιξα τον φάκελο που μου έδωσαν και είδα μια επιταγή: Τέσσερα εκατομμύρια δραχμές. Δεν υπήρχε περίπτωση να βρούμε πού είναι ο τάφος του αδελφού. Την ανθοδέσμη την απόθεσα στο μοναδικό στρατιωτικό νεκροταφείο στο Βουλιαράτι. Και τα χρήματα του πεσόντος στο οικοτροφείο Νεανίδων Λυκείου της Εκκλησίας μας.
Το 2002, ένας άγνωστός μου έως τότε ευπατρίδης Κύπριος, ο κ. Χ.Κ., έστειλε περίπου 278.000 δολάρια για το φιλανθρωπικό έργο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας. Στα τέλη του 2006 μού γνωστοποίησαν ότι ο Π.Κ., τον οποίο δεν είχα ποτέ γνωρίσει, άφησε ολόκληρη την περιουσία του, περίπου 2,5 εκατομμύρια ευρώ, για το ανθρωπιστικό έργο της Εκκλησίας μας. Υπάρχει βεβαίως και η συνεχής προσφορά των Ορθοδόξων της Αλβανίας. Μερικές μάλιστα απλές γυναίκες στη διαθήκη τους άφησαν το μικρό τους σπίτι στην Εκκλησία. Κάθε φορά που δίνεται η ευκαιρία, αισθανόμαστε το χρέος να εκφράσουμε την ολόψυχη ευγνωμοσύνη μας στους χιλιάδες δωρητές, οι οποίοι σε κρίσιμες στιγμές μάς βοήθησαν, χωρίς θόρυβο και χωρίς να το περιμένουμε. Γενικά, όλη αυτή η οικονομική προσπάθεια στηρίχθηκε στην υπομονετική αναζήτηση πόρων, στην προσεκτική, έντιμη διαχείριση, και προπαντός στην πίστη στον λόγο του Κυρίου, “ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του θεού και την δικαιοσύνην αυτού και ταύτα πάντα προστεθήσετε υμίν” (Ματθ. 6:33).
Η χριστιανική αγάπη δεν έχει όρια
– Γιατί περιθάλψατε το 1999 στην Αλβανία τους μουσουλμάνους από το Κοσσυφοπέδιο;
– Περιθάλψαμε πρόσφυγες. Δεν ρωτήσαμε τι είναι, από που έρχονται, τι πιστεύουν. Το πιο σημαντικό για τον ταλαιπωρημένο είναι να σεβαστείς την αξιοπρέπειά του. Θα ήταν βεβαίως δυνατόν να αδιαφορήσουμε. Δεν μπορούσαμε όμως να λησμονήσουμε τα λόγια του Χριστού: "Επείνασα και εδώκατέ μοι φαγείν. Ξένος ήμην και συνηγάγετέ με". Δεν είδαμε το θέμα πολιτικά ούτε το φορτίσαμε θρησκευτικά. Το αντιμετωπίσαμε νιώθοντας δίπλα μας πάσχοντες συνανθρώπους μας.
Άλλωστε, μια ανάλογη στάση κρατήσαμε όλα τα χρόνια από τότε που ανασυγκροτήθηκε η Εκκλησία μας. Φροντίσαμε να είμαστε παρόντες στις ανάγκες και τον πόνο της κοινωνίας. Ιδιαίτερα σε περιόδους πολιτικο-κοινωνικής κρίσεως της χώρας (1992, 1994, 1997), συγκεντρώσαμε και διανείμαμε σε διάφορες πόλεις και χωριά χιλιάδες τόνους τροφίμων, ρουχισμού, φαρμάκων, και προσφέραμε ιατρικό υλικό σε πολλά κοινωφελή αλβανικά ιδρύματα. Δεν περιορίσθηκε το ενδιαφέρον μας μόνο στους Ορθοδόξους. Η χριστιανική αγάπη δεν γνωρίζει όρια φυλετικά, θρησκευτικά, πολιτικά. Ο Κύριός μας υπήρξε σαφής: “Ει αγαπάτε τους αγαπώντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί; Και εάν αγαθοποιήτε τους αγαθοποιούντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί;” Προσπαθήσαμε να είμαστε συνεπείς προς τον δικό Του τον λόγο, το δικό Του πνεύμα. Και αυτό εκτιμήθηκε όχι μόνο στην Αλβανία και στα Βαλκάνια, αλλά γενικότερα σε πολλά χριστιανικά και μουσουλμανικά περιβάλλοντα.
Οι δύο Εκκλησίες πέρασαν διά πυρός και σιδήρου
– Ποιες είναι οι προσδοκίες σας για την επίσκεψή σας στην Κύπρο;
– Πρόκειται για την πρώτη ειρηνική επίσκεψη αντιπροσωπείας της Ορθοδόξου Αυτοκέφαλου Εκκλησίας της Αλβανίας στην Κύπρο. Αυτού του είδους οι επαφές βοηθούν στην καλύτερη αλληλογνωριμία και τονίζουν την ενότητα της Ορθοδοξίας.Συγχρόνως προσφέρουν πολύτιμη ανταλλαγή πείρας, αλλ’ ακόμα και την συμπαράκληση και την αλληλοενίσχυση. Και οι δύο Εκκλησίες έχουμε περάσει “διά πυρός και ύδατος”. Η Εκκλησία της Αλβανίας επί 23 ολόκληρα χρόνια αντιμετώπιζε τον πιο αδυσώπητο διωγμό και πολλοί την είχαν οριστικά νεκρή. Δόξα τω θεώ, τα τελευταία 17 χρόνια ζει το θαύμα και την αγαλλίαση της Αναστάσεως. Με πόνο παρακολουθούμε τις ταλαιπωρίες και τις αδικίες που υφίσταται ο εκλεκτός κυπριακός λαός και με θαυμασμό βλέπουμε τον ηρωισμό, την αντοχή, την ακάματη δημιουργικότητά του. θα έχουμε, λοιπόν, τη χαρά να δοξολογήσουμε από κοινού “τον Θεόν πάσης παρακλήσεως, τον παρακαλούντα ημάς επί πάση τη θλίψει ημών”, να γνωρίσουμε εκ του σύνεγγυς τον ευλογημένο αγώνα της Εκκλησίας της Κύπρου στους διαφόρους πνευματικούς και κοινωνικούς τομείς και να συσκεφθούμε αδελφικά για τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζει γενικότερα η Ορθόδοξη Εκκλησία για την κοινή μαρτυρία της Ορθοδοξίας στη σύγχρονη οικουμένη.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ο ποιμένας του στοχασμού, της δημιουργίας και της ειρήνης, σε αποκλειστική συνέντευξή του στον «Φ», αναφέρεται στην επικείμενη σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που θα γίνει στις 9 Οκτωβρίου στην Κωνσταντινούπολη, στις σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας και στο διάλογο μεταξύ Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, για τον οποίο επισημαίνει ότι, «η ουσιαστική συμβολή μας δεν είναι ο συμβιβασμός, ή η σιωπή, αλλά η κριτική σκέψη, η προσφορά του θησαυρού της ορθόδοξης παράδοσης και θεολογίας, που συνδέει οργανικά το σήμερα με την αποστολική εποχή».
– Τι σημαίνει για την Ορθοδοξία σήμερα το Φανάρι;
– Το «Φανάρι» είναι η πρωτόθρονη Ορθόδοξη Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που στέκει όρθιο και εδραίο διαφυλάσσοντας την πολύτιμη εμπειρία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Σήμερα, έχει τη μεγάλη ευθύνη και το προνόμιο του συντονισμού της συνεργασίας των Αυτοκέφαλων και Αυτονόμων Ορθοδόξων Εκκλησιών σε μείζονα εκκλησιαστικά ζητήματα, της ενδεδειγμένης στάσεως στις σχέσεις μας με τις άλλες χριστιανικές Εκκλησίες και Ομολογίες και με τα άλλα θρησκεύματα, και της κοινής πορείας για τη μαρτυρία της Ορθοδοξίας στη σύγχρονη οικουμένη.
Αλλ’ ακόμη, έχει κληθεί να λαμβάνει πρωτοβουλίες για την επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν στη ζωή των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών - όταν γίνει επίκληση του «εκκλήτου», η οποία προβλέπεται από το κανονικό δίκαιο, η ζητηθεί η βοήθειά του. (Όπως συνέβη τα τελευταία χρόνια με ζητήματα που ανέκυψαν στα Πατριαρχεία Ιεροσολύμων, Βουλγαρίας, και προσφάτως στην Εκκλησία της Κύπρου). Όσο για την Εκκλησία της Αλβανίας, με ευγνωμοσύνη πάντοτε σκεπτόμεθα ότι η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, σε όλη την περίοδο του διωγμού διατηρούσε άσβεστο το ενδιαφέρον για τη δοκιμαζόμενη Εκκλησία. Στην κρίσιμη στιγμή, το 1991, όταν κατέρρευσε το ολοκληρωτικό καθεστώς, έσπευσε να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες για να επιτευχθεί ταχύτατα η ανασύστασή της.
Η ύπαρξη ενός πανορθοδόξου συντονιστικού κέντρου, με ευρύτατη οικουμενική πείρα και ορθά ανακλαστικά, είναι πολλαπλώς πολύτιμη στη σύγχρονη εποχή των ραγδαίων παγκοσμίων εξελίξεων.
Το γεγονός ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν έχει σήμερα υπό την άμεση ποιμαντορική του ευθύνη το πολυπληθές ποίμνιο παλαιοτέρων εποχών δεν εμποδίζει αυτό τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο, τον οποίο επιτελεί «ως ο διακονών», «ο ηγούμενος ως ο διακονών» (Λουκ. 22:26 - πρβλ. Μάρκ. 9:35). Και όλοι μας, στη θέση ευθύνης που μας αναλογεί, έχουμε το χρέος να συμπαραστεκόμεθα και να συνεργαζόμεθα δημιουργικά στην εκπλήρωση αυτής της οικουμενικής του αποστολής.
–Ποια είναι η σημασία του κειμένου της Ραβέννας αναφορικά με το διάλογο για την αποκατάσταση της ενότητος Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας; Πώς βλέπετε να συνεχίζεται ο διάλογος μεταξύ των δύο Εκκλησιών;
– Ο δρόμος του χωρισμού που δημιούργησε το σχίσμα υπήρξε μακρύς. Και ο δρόμος της προσεγγίσεως είναι φυσικό να είναι επίσης μακρύς. Μη λησμονούμε ότι πολλές γενεές χριστιανών σε άλλες χώρες, της Ευρώπης και άλλων ηπείρων, γεννήθηκαν, έζησαν επί αιώνες και διαμορφώθηκαν μέσα στην παράδοση άλλης ομολογίας. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για την προσέγγιση από το διάλογο, από την προσπάθεια αποσαφηνίσεως των διαφορών, από την τεκμηρίωση των απόψεων των δύο πλευρών. Το κείμενο της Ραβέννας είναι σημαντικός σταθμός και επισημαίνει κρίσιμα θέματα. Δεν είναι ασφαλώς το τέρμα. Θα απαιτηθούν πολλή προσπάθεια, υπομονή και κόπος.Πάντως, από το πνευματικό ψυχροπολεμικό κλίμα που ζούσαμε παλαιότερα έως και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, παρατηρείται αισθητή βελτίωση στις σχέσεις των χριστιανών και στην κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της κάθε πλευράς, στην καλλιέργεια της επιθυμίας για προσέγγιση. Προφανώς υφίστανται πολλά ζητήματα, θεολογικά, εκκλησιολογικά, πρακτικά, τα οποία χωρίζουν τις δύο Εκκλησίες. Η υπεύθυνη και συστηματική εξέταση διαφόρων θεμάτων είναι αναγκαία. Κανείς όμως από όσους μετέχουν στους διάλογους αυτούς δεν είναι διατεθειμένος να αρνηθεί την ορθόδοξη ταυτότητά του ή να κάνει συμβιβασμούς στην πίστη του προδίδοντας την ορθόδοξη παράδοση.Άλλωστε, η ουσιαστική συμβολή μας δεν είναι ο συμβιβασμός ή η σιωπή, αλλά η σοβαρή κριτική σκέψη, η προσφορά του θησαυρού της ορθόδοξης παραδόσεως και θεολογίας που συνδέει οργανικά το σήμερα με την αποστολική εποχή.
– Ποιος είναι ο μεγαλύτερος πειρασμός για τους αρχιερείς;
– Το να λησμονούμε ότι είμαστε «υπηρέται Χριστού και οικονόμοι μυστηρίων Θεού» (Α΄ Κορ. 4:1), του Θεού της αγάπης• συγχρόνως, το να αδιαφορούμε για την αρχή πού θέσπισε ο Κύριος μας: «εί τις θέλει πρώτος είναι, έσται πάντων έσχατος και πάντων διάκονος» (Μάρκ. 9:35). Και τελικά, να αιχμαλωτιζόμεθα σε κάποια από τις ποικίλες μορφές εγωισμού, υπακούοντας όχι στο θέλημα του Θεού αλλά στο δικό μας θέλημα.
– Θα αποκατασταθούν οι σχέσεις Φαναρίου - Μόσχας;
– Το πιστεύω. Μαζί με πολλούς άλλους, το θεωρώ πρωταρχικής σημασίας. Προσευχόμεθα και στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, συμπαραστεκόμεθα. Τα προβλήματα είναι γνωστά. Αλλά ο διάλογος για την ενδεδειγμένη λύση τους συνεχίζεται και τελευταίως νομίζω ότι έχει γίνει πιο γόνιμος. Η κοινή ορθόδοξη πίστη, η κοινή παράδοση, η κοινή λατρεία, η κοινή χορεία των αγίων, αλλά κυρίως η χάρη του Θεού, είναι πολύ δυναμικοί παράγοντες που εξουδετερώνουν άλλες κοσμικής νοοτροπίας τάσεις και βλέψεις.
– Ποια σημασία αποδίδετε στην επικείμενη Σύναξη των Προκαθημένων;
– Οι Συνάξεις αυτού του είδους άρχισαν την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνος. Και παρόλο που δεν είναι ακόμα θεσμοθετημένες, τις θεωρώ πολύ σημαντικές. Μακάρι να γίνονται πιο συχνά. Η τελευταία ήταν τo 2000. Έκτοτε, έχουν ενθρονισθεί έξι νέοι Προκαθήμενοι, οι οποίοι δεν είχαν μέχρι τούδε την ευκαιρία να μετάσχουν σε μια τέτοια Σύναξη. Είναι πολλαπλά χρήσιμο και σημαντικό, οι Προκαθήμενοι των κατά τόπους Αυτοκέφαλων Εκκλησιών να συναντώμεθα όλοι μαζί, να αλληλοενισχυόμεθα, να μελετούμε από κοινού τα θέματά μας, με κριτικό πνεύμα, ειλικρίνεια και διάθεση αυτοκριτικής. Βεβαίως, δεν πρόκειται μέσα σε λίγες μέρες να πάρουμε θέση για όλα τα υφιστάμενα ζητήματα. Αλλά, αυτό καθεαυτό το γεγονός, ότι οι Ορθόδοξοι Προκαθήμενοι συλλειτουργούμε, έχουμε την ευκαιρία να συσκεπτόμεθα και να συνυπογράφουμε ένα κοινό μήνυμα, προσφέρει παράκληση και κατεύθυνση στο ορθόδοξο πλήρωμα και συγχρόνως αποτελεί μια υπεύθυνη ορθόδοξη φωνή και μαρτυρία για τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο και τη σύγχρονη οικουμένη. Ειδικότερα φέτος, την επικείμενη Σύναξη των Προκαθημένων στην Κωνσταντινούπολη θα ακολουθήσει ένα επιστημονικό -βιβλικό Συμπόσιο με βασικό θέμα το μήνυμα του Απ. Παύλου σήμερα προς τον κόσμο και δη προς τους εκκλησιαστικούς ποιμένες. Το Συμπόσιο θα συνδυασθεί με προσκυνηματικές επισκέψεις σε τόπους όπου εκείνος κήρυξε, γεγονός που θα προσφέρει σημαντικό υλικό για σκέψη, αυτοκριτική, προσωπική ανανέωση.
