Το Φεστιβάλ Αθηνών συνεχίζει τη λαμπρή του πορεία με το κλασικό αριστούργημα του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι [1840-1893], «Ευγένιος Ονιέγκιν», που παρακολουθήσαμε στην Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στις 12 Ιουλίου 2011, σε μια παραγωγή του θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας.
Ο Αλεξάντρ Πούσκιν [1799-1837] θεωρείται, δίκαια, ο πατέρας της ρώσικης γλώσσας. Είναι εκείνος που μάζεψε τα κομμάτια της, την απελευθέρωσε από ξένες επιρροές και την καθιέρωσε στη συνείδηση του λαού.
Ο Πούσκιν άρχισε να γράφει τον «Ευγένιο Ονιέγκιν» το 1823 και τον τελείωσε μέσα σε οκτώ χρόνια, το 1831. Ο ίδιος, σε γράμμα στο φίλο του ποιητή Βιαζέμσκι λέει: «Γράφω τώρα κάτι που δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά μυθιστόρημα σε στίχους» και στον αδελφό του, χαρακτηρίζει τον «Ονιέγκιν», ως το καλλίτερο έργο του. Εκτός από σπουδαίος ποιητής ήταν και ο μεγάλος τροφοδότης της Όπερας.
Ένας από τους συνθέτες, που εμπνεύστηκαν από το έργο του είναι και ο Τσαϊκόφσκι ο οποίος σε ένα γράμμα προς τον αδελφό του Μόδεστο στις 13 Μαΐου του 1877 λέει ότι η τραγουδίστρια Ελισάβετ Λαβρόφσκαγια ήταν εκείνη που τον παρότρυνε να γράψει μια όπερα βασισμένη πάνω στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Πούσκιν. Η ιδέα του άρεσε και μέσα σε μια νύχτα έγραψε το λιμπρέτο.
Αυτό που χαρακτηρίζει τον «Ευγένιο Ονιέγκιν» και δεν το συναντά κανείς εύκολα είναι η λογοτεχνική υφή του λιμπρέτου. Ο Τσαϊκόφσκι βασίζεται πάνω στους στίχους του Πούσκιν, δέχεται την ευλογία του λυρισμού του ποιητή την οποία περνά αβίαστα στη σύνθεσή του.
Το έργο υφαίνεται περισσότερο πάνω σε ιδέες και λιγότερο σε πρόσωπα. Αυτό είναι και το δυνατό σημείο του συνθέτη που τον διαφοροποιεί από τους συγχρόνους του. Ο ρυθμός, η ευλυγισία των φράσεων φέρνει στο νου Μοτσάρτιες μελωδίες.
Η πρώτη παράσταση της Όπερα δόθηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του Συνθέτη, από τους σπουδαστές του Αυτοκρατορικού Ωδείου της Μόσχας στις 39 Μαρτίου του 1879.
Η σύγχρονη πρώτη παράσταση που αντικατέστησε εκείνη του Μπορίς Ποκρόβσκι του 1944, σε σκηνοθεσία του Ντμίτρι Τσερνιάκοφ δόθηκε το Σεπτέμβρη του 2006 στη Μόσχα και προκάλεσε σκάνδαλο με προεξάρχουσα την σύζυγο του θρυλικού βιολοντσελίστα Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, την υψίφωνο Γκαλίνα Βισνιέφκαγια που αδυνατούσε να δεχτεί τη μοντέρνα σκηνοθεσία, αποκαλώντας την «βλάσφημη». Ο σκηνοθέτης δεν απάντησε ποτέ στις κατηγορίες της Ντίβας και όπως ο ίδιος είπε: «Περίμενα στην άκρη γιατί ήξερα ότι είχα δίκιο». Ο χρόνος τον δικαίωσε αφού η όπερα, διέγραψε εντυπωσιακή καριέρα τόσο στη Ρωσία όσο και στο διεθνές μουσικό στερέωμα, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.
Ο διάσημος σκηνοθέτης και σκηνογράφος της παράστασης Ντμίτρι Τσερνιάκοφ τοποθετεί τη δράσει της όπερας κάπου στο παρελθόν, παραβλέποντας την εποχή που την τοποθετεί ο Πούσκιν. Η ασάφεια αυτή έδωσε μια ξεχωριστή γοητεία στην ατμόσφαιρα καθώς ο Σκηνοθέτης, αγκάλιασε μια ευρύτερη περιοχή του παρελθόντος, αποφεύγοντας τις ιστορικές και πολικοκοινωνικές δεσμεύσεις. Έστρεψε το ενδιαφέρον του θεατή στο έργο αυτό καθεαυτό, αδιαφορώντας αν διοικεί ο Τσάρος ή ο Λένιν την αχανή Ρωσία, αν βρίσκεται στη δίνη του πολέμου ή στης ειρήνης τη γαλήνη.
Στην τραπεζαρία της οικίας Λάριν, θαυμάσιο το λευκό σκηνικό, δεσπόζει ένα τεράστιο οβάλ τραπέζι, στολισμένο με δαντελένιο λευκό τραπεζομάντιλο που παραπέμπει στη ρώσικη παράδοση, στο σημείο συνάντησης της οικογένειας όπου όλα διαδραματίζονται υπό τους ήχους των ασημένιων σερβίτσιων των πορσελάνινων φλιτζανιών του τσαγιού και των πλούσιων εδεσμάτων.
Η χορωδία ανδρών και γυναικών με την υπέροχη ρώσικη χροιά στη φωνή που την κάνει μοναδική, μας εισάγει στο κλίμα της όπερας.
Οι αριστοτεχνικοί φωτισμοί έδωσαν την αίσθηση της πλήξης και επέτειναν την κλειστοφοβική τάση των ηρώων. Στιγμές, στιγμές οι σκιές στους τοίχους από τα κορμιά των συνδαιτυμόνων θύμιζαν Αϊζενστάιν.
Από την αρχή βλέπουμε την Τατιάνα μόνη, αποστασιοποιημένη, διαφορετική και αμέτοχη. Νιώθουμε την επιθυμία της να αποδράσει, να ζήσει τη δική της ζωή.
Από την παλέτα των προσωπογραφιών του Συνθέτη, η Τατιάνα, ρομαντική, εύθραυστη, παραμένει το πιο συμπαθητικό πλάσμα της Όπερας. Ο Τσαϊκόφσκι εστιάζει την προσοχή του στο πρόσωπό της και στη σκηνή όπου η Τατιάνα γράφει το ερωτικό γράμμα της στον Ονιέγκιν, ο συνθέτης, ξεδιπλώνει, το μέγεθος του ταλέντου του δίνοντας την ευκαιρία στη σοπράνο Εκατερίνα Σερμπατσένκο, να ερμηνεύσει το ρόλο με μουσικότητα, ευλυγισία και γοητεία.
Και εδώ το φως παίζει σημαντικό ρόλο. Έντονο έξω από το παράθυρο, σηματοδοτεί τον κόσμο της γιορτής, της χαράς και μέσα στο ημίφως η Ηρωίδα παλεύει με τη βάσανο της ψυχής.
Ο Ονιέγκιν την αντιμετωπίζει με σκληρό προσωπείο, σαρκαστικό, κι ένα ψεύτικο μυστήριο, όπως το σκιαγραφούν Συνθέτης και Ποιητής, για να σκορπά, με τον εγωιστικό χαρακτήρα του, τη δυστυχία ακόμα και σε πρόσωπα φιλικά όπως ο ποιητής Λένσκι που τον πληγώνει, φλερτάροντας και ερωτοτροπώντας ασύστολα με την αγαπημένη του Όλγα, αδελφή της Τατιάνας.
Θαυμάσιος στο ρόλο του ποιητή Βλαντιμίρ Λένσκι, ο τενόρος Αλεξέι Ντολγκόφ και με θεατρικότητα στημένη η σκηνή που παριστάνει τον κλόουν ενώ όλοι τον περιγελούν και σκορπούν ακόμα και τα χειρόγραφα με τα ποιήματά του στο πάτωμα. Να είναι, άραγε, αυτές οι πινελιές, αιχμές βαρυσήμαντες για τον κόσμο του πνεύματος, από ένα ταλαντούχο σκηνοθέτη;
Μια ενδιαφέρουσα αλλά ανεξήγητη αλλαγή επιχειρεί ο Σκηνοθέτης όταν αντικαθιστά την επισημότητα της σκηνής της μονομαχίας με ένα θεαματικό καυγά όπου η καραμπίνα εκπυρσοκροτεί και σκοτώνεται ο Ποιητής. Ο Πούσκιν, όμως, τον βάζει να μονομαχεί και να χάνει τη ζωή του, υπερασπιζόμενος τις αξίες του και την τιμή του.
Ο Ευγένιου Ονιέγκιν που ο χαρακτήρας του παραπέμπει κατά τους μελετητές, στον Σταυρόγκιν του Ντοστογιέφσκι, είναι ο αντίποδας του Ποιητή Λένσκι.
Το τελικό χτύπημα θα πάρει ο Ονιέγκιν, από την Τατιάνα μέσα σε μία εκθαμβωτική κόκκινη τραπεζαρία στην έπαυλη του πρίγκιπα Γκρέμιν, στην Αγία Πετρούπολη.
Με ερμηνευτική δεινότητα ο βαρύτονος Audun Iversen έβγαλε στην επιφάνεια όλα τα στοιχεία του κοσμοπολίτη, κυνικού, σαρκαστή και διαφθορέα Ονιέγκιν.
Ικετεύει, εκλιπαρεί την Τατιάνα να τον ακολουθήσει, της εξομολογείται τον απελπισμένο έρωτά του. Εκείνη παλεύει, τον αγαπά ακόμα. Και ιδού η μεγάλη η έκπληξη, η μεγάλη ανατροπή. Ενώ στην αρχή έχουμε ένα νέο τρεμάμενο, ευάλωτο κορίτσι, ερωτευμένο με τον Ονιέγκιν έτοιμο να τον ακολουθήσει ακόμα και στην κόλαση, στο τέλος εξελίσσεται σε ηρωίδα με αξιοθαύμαστη ωριμότητα, επιλέγοντας να ζήσει με τιμή και αξιοπρέπεια δίπλα στο σύζυγό της, πρίγκιπα Γκρέμιν, από το να ικανοποιήσει το πάθος της.
Αποδεχόμενη τις αξίες των άλλων, γίνεται ομοτράπεζη, με το ερώτημα να μένει αναπάντητο αν πράγματι έχει αλλάξει ή αν έχει συμβιβαστεί.
Με ένα μεγάλο όνομα στο πόντιουμ, τον Διευθυντή του Θεάτρου Μπολσόι και διάσημο Αρχιμουσικό Βασίλι Σινάισκι, η ορχήστρα και η χορωδία δε θα μπορούσε να μη συμβάλει στη μεγαλειώδη παράσταση η οποία άγγιξε, κατά την ταπεινή μας άποψη, την τελειότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου