© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Τρίτη 10 Μαΐου 2016

Για το βιβλίο “Θέλξις Σαπφώ. Δεκαπέντε μελετήματα”

Επιλογή-Επιμέλεια: Μαίρη Ι. Γιόση, Δήμητρα Κιούση, Άννα Τάτση
Εκδ. Σμίλη 2004

Γράφει η ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ

Έτος σημαδιακό για την Ελλάδα το 2004. Ολυμπιακοί Αγώνες (ανεξαρτήτως από το τι μας στοίχισαν και πώς αξιολογήθηκαν αργότερα), μια λαμπρή ατμόσφαιρα, την οποία είχε προετοιμάσει εκείνο το ενθουσιαστικό EURO και φυσικά συνοδεύτηκε και από άλλα σημαντικά γεγονότα. Σ’ αυτά είναι και η έκδοση του βιβλίου, Θέλξις ΣΑΠΦΩ, Δεκαπέντε μελετήματα. Οι δεκαπέντε μελετητές και οι αντίστοιχοι μεταφραστές είναι: Bruno Gentili (Θεοδώρα Πανοπούλου), Claude Calame (Πατρίτσια Κολαΐτη), Jane McIntosh Snyder (Ευγενία Δ. Μακρυγιάννη), John J. Winkler (Παναγιώτης Φανάρας), Ellen Greene (Νίκος Σκιαδόπουλος), André Lardinois (Λένια Τζαλλήλα, Patricia A. Rosenmeyer (Αγγελική Λάλου), ilja Leonard Pfeijffer (Δήμητρα Κιούση), Keith Stanley (Γαβριέλα Σωτηροπούλου), Charles Segal (Δήμτρα Κιούση), Eva Stehle Stigers (Διοτίμα παπάδη), Jensper Svenbro (Πηνελόπη Σκαρσούλη), Emmet Robbins (Μαίρη Ι. Γιόση), Riccardo Palmisciano (Μαίρη Ι. Γιόση- Άννα Τάτση), Anne Carson (Αλεξάνδρα Δ. Μελίστα). Τα ποιητικά αποσπάσματα που παρεμβάλλονται ανήκουν στους Ι.Θ.Κακριδή, Δανιήλ Ιακώβ, Παναγή Γ. Λεκατσά, Ι. Ν. Καζάζη, Οδυσσέα Ελύτη, Μ. Γιόση.

Ο εύρωστος τόμος, και από άποψη όγκου αλλά και από άποψη μελετών και μελετητών, αρχίζει και τελειώνει με παραδοξότητα. Το πρώτο κείμενο δεν έχει σχέση με τη Σαπφώ και το τελευταίο «συκοφαντεί» τον Αριστοτέλη (τα εισαγωγικά είναι του βιβλίου). Όμως και τα δύο αυτά κείμενα δίνουν το χωροχρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται το έργο της μεγάλης αυτής ποιήτρια της αρχαιότητας αλλά και την ποικιλία των ερμηνειών της ποιητικής της. Από τους δύο άξονες, γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η μελέτη, ο ένας ερευνά την ποιητική δημιουργία από τη σκοπιά της κοινωνικής ανθρωπολογίας και ο άλλος από τη σκοπιά της ποιητικής της. Στις δεκαπέντε μελέτες αναπτύσσονται θέματα σχετικά με την ερμηνεία του σαπφικού κειμένου, τον διάλογο με άλλα παρεμφερή κείμενα, τη δημιουργία σε σχέση με το φύλο, τη σχέση της Σαπφούς με την ποιητική παράδοση. Εξετάζεται το λυρικό εγώ, ο ποιητικός χαρακτήρας και η σχέση με το κοινό, ο δημόσιος και ιδιωτικός χαρακτήρας της ποίησης και παρεμφερώς η «διπλή συνείδηση» της ποίησης και η διάκριση «αρσενικό-θηλυκό», από όπου θα προκύψει και το γυναικείο «ενεργητικό» ερωτικό υποκείμενο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, και θίγεται στο βιβλίο, ότι η Σαπφώ δημιουργούσε στον κλειστό κύκλο της σχολής της, επομένως τα ποιήματα είναι ιδιωτικά, αλλά και κατά μίαν έννοια δημόσια. Υποθέσεις ιδιωτικές εξομολογημένες σε σένα δημοσίως, καθώς θα έλεγε και ο Τ. Σ. Έλιοτ.

Στο κείμενο του Segal θα δοθεί έμφαση στην λειτουργική διάσταση της ποίησης της Σαπφούς και θα ερευνηθεί η σχέση των ποιημάτων με τους θρήνους, τις προσευχές και τα επιθαλάμια. Σχέσεις παρόμοιες θα ανευρεθούν και σε άλλα παλαιότερα κείμενα και στον Όμηρο, σχέσεις με την Αφροδίτη, τον έρωτα και τις Μούσες, σαν η Σαπφώ, μέσω της ποιητικής της να προσπαθεί να ταυτιστεί με την πηγή έμπνευσής της, την Αφροδίτη, τον έρωτα και τις Μούσες. Σκανδαλίζει ιδιαιτέρως η παρατήρηση ότι «σκοπεύουμε να ανακαλύψουμε σ’ αυτήν, αν και ό,τι περιμένουμε πλέον να βρούμε είναι, πιθανότατα, το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που είχαν ανακαλύψει οι παππούδες μας. Όπως ο Νάρκισσος καθρεφτιζόμαστε στο νερό». Επίθεση στους ερευνώντες τα ομοερωτικά ποιήματα έκανε ο Βιλαμόβιτς το 1896, ο οποίος υποστήριξε ότι η Σαπφώ ήταν διευθύντρια παρθεναγωγείου με θρησκευτικό χαρακτήρα, αφιερωμένου στην Αφροδίτη, περιβαλλόμενη από έναν θίασο κοριτσιών που συμμετείχαν στη λατρεία της θεάς, και ως εκ τούτου τα ποιήματα περιείχαν περιγραφές συνάδουσες με την ιδιότητά τους. Επικαλείται και μαρτυρίες, για την ύπαρξη παρόμοιων σχολών-θιάσων στη Λέσβο, που απαντούν ακόμα και στην Ιλιάδα. Με έμφαση υποστηρίζεται η ιδέα της παραμονής τη Σαπφούς στην ανθρώπινη μνήμη, ότι, δηλαδή, «η ποιήτρια οραματίζεται για τον εαυτό της το είδος του καλού θανάτου που οραματίζεται ο ομηρικός Αχιλλέας», στο κείμενο του Palmisciano.

Το τελευταίο κείμενο, για το οποίο είπαμε πως αποτελεί μια παραδοξότητα, είναι αυτό που «συκοφαντεί» τον Αριστοτέλη. Σ’ αυτό η συγγραφέας εξετάζοντας την ετοιμολογία του ρήματος (σύκα, φαίνω) μας προϊδεάζει για μια άλλη έννοια του ρήματος, αποκαλυπτική μιας αλήθειας και όχι καταδηλωτική ενός ψεύδους, ζητώντας μας να ερευνήσουμε τι είναι η αριστοτελική μίμησις από τη σκοπιά της λυρικής ποιήσεως. Στο κείμενο αυτό έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη σημασία των ονομάτων και την κλίση τους, η οποία τελικώς αποκαλύπτει την «ηδονή της λυρικής ποιήσεως».

Ο Έλληνας αναγνώστης (ελληνική είναι η παρούσα έκδοση) είναι ευνοημένος εκ των πραγμάτων – διαβάζει ελληνική ποίηση- και ευτύχησε να έχει μεταφρασμένα τα ποιητικά αποσπάσματα από επιφανείς Έλληνες, τους οποίους αναφέραμε πιο πάνω, που αγαπούν την ποίηση και, όπως λέει και η Σαπφώ και ο «μακρινός εξάδελφός» της ο Οδυσσέας Ελύτης, το καλύτερο πράγμα στη ζωή είναι αυτό που αγαπάει ο καθένας - «όττω τις έραται». Και στην προκειμένη περίπτωση, την Ποίηση έραται. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails