© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Δευτέρα 19 Απριλίου 2021

Κωστής Παλαμάς: ΑΠΑΝΤΑ, τ. 8ος. Περάσματα και χαιρετισμοί, Οι νύχτες του Φήμιου, Βραδινή φωτιά, Πρόσωπα και μονόλογοι

Αθήνα, Ίδρυμα Κωστή Παλαμά 2020 


Προμετωπίδα πρώτη:

Η φιλολογική έκδοση των Aπάντων του Κωστή Παλαμά αποτελεί την πρώτη πλήρη έγκυρη συναγωγή του συνόλου του δημοσιευμένου και ανέκδοτου έργου του ποιητή . Πραγματοποιείται υπό την εποπτεία του «Ιδρύματος Κωστή Παλαμά» με την επιμέλεια ομάδας φιλολόγων.

Αφιερώνεται στον Γ. Κ. Κατσίμπαλη.

Διοικούσα επιτροπή του Ιδρύματος:

Πρόεδρος: †Κική Δημουλά, Αντιπρόεδρος: Π.Δ. Μαστροδημήτρης, Γεν. Γραμματέας: Κ.Γ. Κασίνης, Ταμίας: Πολυάνθη Τσίγκου, Μέλη: Μιχάλης Μερακλής, Γεράσιμος Ζώρας, Γ.Γ. Κατσίμπαλης, Κώστας Χατζηαντωνίου, Γιάννης Ξούριας, Δέσποινα Δούκα.    

Τη γενική φιλολογική εποπτεία είχε ο Κ. Γ. Κασίνης και την επιμέλεια του συγκεκριμένου τόμου ο Γεράσιμος Γ. Ζώρας.

Όπως βλέπουμε η επιτροπή είναι επιφανής και πολλά από τα μέλη της απόγονοι σπουδαίων μεγάλων Δασκάλων μας.

Προμετωπίδα δεύτερη και Αφιέρωση του Παλαμά:

                                    Στον φίλο μου  

                               Γεώργιο Κ. Κατσίμπαλη

Με τη συγκίνησή μου για την αγάπη του προς το έργο μου και περισσότερο για την προσοχή που δίνει στο κοίταγμά του

                                        Αφιερώνω

το βιβλίο μου. Περισυλλογή και τούτο καρπών μιας πολύσπορης φαντασίας εντυπωσιακής, λυρικής, κυριώτατα, που είναι πρώτη αρχή της όχι τα γύρω της, αλλά τα μέσα της. Έπρεπε γρήγορ’ αργά κι αυτοί να ’ρθούνε στο φως, όσο κι αν ίσως η πατριδολάτρισσα ψυχή του φίλου μου λαχταρούσε κάποτε «Το τραγούδι του Καραϊσκάκη», άλλου βιβλίου το τύπωμα θα έβλεπεν εγκαρδιότερα. Αλλά ο καιρός βιάζει, και μιας καρδιάς τα ευχαριστήρια πάντ’ ανυπόμονα να δηλωθούν. Άλλως τε και τα φαντάσματα, που με περικυκλώνουν για να μου γίνουν πλάσματα, δεν ακούν προγράμματα και δεν αναγνωρίζουν ιεραρχία.

15 Ιουνίου 1930                                                   ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

Με τις παραπάνω προμετωπίδες μπαίνουμε στο ογκώδη, όγδοο τόμο, των Απάντων του Παλαμά, που εξέδωσε το Ίδρυμα, με τη χορηγία του Συλλόγου «Οι φίλοι του Μουσείου Δροσίνη», με άλλα λόγια της κυρίας Ελένης Βαχάρη, η οποία γενναιόδωρα ανέλαβε το κόστος.  

Κοντεύουν εκατό χρόνια που ο Παλαμάς παρέδωσε το υλικό που περιλαμβάνει ο τόμος των 700 σελίδων και μας δείχνει τι ήταν εκείνο που έκανε το ποιητή να επισπεύσει την έκδοση, καθώς και τι είναι εκείνο το οποίο θα ήθελε ο φίλος του ο Κατσίμπαληςˑ Και ποιος δεν θα το ήθελε. «Αλλά» αφενός ο «καιρός βιάζει», αφετέρου τα «φαντάσματα που με περικυκλώνουν για να μου γίνουν πλάσματα δεν…», όπως λέει. Ο Παλαμάς θα ζήσει 13 χρόνια ακόμα. Θα πεθάνει στις 27 Φεβρουαρίου του 1943 και η κηδεία του αφενός με τον Σικeλιανό, αφετέρου με τον Κατσίμπαλη, «Ηχήστε οι σάλπιγγες… σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα»,  ο πρώτος, «Σε γνωρίζω από τον κόψη του σπαθιού την τρομερή», ο δεύτερος και η κηδεία έγινε Εθνικό Συλλαλητήριο με την παρουσία των δυνάμεων κατοχής. Κι έτσι ο γέρων πέρασε στην αιωνιότητα.  

Κράτησε τα ηνία στο χώρο των Γραμμάτων περισσότερο από πενήντα χρόνιαˑ κι αυτός ήταν ο δικός του Χρυσούς αιώνα, ανάλογος με εκείνον του Περικλή. Έψαλε δόξες και νίκες, θρήνησε για τις ήττες, έδωσε κουράγιο για τα επικαιρικά και στοχάστηκε τα αιώνια. Αλλά όπως και ο ίδιος το είπε και όπως η ζωή το αποδεικνύει, ο χρόνος έτρεχε και τον προσπερνούσε, φέρνοντας νέα ρεύματα των οποίων την σημασία δεν είχε τη δύναμή ή ίσως τη θέλης να αξιολογήσει σωστά.

Τα γεγονότα τον εξεπέρασαν. Η ποίησή του όπως παραμένει πάντα σταθερό θεμέλιο για να έχουν τόπο να στέκονται οι νεότεροι για να κάνουν την επανάστασή τους. Πόλεμος πατήρ πάντων και αέναη αλλαγή ο νόμος της ζωής.

Ακέρια καμιά ζωή, μηδέ και ημέρα/ με πρωί μεσημέρι βράδι,/

στιγμής μονάχα ανάσαμα ή φοβέρα,/κι αστραπής ξαφνικό στο σκοτάδι

 ……………………………………..…………………………….

Της ρίμας γλήγοροι ενθουσιασμοί,/ της καρδιάς ευκολόσβηστες φωτιές,/ Περάσματα όλα και Χαιρετισμοί,/ του έρωτα πάντα πλάστρες σαϊτιές.

Αυτές είναι η πρώτη  και η τελευταία στροφή του ποιήματος με το οποίο μας καλωσορίζει  ο ποιητής στον όγδοο τόμο του και μας θυμίζει πως τίποτα δεν είναι τέλειο, όλα μια ανάσα και μια αστραπή, όλα περνούν αλλά του έρωτα οι σαϊτιές είναι πλάστρες.  Και ιδού η κινητήρια δύναμη. Μετά έρχεται η «Αλήθεια» και είναι πλέον η ώρα να την αναγνωρίσει.

Είναι στοχαστικός, δέχεται τα πάντα και το σκούντημα του αγκώνα (άραγε εδώ μας κάνει κλικ  ο Ρίτσος;).

Στους στίχους  του βρίσκουμε συχνά τα «δεκαοχτώ» ή τα «είκοσι χρόνια», τα «ωραία νιάτα» τα φευγάτα, το «Φόρεμα… θησαυροφυλάχτρα θήκη», «Μα ό,τι κι αν φορέσης ό,τι κι αν ντυθής/ με τη θεία της χάρης γύμνια πάντ’ ανθείς».  

-Ποιος είσαι, Πόθεν έρχεσαι; -Τι με ρωτάς; Τι μου ζητείς;  

Τα χέρια μου στην άρπα θα τα βάλω.

- Ποιος είσαι; -Ο Φήμιος είμαι, ο ποιητής

- ερώτων, θεών, ανθρώπων. Τίποτ’ άλλο 

 

                                              (21)

                   Φήμιε, γερνάς, περνάς

 Κόψε το πια το μέλι, γιατί κ’ οι ανθοί κουράστηκαν από το βύζασμά σου».


Στον δρόμο του θα συναντήσει την «καλύβα», τη «Βεατρίκη», την «Παναγία», τον κόκκινο κρίνο:

-Κρίνε, πες μου: πού την ηύρες

 Τη ρηγάδικη πορφύρα;

-Πέθαν’ ένας ρήγας, ο Έρωταςˑ

Έσκυψα, τον έγδυσα, την πήρα


                                   ΑΦΡΟΔΙΤΗ

Από το παραθύρι σου στο ερημικό σου σπίτι

 τ’ άστρο για ιδές το χωριστό, για ιδές την Αφροδίτη.

Η αυγή το λέει αυγερινό

κ’ η νύχτα αποσπερίτη.

Διπλό αστέρι, εσύ κ’ εγώ. Μια μοίρα μας ενώνει.

Εσέ η αυγή σε χαιρετά κ’ εμέ η βραδιά με ζώνει.

Εσύ το ρόδο στη ζωή, στον ίσκιο  εγώ τ’ αηδόνι.


Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και με συγκίνηση διαβάζουμε μικρά σημειώματα, στα οποία ο ποιητής μας εξηγεί γιατί δεν εκδόθηκαν με τη συλλογή στην οποία ανήκαν, και σε αυτά περιλαμβάνονται και τα  «Παραλειπόμενα της Ηγησώς».  Που «θ’ άξιζε, είπα,  να ιδούνε, κι ας είναι αργά, το φως, κι ας είναι στίχοι του1892».

Με συγκίνηση επίσης διαβάζουμε τα αφιερωμένα  σε ομότεχνου και όχι μόνο, όπως: «ΣΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΠΟΥ ΗΡΘΑΝΕ ΚΑΙ ΠΕΣΑΝΕ ΚΑΙ ΠΈΣΑΝΕ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΜΑΣ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821»,

 «ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΥΚΟΥΤΡΗ», ακόμα

       ΣΤΟ ΔΡΟΣΙΝΗ ΓΙΑ ΤΑ ΦΕΥΓΑΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ ΤΟΥ:

                  Τα χελιδόνια δεν περνάν,

                  αφεύγατα, όπου βλέπει κι όποιον ξέρει

                  στης ιδέας τον ουρανό μηνάν

                  πάντα πως είναι καλοκαίρι  

                                (12 Μάρτη 1936)

                  

 ΣΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ

Μ’ αρμάτωσες με το μανδύα τον ιερό μιας πίστης,

όμως εσύ είσαι κι ο ιερός, ποιητής, μύστης.

Μα πώς να σου παρασταθώ, και πώς μ’ εσέ να τρέξω;

Στα πάντα μέσα βρίσκεσαι κ’ είμαι στο πάντα απ’ έξω.


Έχει τη σημασία της η προφητική φράση της Κοτοπούλη στην κηδεία του Παλαμά! «Είναι ο Σικελιανός που θάβει τον Παλαμά».

Και άλλο επίσης συντεχνιακά ενδιαφέρον:


                               ΣΤΟΝ Κ. ΤΣΑΤΣΟ

                        Τα συνταιριάζεις τα νοητά και τ’ αντηχείς τα θεία,

    κριτής, ματιά, φωνή, με τη φιλοσοφία.

   Μα ο στοχασμός που πιο ψηλά θα πάη και θα κρατήση  

   αγάπες είναι κ’ εμπνοές, πιο σοφές από την κρίση.

 

(Ιδού η πηγή του περίφημου Διαλόγου για την ποίηση με τον Γιώργο Σεφέρη, όπου ο Τσάτσος υπερασπίζεται τις απόψεις του ως Παλαμάς)

Είναι πολλές οι αφιερώσεις αλλά και πάλι θα σταθώ στο συντεχνιακό:

                                      

ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ

                                                               Το δικό σου χαμόγελο μου φτάνει.

                                                        Γ. Ρίτσος «Το τραγούδι της αδελφής μου»

         Το τραγούδι σου είν’ από ιχώρ κ’ είν’ από αιθέρα.

         Όρθρος καθαρής αυγής φέρνει την ημέρα.

         Γλήγορο αργοφλοίσβισμα της γαλάζια πλάσης.

        Να παραμερίσουμε για να περάσης.

            25 Ιoυλίου 1937


Στον τόμο υπάρχουν «Σημειώσεις και Σχόλια» σχετικά με τις διαφορές που παρατηρούνται  ανάμεσα στο χειρόγραφο και στο εκτυπωμένο κείμενο που αφορούν τη γλώσσα, τη μορφή, ελλείψεις και συμπληρώματα, διαγραφές κ.λπ. Τέλος Ευρετήριο τίτλων και πρώτων στίχων, ονομάτων, χρονολόγια και άλλα χρήσιμα στον μελετητή κυρίως.

Η έκδοση του 8ου τόμου συμπληρώνει το μέγα κεφάλαιο Παλαμάς με την φροντισμένη έκδοση του Ιδρύματος  Κωστή Παλαμά.

Ανθούλα Δανιήλ


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails