Ὁμιλία
τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου
κατὰ τὴν ἐκδήλωσιν εἰς τὸ Κολλέγιον Ἀθηνῶν
περὶ τοῦ Κοιμητηρίου τῆς Κοινότητος Σταυροδρομίου
(17 Ἰουνίου 2014)
Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κύριε Ἱερώνυμε,
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Τρανουπόλεως κύριε Γερμανέ, Ἀρχιερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Μεγαλωνύμου Κοινότητος Σταυροδρομίου,
Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι Ἅγιοι ἀδελφοὶ Ἱεράρχαι,
Ἐξοχώτατοι,
Τέκνα ἐν Κυρίω ἀγαπητά,
«Τότε οἱ νεκροὶ πεθαίνουνε, ὅταν τοὺς λησμονᾶνε».
Ἡ ἐπιλογὴ αὐτὴ τοῦ στίχου τοῦ ποιητοῦ Κώστα Οὐράνη ὡς τίτλου τοῦ ἀφιερώματος εἰς τὸ Ρωμαίικον Κοιμητήριον τῆς Θείας Μεταμορφώσεως τοῦ Σισλὶ δὲν ἀνταποκρίνεται μόνον εἰς τὸ θαυμάσιον περιεχόμενόν του ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἀλήθειαν τῶν πραγμάτων.
Καὶ δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ συμβαίνῃ διαφορετικά, ἐφ᾽ ὅσον τὸ Γένος μας ἀνέκαθεν ἐτίμα καὶ ἐμνημόνευε τοὺς νεκρούς του καὶ ἐξέφραζε τὸν πρὸς αὐτοὺς σεβασμὸν διὰ τῆς ἀνεγέρσεως ἐξόχων ταφικῶν μνημείων, τὰ ὁποῖα συντηροῦν τὴν εὐλαβῆ καὶ ἀγαπητικὴν αὐτῶν ἀνάμνησιν ὑπὸ τῶν ζώντων, καὶ θαυμάζονται ἕως τῆς σήμερον ὑπὸ πάντων, ὅπως συμβαίνει διὰ τοὺς περιφήμους τάφους τῶν Ἀτρειδῶν ἐν Μυκήναις ἢ τοὺς ἐν Βεργίνᾳ τάφους τῶν Μακεδόνων βασιλέων.
Οὐδόλως συμπτωματικὸν τυγχάνει ἄλλωστε τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἡμετέρα γλῶσσα, ὁμιλοῦσα περὶ τοῦ τάφου, ἐναλλάσσει τὴν λέξιν ταύτην διὰ τῆς λέξεως μνημεῖον καὶ μνῆμα, ποὺ εἶναι λέξεις προερχόμεναι ἐκ τῆς ἰδίας ρίζης μὲ τὴν μνήμην, διαδηλοῦσα καὶ τοιουτοτρόπως τὴν πρόθεσιν τῶν ὁμιλούντων αὐτὴν νὰ μὴ λησμονήσουν τοὺς νεκρούς των.
Τοὺς νεκροὺς μνημονεύει πάντοτε καὶ ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ὄχι ὡς μὴ ὑφισταμένους, ἀλλὰ ὡς μέλη τῆς ἐν οὐρανοῖς Ἐκκλησίας τῶν πρωτοτόκων, συντηροῦσα τὴν μετ᾽ αὐτῶν ἐπικοινωνίαν διὰ τῆς προσευχῆς καὶ τῆς μνημονεύσεως τῶν ὀνομάτων αὐτῶν εἰς τὴν Ἱερὰν Προσκομιδὴν καὶ εἰς πρὸς τοῦτο τεταγμένας ἐπιμνημοσύνους δεήσεις, προσβλέπει δὲ εἰς τὴν μετ᾽ αὐτῶν συνάντησιν κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς μελλούσης κρίσεως.
Ἀκολουθοῦσα τὴν διττὴν αὐτὴν παράδοσιν ἡ ἐν Κωνσταντινουπόλει Ὁμογένεια, ἐπεδείκνυεν ἔκπαλαι ἰδιαιτέραν μέριμναν διὰ τοὺς κεκοιμημένους καὶ διὰ τὰ Κοινοτικὰ αὐτῆς Κοιμητήρια, μνημονεύουσα τὴν συμβολὴν τῶν κεκοιμημένων εἰς τὴν ἀνάπτυξιν καὶ πρόοδον τῆς Ὁμογενείας, ἡ ὁποία ἀντανακλᾶτο καὶ εἰς τὰ ταφικὰ μνημεῖα τῶν Κοιμητηρίων αὐτῆς.
Ἔξοχον δεῖγμα τῆς ἀκμαζούσης Ὁμογενείας ἀποτελοῦν τὰ μνημεῖα τοῦ ἐν Σισλὶ Ρωμαίικου Κοιμητηρίου, ἔνθα ἀναπαύονται ἐπιφανῆ αὐτῆς μέλη, μεγάλοι δωρηταὶ καὶ εὐεργέται, διακριθέντες εἰς τὴν ζωὴν τῆς Ὁμογενείας καὶ μεγάλως συντελέσαντες εἰς τὴν ἀναγνώρισιν τὴν ὁποίαν ἀπελάμβανεν αὕτη ἐν τῇ Ὀθωμανικῇ Αὐτοκρατορίᾳ κατὰ τοὺς 19ον καὶ 20ὸν αἰῶνας.
Τὸ ὑψηλὸν κοινωνικόν, οἰκονομικὸν καὶ πολιτιστικὸν αὐτῆς ἐπίπεδον κατὰ τὴν περίοδον τοῦ «Τανζιμάτ» ἀποτυποῦται εὐκρινῶς εἰς τὰ μνημεῖα τοῦ Κοιμητηρίου τοῦ Σισλί, ἔργα σπουδαίων καλλιτεχνῶν, παρακολου-θούντων τὰς τάσεις τῆς ἐποχῆς καὶ ἐμπνεομένων ὑπὸ τῆς κλασσικιστικῆς παροδόσεως, τόσον εἰς τὴν ἀρχιτεκτονικὴν τῶν μνημείων ὅσον καὶ εἰς τὰ ταφικὰ ἐπιγράμματα, τὰ ὁποῖα ἐχαράχθησαν ἐπ᾽ αὐτῶν. Διὸ καὶ ὅσοι θεωροῦν ὅτι τὰ Κοιμητήρια εἶναι τόποι σιωπῆς πλανῶνται, διότι Κοιμητήρια ὡς αὐτὸ τοῦ Σισλὶ μαρτυροῦν σαφέστερον παντὸς ἄλλου τεκμηρίου περὶ τῶν πεπραγμένων τῆς Ὁμογενείας.
Τοῦτο ἀναγνωρίζουν, ὡς ἀποδεικνύεται καὶ ἐκ τῶν πράξεών των, ὅσοι ἐπεθύμουν καὶ ἐπιθυμοῦν νὰ διαγράψουν τὴν παρουσίαν τῶν Ρωμηῶν εἰς τὴν Πόλιν καὶ τὴν Μικρὰν Ἀσίαν, ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ ἐξαφανίσουν τὴν οἰκονομικὴν καὶ πολιτιστικὴν αὐτῶν ἄνεσιν, ὅσοι ἐπιθυμοῦν νὰ σβύσουν ὀνόματα, νὰ καταστρέψουν ἔργα τέχνης, νὰ βεβηλώσουν καὶ νὰ προσβάλουν τὴν μνήμην τῶν νεκρῶν καὶ τὰς εὐαισθησίας τῶν ζώντων, προκειμένου νὰ λυγίσουν τὸ φρόνημά των, νὰ ἐμφυτεύσουν φόβον εἰς τὰς ψυχάς των, νὰ βεβηλώσουν τοὺς τάφους τῶν πατέρων των, νὰ διαταράξουν τὴν γαλήνην τῶν κεκοιμημένων, νὰ ἀναγκάσουν τοὺς ζῶντας νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν τόπον των.
Εἰς τὸ πλαίσιον δυστυχῶς τοῦ ἀπαραδέκτου καὶ ἀδίκου αὐτοῦ σχεδίου τὸ Κοιμητήριον τοῦ Σισλὶ ὑπέστη ἐπανειλημμένας βεβηλώσεις καὶ ἐκτεταμένας καταστροφὰς τόσον κατὰ τὰ Σεπτεμβριανά, ὅσον καὶ ἐν συνεχείᾳ μέχρι καὶ προσφάτως. Δὲν ἦτο ὅμως δυνατὸν ἡ Ὁμογένεια νὰ δώσῃ τὴν ἐντύπωσιν ὅτι λησμονεῖ τοὺς νεκρούς της, τοὺς εὐεργέτας καὶ δωρητάς της, τὴν ἱστορίαν της. Διὸ καὶ ὀρθῶς ἀνελήφθη ὑπὸ τῆς δραστηρίου Ἐφοροεπιτροπῆς τῆς μεγαλωνύμου Κοινότητος τοῦ Σταυροδρομίου καὶ μὲ τὴν συμπαράστασιν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μας, πρωτοβουλία πρὸς ἐπισκευὴν τῶν ἐν αὐτῷ ζημιῶν καὶ καταστροφῶν καὶ ἀποκατάστασιν τῶν μνημείων πρὸς προβολὴν τῆς μετ᾽ αὐτῶν συνδεομένης ἱστορίας καὶ μνήμης.
«Οἱ νεκροὶ πεθαίνουνε, ὅταν τοὺς λησμονᾶμε». Καὶ ἡμεῖς διακηρύσσομεν ἀπεριφράστως ὅτι οὔτε εἴμεθα οὔτε θὰ εἴμεθα διατεθειμένοι νὰ τοὺς λησμονήσωμεν. Ὄχι διότι εἴμεθα προσκεκολλημένοι εἰς μίαν στεῖραν προγονολατρείαν, ἀλλὰ διότι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ λησμονήσωμεν τὸ παρελθόν μας, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀγνοήσωμεν, νὰ διαγράψωμεν τοὺς πατέρας καὶ τοὺς προγόνους μας, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποκοπῶμεν ἀπὸ τὰς ρίζας μας. Καὶ αἱ ρίζαι μας εὑρίσκονται εἰς αὐτὸν τὸν τόπον, εὑρίσκονται εἰς τὴν Πόλιν καὶ τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Πόντον, ὅπως εὑρίσκονται καὶ εἰς τὸν Ἑλλαδικὸν χῶρον. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀλλάξῃ αὐτό. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀπεμπολήσωμεν τὰ δικαιώματά μας εἰς τὸν τόπον μας, εἰς τὴν Πόλιν μας. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ χαρίσωμεν τὸν πολιτισμόν μας. Ἡ Πόλις ὀφείλει πολλὰ εἰς τὰς ὀνομαζομένας σήμερον Μειονότητας, διότι αὗται συνδιεμόρφωσαν τὸν πολιτισμὸν καὶ τὴν φυσιογνωμίαν αὐτῆς καὶ συνεισέφεραν τὰ μέγιστα εἰς αὐτά, ὥστε τὰ ἐπιτεύγματά των νὰ ἀποτελοῦν πόλον ἕλξεως τῶν ἐπισκεπτῶν καὶ αἱ διασυνδέσεις των νὰ ἀπεικονίζουν τὸν κοσμοπολιτισμὸν τῆς ἐποχῆς των.
Διὰ τοῦτο καὶ ἀποτελεῖ χρέος μας νὰ διατηρήσωμεν ζῶσαν τὴν μνήμην τῆς παρουσίας τῶν Ρωμηῶν εἰς τὴν Πόλιν. Ἀποτελεῖ χρέος μας νὰ διαφυλάξωμεν καὶ νὰ διασώσωμεν τὰ τεκμήρια τοῦ πολιτισμοῦ μας καὶ νὰ ἀποτρέψωμεν τὴν περαιτέρω φθορὰν ἢ καταστροφὴν αὐτῶν. Ἔχομεν αὐτὸ τὸ χρέος καὶ αὐτὸ τὸ δικαίωμα, ὅπως ἔχομεν τὸ χρέος καὶ τὸ δικαίωμα νὰ προβάλλωμεν τὸν πολιτισμὸν τοῦ Γένους μας καὶ μέσῳ τοῦ Κοιμητηρίου τοῦ Σισλὶ καὶ τῶν ἀριστοτεχνικῶν μνημείων του, τὰ ὁποῖα ἀντανακλοῦν τὴν εὐγένειαν καὶ τὴν ἀρχοντιὰν τῶν πατέρων μας, καὶ συνιστοῦν ὄντως ἓν ἀληθινὸν μουσεῖον ἀρχιτεκτονικῆς καὶ γλυπτικῆς τῆς Ρωμηοσύνης.
Τὸν σκοπὸν τοῦτον ὑπηρετεῖ τὰ μέγιστα καὶ τὸ ἐξαίρετον ἀφιέρωμα τὸ ὁποῖον παρηκολουθήσαμεν πρὸ ὀλίγου εἰς πρώτην προβολήν.Διὰ τὴν πραγματοποίησίν του εἰργάσθησαν μετὰ πολλῆς ἀγάπης καὶ ζήλου πλεῖστοι ὅσοι συνεργάται, ἐκ τῶν ὁποίων ἕκαστος συνεισέφερε κατὰ τὴν ἰδίαν αὐτῷ δύναμιν καὶ τὰς γνώσεις, ἀποβλέποντες εἰς τὴν ἀνάδειξιν τοῦ πολιτιστικοῦ θησαυροῦ τὸν ὁποῖον ἐκληροδότησαν εἰς ἡμᾶς οἱ πατέρες μας, τμῆμα τοῦ ὁποίου τυγχάνει καὶ τὸ Ρωμαίικον Κοιμητήριον τοῦ Σισλί.
Διὰ τοῦτο καὶ συγχαίρομεν ὁλοθύμως καὶ εὐλογοῦμεν πρωτίστως τὸν Ἱερώτατον ἀδελφὸν Μητροπολίτην Τρανουπόλεως κύριον Γερμανόν, Ἀρχιερατικῶς Προϊστάμενον, καὶ τὴν ὑπὸ τὴν προεδρείαν τοῦ Ἐντιμοτάτου καὶ δραστηριωτάτου κυρίου Γεωργίου Παπαλιάρη Ἐφοροεπιτροπὴν τῆς Κοινότητος Σταυροδρομίου, ἡ ὁποία εἰργάσθη ἀόκνως ἐπὶ μίαν τετραετίαν πρὸς πλήρη ἀποκατάστασιν καὶ συντήρησιν τῶν μνημείων καὶ τοῦ ἱεροῦ κοιμητηριακοῦ ναοῦ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου, ὡς καὶ πάντας τοὺς συνδραμόντας καὶ ἐνισχύσαντας τὸ σπουδαῖον τοῦτο ἔργον, εἰς τρόπον ὥστε ὁ χῶρος νὰ εἶναι ἀντάξιος τῆς ἀρχοντιᾶς καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τοῦ Γένους μας, ἔτι δὲ καὶ διὰ τὴν πρωτοβουλίαν τῆς παρουσιάσεως τοῦ ἀφιερώματος τούτου ἐν Ἀθήναις.
Συγχαίρομεν ἀπὸ καρδίας καὶ πατρικῶς εὐλογοῦμεν τοὺς ἀξίους συντελεστὰς τοῦ ἀφιερώματος, μὲ πρῶτον τὸν κύριον Νικόλαον Μιχαηλίδην, ὑπεύθυνον τοῦ σεναρίου καὶ ἐπιμελητὴν τῶν κειμένων, τὴν σκηνοθέτιδα κυρίαν Ἀγγελικὴν Ἀριστομενοπούλου, τὸν συνθέσαντα τὴν μουσικὴν ἐκλεκτὸν συνθέτην κύριον Μίμην Πλέσσαν, τὴν κυρίαν Σίαν Κοσιώνη διὰ τὴν παρουσίασιν καὶ τοὺς καταθέσαντας τὴν προσωπικὴν καὶ ἐπιστημονικὴν αὐτῶν μαρτυρίαν καὶ οὐσιαστικὴν συνδρομὴν εἰς τὴν προσπάθειαν ταύτην.
Εὐχαριστοῦμεν θερμῶς καὶ τὸ Κολλέγιον Ἀθηνῶν διὰ τὴν ἐγκάρδιον φιλοξενίαν τῆς προβολῆς, ὡς καὶ πάντας ὑμᾶς διὰ τὸ ἐνδιαφέρον σας, εὐχόμεθα δὲ ὅπως τὸ ἐσχάτως ἀποκατασταθὲν Κοιμητήριον τοῦ Σισλὶ παραμείνῃ ἐς ἀεὶ ἀψευδὴς μάρτυς τῆς παρουσίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς αἴγλης τοῦ πολιτισμοῦ τῆς Ὁμογενείας μας εἰς τὴν βασιλίδα τῶν Πόλεων, μάρτυς εὔγλωττος καὶ σεβαστὸς ὑπὸ πάντων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου