ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΑΚΡΟΑΤΗ γράφει η ΜΑΡΙΑ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ

Εύστοχος ο προγραμματισμός της Κρατικής Ορχήστρα Αθηνών με τις  «Μουσικές του Νέου Κόσμου» σε μια σειρά συναυλιών, γιατί έτσι δίδεται η ευκαιρία στον ακροατή να έχει μια πληρέστερη εικόνα των συνθετών του Νέου Κόσμου και να ακούει σπουδαίους ερμηνευτές.

Στη δεύτερη συναυλία, στις 8 Νοεμβρίου του 2013, στην Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ακούσαμε έργα Αμερικανών συνθετών του 20ού αιώνα, με πρώτο τον Τσαρλς Άιβς [1874-1954], γηγενή συνθέτη που σπάει τα δεσμά της  παράδοσης και, όπως έκαναν και οι σύγχρονοί του ευρωπαίοι συνθέτες,  ανοίγεται σε νέους μουσικούς ορίζοντες.  

Δημοκράτης, μυστικιστής, συναισθηματικός και μπίζνεσμαν, ο Τσαρλς Άιβς ήταν από τους πρωτοπόρους δημιουργούς και η μουσική του θεωρήθηκε προχωρημένη για την εποχή της. Γράφει το έργο του, «Το Αναπάντητο Ερώτημα» το 1906 και είναι να απορεί κανείς γιατί χρειάστηκαν 40 ολόκληρα χρόνια για να γίνει η πρεμιέρα του, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαρτίου του 1946 στη Νέα Υόρκη. Έκτοτε παραμένει ένα από τα διασημότερα έργα του. Ο τίτλος, «Το Αναπάντητο Ερώτημα», γρίφος από μόνος του, παραπέμπει, με το κεκρυμμένο μυστήριό του, στο «Αίνιγμα» του Έλγκαρ.

«Το Αναπάντητο Ερώτημα», έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, βαθιά στοχαστικό, έχει τον βαρυσήμαντο υπότιτλο:  «Ένας στοχασμός πάνω σε κάτι σοβαρό». Πάνω σε κάτι Σοβαρό! Τραγικό, θα λέγαμε, αφού ο νους αδυνατεί να συλλάβει. Να όμως που έρχεται το συναίσθημα να πληρώσει προς στιγμήν το χάσμα. Αυτό το βαθύ συναίσθημα, που ο υπέροχος Χορός των Εγχόρδων της Ορχήστρας, «Στη Σιωπή των Δρυϊδών», αναδεικνύει την εσωτερική πάλη της κρατημένης σιωπής και συγκλονίζει, προσπαθώντας να φωτίσει το σκοτάδι. Με μεγάλη μαεστρία ο συνθέτης προετοιμάζει την έλευση της Τρομπέτας, που σαν εξάγγελος αρχαίας τραγωδίας, απευθύνει εις το διηνεκές, το της ύπαρξης ερώτημα. Ερώτημα, που τίθεται επτά φορές. Τι να συμβολίζει, άραγε, ο αριθμός με τη μυστηριακή δύναμη κατά τους Αρχαίους Έλληνες, για το συνθέτη; Έξι φορές τα Ξύλινα Πνευστά προσπαθούν να ανακαλύψουν την αόρατη απάντηση, ταλαντευόμενα ανάμεσα στο θεϊκό και στο ανθρώπινο, έξι προσπάθειες χαμένες αφού στην εβδόμη το ερώτημα ακόμα αιωρείται  και μας στοιχειώνει! Εδώ έπαιξε το ρόλο της η βραβευμένη Βοηθός Αρχιμουσικός Φαίδρα Γιαννέλου. Στάθηκε δυναμικά και οδήγησε με ευελιξία τα Πνευστά Όργανα σε μια ερμηνεία, γεμάτη στοχασμό και ευαισθησία υπό το άγρυπνο βλέμμα του αρχιμουσικού Μίλτου Λογιάδη.  Θα  πρέπει  να συγχαρούμε όλους τους μουσικούς των Πνευστών Οργάνων της Ορχήστρα για τη εξαιρετική ερμηνεία τους αλλά και για την πειθαρχία την οποία επέδειξαν  στη νεαρή Βοηθό Αρχιμουσικό. Επίσης θα πρέπει να εκφράσουμε τα συγχαρητήριά μας  και στη Διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών που δίδει βήμα στη Νέα Γενιά! 

Στη συνέχεια ακούσαμε το «Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα αρ.2» του Ελληνικής καταγωγής, βραβευμένου συνθέτη, Γιώργου Τσοντάκη [1951],με τον αισθαντικό βιολονίστα  και εξάρχοντα της Ορχήστρας Θεσσαλονίκης,  Αντώνη Σουσάμογλου, ο οποίος ανέδειξε με απαράμιλλη δεξιοτεχνία τα ζωηρόχρωμα σολιστικά του μέρη αλλά, και, σύμφωνα με τη σύλληψη του συνθέτη, απετέλεσε μέρος ενός συνόλου από εν δυνάμει σολίστες από τους οποίους ο Αρχιμουσικός Μίλτος Λογιάδης απέσπασε σημαίνουσες ερμηνείες.  

Ο Άαρον Κόπλαντ [1900-1990], υπήρξε μαθητής της θρυλικής Γαλλίδας δασκάλας Νάντια Μπουλανζέ [1887-1979], για την οποία έλεγε χαρακτηριστικά ότι τα μαθήματά της ήταν η πιο σπουδαία εμπειρία της ζωής του. Η Νάντια Μπουλανζέ  δίδαξε τους πιο σημαντικούς Αμερικανούς συνθέτες της περιόδου 1920-1940 και οδήγησε τους μαθητές της πέρα από το μοντέλο του 19ου αιώνα. Ενδιαφερόταν για τον Μουσόρσκι και τον Στραβίνσκι, όσο για τον Μπετόβεν και τον Μπραμς και ήταν ανοιχτή στους πειραματισμούς ανά τον κόσμο.

Ο Ααρόν Κόπλαντ χαρακτηρίστηκε και «πρόεδρος της αμερικάνικης μουσικής». Στην αρχή επηρεασμένος από τον Στραβίνσκι και την ομάδα των έξι γράφει πολυρυθμική μουσική με στοιχεία της τζαζ, αργότερα τα απορρίπτει γιατί θεωρεί ότι δεν μπορεί ολόκληρη η Αμερικάνικη μουσική να καθορίζεται από την τζαζ μουσική. Αναζητά άλλους τρόπους έκφρασης και αλλάζει  στυλ,  ακολουθώντας το λαϊκό ιδίωμα. Προϊόν αυτής της αλλαγής είναι τα έργα με τα οποία έγινε γνωστός και αγαπήθηκε ιδιαίτερα, όπως το μπαλέτο του, «Άνοιξη στα Απαλάχια» που συνέθεσε το 1943-44 για τη μεγάλη χορογράφο και χορεύτρια Μάρθα Γκράχαμ [1894-1991], την αναντίρρητα πραγματική Αμερικανίδα, όπως έλεγε, όπου εκφράζει έντονα τον αμερικάνικο εθνορομαντισμό. Για τις ανάγκες του έργου του δανείζεται τραγούδια και χορούς από τη θρησκευτική σέκτα των Shakers και χρησιμοποιεί το τραγούδι Simple Gifts. Το μπαλέτο είχε μεγάλη επιτυχία  και ο Κόπλαντ χαιρόταν να ακούει τους ανθρώπους να αναφέρονται  σ’ αυτό και στη μουσική του που τους έκανε να βλέπουν τα Απαλάχια και να αισθάνονται την Άνοιξη. Εντυπωσιασμένη από το μπαλέτου Billy the kid η επίσης Αμερικανίδα χορογράφος και χορεύτρια Αγκνιές ντε Μιλ [1905-1993] παραγγέλλει στον Κόπλαντ το περίφημο «Ροντέο» του, έργο του 1940  για τα Ρώσικα μπαλέτα του Μόντε Κάρλο, χορευτική ομάδα που είχε μεταναστεύσει στην Αμερική κατά την διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.

Έργα σημαντικά και τα δύο, τα ακούσαμε σε μια θαυμάσια εκτέλεση από τα την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και τον Αρχιμουσικό της Μίλτο Λογιάδη, ο οποίος ανέδειξε το λαϊκότροπο χαρακτήρα τους, την απλότητα και την αμεσότητα της μουσικής που απασχόλησε ιδιαίτερα τον Ααρόν Κόπλαντ.