© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2009

Καλλιτεχνικές ψηφίδες για την μεγάλη συγχώρεση

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Το γεγονός της συγχώρεσης του φονιά του αδελφού του Κωνσταντίνου, είναι αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο και πιο συγκινητικό σημείο της επίγειας παρουσίας του Αγίου μας στο νησί του και νησί μας. Με την διήγησή του μεγάλωσαν δεκάδες γενιές ζακυνθινών και σ’ αυτό πάντα κατέφευγαν όλοι οι μετέπειτα συμπατριώτες του, κάθε που κάποια δύσκολη στιγμή τους χτύπαγε την πόρτα. Το πήρε ο «άγιος των νεοελληνικών γραμμάτων», ο, κατά τον Μιχάλη Περάνθη, «κοσμοκαλόγερος» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και μ’ αυτό δικαίωσε την μοναδική του «Φόνισσα», το εκμεταλλεύτηκαν, με την καλή έννοια βέβαια, ποιητές, του ύψους του Διονυσίου Σολωμού, αλλά και ελάσσονες, σαν τον Ανδρέα Μαρτζώκη, το αναπαράστησαν τεχνίτες του χρωστήρα και του ασημιού, τέλος, το χρησιμοποίησαν κατά κόρον όλοι οι υμνογράφοι του, τονίζοντας, σαν δίδαγμα για τους επερχόμενους, την πλήρη αγάπης πράξη του, αλλά και παραλληλίζοντάς το έντονα με την άλλη, την από Σταυρού συγχώρεση του Ελκόμενου ιδρυτή της θρησκείας μας. Για το λόγο αυτό ο Άγιος Διονύσιος, που αυτές τις μέρες το πάλαι ποτέ «Φιόρο του Λεβάντε» θα ξαναγιορτάσει την επέτειο της μνήμης του, χαρακτηρίστηκε επιγραμματικά και δίκαια «ο Άγιος της συγγνώμης» και δεν υπάρχει Ζακυνθινός, ο οποίος ακούγοντας το ιερό του όνομα δεν θα φτερουγίσει με της φαντασίας του την δύναμη ως την ορεινή Αναφωνήτρια, για να δει και πάλι την πόρτα που χτύπησε ο φονιάς και να προσκυνήσει τον τόπο της άπλετης μεγαλοσύνης.
Τιμώντας κι εμείς την μεγαλύτερη για μας τους Ζακυνθινούς γιορτή του χρόνου, πρόχειρα και περιληπτικά, μια και για το θέμα θα μπορούσαν να γραφτούν σελίδες ολόκληρες, θα προσπαθήσουμε να το γνωρίσουμε μέσα από την τέχνη και με τον τρόπο αυτό να συμβάλουμε στον μεγάλο τριήμερο εορτασμό, ο οποίος θ’ αρχίσει την ερχόμενη Πέμπτη 16 Δεκεμβρίου, στις 11 το πρωί και θα τελειώσει την ίδια ώρα το ερχόμενο Σάββατο, με τα
«μπασίματα του Αγίου».
Ξεκινάμε αυτήν μας την περιήγηση με το δοξαστικό των στιχηρών προσομοίων του εσπερινού της αυριανής γιορτής, όπου σ’ αυτό ο συντοπίτης μας και κύριος υμνητής του Πολιούχου μας, Άγγελος Συμμάχιος, χαρακτηριστικά τονίζει:

«Του διδασκάλου Χριστού, εν Ευαγγελίω ακούσας λέγοντος. Εν τούτω γνώσονται πάντες, ότι εμοί μαθηταί εστε, εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις, ευκαίρως τω έργω μαθητής ανεδείχθης δόκιμος, αγιώτατε Πάτερ. Τον γαρ πικρώ θανάτω του βίου στερήσαντα, Κωνσταντίνόν σου τον γνήσιον σύγγονον, γλυκυτάτοις σου τρόποις υπεδέξω γλυκύθυμε, θυμού διωκόντων τόνδε ρυσάμενος, εν αποκρύφω τηρήσας, και αντί θανάτου, το ζην ανταπέδωκας. Έργον όντως παράδοξον, και υπέρ φύσιν ειργάσω μνησίθε, τοις πέρασι πολυθρύλητον, και ψυχής γενναίας και φιλοθέου αντάξιον. Διο παρρησίαν έχων προς Κύριον ιεράρχα πανεύφημε, εκτενώς ικέτευε, ειρήνην πλουσίαν δωρηθήναι τη πόλη σου, τη αγλαοφανώς εκτελούση την λαμπράν και πανέορτον μνήμην σου».

Τιμητικά, μετά τον υμνογράφο, πρέπει να σταθούμε στον εθνικό μας ποιητή, τον έχοντα, σαν γνήσιος Ζακύνθιος, το όνομα του Αγίου, ο οποίος σ’ ένα πολύ όμορφο σονέτο του, γραμμένο στα ιταλικά με τίτλο «Preghiera al Santo Dionisio», παρακαλεί τον Πολιούχο της Ζακύνθου και την μόνη καταφυγή της να σώσει το νησί από την φοβερή απειλή των σεισμών. Το ποίημα είναι γραμμένο με αφορμή την απειλή του εγκέλαδου τον Δεκέμβρη του 1820, ανήμερα στην γιορτή του Αγίου και τον επόμενο Γενάρη του 1821. Αντιγράφουμε το τέλος του, όπως το μετέφρασε ο αξιόλογος Στέφανος Μαρτζώκης:

«Ω! Συ στο θρόνο του Άπλαστου τρέξε σιμά κι’ ειπέ Του
να μην αφήσει το νησί έρμο στη δυστυχιά του!...
Κι’ αν ίσως η παράκληση δεν φτάνει, θύμισέ Του …
πως είχες έναν αδελφό κι’ έκρυψες το φονιά του!!».


Μπορεί, βέβαια, η μετάφραση να μην αποδίδει την μεγαλοσύνη του ποιήματος, ούτε και να μπορεί μέσα απ’ αυτήν να γνωρίσει ο αναγνώστης την ομορφιά της έμπνευσης του δημιουργού, αλλά όλα αυτά δεν συμβαίνουν με το επόμενο λογοτεχνικό έργο, τον επικό «Γούμενο της Αναφωνήτρας», τον οποίο με πίστη και έμπνευση πραγματική συνέθεσε ο αδελφός του παραπάνω μεταφραστή, ο Ανδρέας Μαρτζώκης. Με την σύνθεσή του, μάλιστα, αυτή ο ένας από τους πολλούς όμαιμους τεχνίτες του στίχου, αποδεικνύει το πώς με την σε όλους τους ζακυνθινούς υπάρχουσα υπερβολική τιμή και λατρεία του Προστάτη τους, αυτήν που λέει «δεν πιστεύω στο Θεό, αλλά πιστεύω στον Άγιο», μπορεί κάποιος «ελάσσων» να γίνει πραγματικά «μείζων». Για του λόγου το αληθές αντιγράφουμε το σχετικό με το θέμα μας απόσπασμα:

«Τ’ άτιμο χνώτο του φονιά, που χύθηκε στ’ αυτί του,
σταλάζει στην ψυχή του
και βόσκει μεσ’ στα σπλάχνα του, μεσ’ στης καρδιάς τα φύλλα
θανάτου ανατριχίλα…
Η όψη του Καλόγερου σαν το λουλούδι αχνίζει,
το χείλι του νεκρώνει
ζαλίζεται το πνεύμα του, το μάτι του γυαλίζει
το μέτωπό του ιδρώνει…
Κρυφά ένα δάκρυ εκύλησε από το βλέφαρό του
στ’ αχνό το πρόσωπό του,
κι’ αγάλι - αγάλι στου φονιά το χέρι το βαμμένο
σταλάζει φλογισμένο.
Αίμα και δάκρυ σμίγουνε.. Τ’ αδέλφια τα καημένα
θερμαίνοντ’ ενωμένα..
Το χέρι, που τα χώρισε, για λίγο τα ταιριάζει
το χέρι ανατριχιάζει..
Εστέναξε. Το βλέμμα του υψώνει δακρυσμένο
εις τον Εσταυρωμάνο..
Θάρρος, Χριστέ μου, δόσ’ του!
Το θύμα είναι τ’ αδέλφι του, κι’ είν’ ο φονιάς εμπρός του!..».


Θα μπορούσαμε ν’ αναφέρουμε κι άλλα πολλά ποιητικά έργα, στα οποία οι συμπατριώτες του Αγίου τεχνίτες του λόγου, που δεν είναι και λίγοι, αναφέρονται στην μεγάλη στιγμή της συγγνώμης. Ο χώρος, όμως, δεν μας το επιτρέπει. Οι απαιτητικοί αναγνώστες μας μπορούν αυτά να τα βρουν στο πολύτιμο «Ανθολόγιο ποιημάτων για τον Άγιο Διονύσιο», το οποίο κυκλοφόρησε από την Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου και Στροφάδων, το 1997, τότε που στο νησί γιορτάστηκε το «Έτος Αγίου Διονυσίου», με επιλογή, επιμέλεια και εισαγωγή του ακαταπόνητου Διονύση Σέρρα.
Τελειώνοντας, όμως, θα κάνουμε μια και μοναδική αναφορά στον εικαστικό χώρο και θα παρουσιάσουμε, περιληπτικά, το πρώτο έργο, που δημιουργήθηκε με το σχετικό θέμα. Πρόκειται για τον πίνακα του Χρήστου Ρουσέα, όπου μας είναι οικείο από τις παλιότερα γνωστές μας κάρτες, αλλά και από τις άπειρες δημοσιεύσεις του σ’ εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία. Σ’ αυτό ο με το χρωστήρα Τσακασιάνος πιτόρος απαθανατίζει την μεγάλη στιγμή και κάνει συγκεκριμένη την αφήγηση. Σε λιτό δωμάτιο ο πρώην επίσκοπος της Αίγινας, ολόρθος, όπως αρμόζει στην περίσταση, κοιτά κατάματα τον μικρό επτανησιακό Εσταυρωμένο, όπως στο ποίημα του Ανδρέα Μαρτζώκη, ο οποίος φωτίζεται από ένα κρεμασμένο καντήλι. Με τι δεξί του χέρι κρατά τον μακρύ σταυρό, ο οποίος κρέμεται από τον λαιμό του και με τ’ άλλο, τ’ αριστερό, το χέρι του φονιά, ο οποίος, ντυμένος με την χαρακτηριστική τοπική στολή του ποπολάρου, στέκει γονατιστός εμπρός του. Στην άκρη της σύνθεσης υπάρχει ένα χαρακτηριστικό καντηλιέρι, τοποθετημένο πάνω σε απλό, ξύλινο τραπέζι. Το δωμάτιο έχει ένα μόνο παράθυρο, όπου μισοφαίνεται πίσω από το κεφάλι του Αγίου και στο δάπεδο έχουν τοποθετηθεί πλάκες. Παρ’ όλα αυτά το φως υπάρχει παντού. Ίσως μ’ αυτό ο τζαντιώτης ζωγράφος θέλησε να δείξει την μεγάλη πράξη. Ακολουθώντας τις διδασκαλίες των μεγάλων επτανήσιων προκατόχων του, ο Χρήστος Ρουσέας δουλεύει με τα διδάγματά τους και μένει πιστός στην αισθητική που αρμόζει στο νησί του. Το έργο του αυτό, μάλιστα, είναι και η πιο θερμή του προσευχή στον Άγιο, που τόσες φορές ζωγράφισε, προσπαθώντας να καλύψει το χάσμα του σεισμού και τα κενά που εκείνος άφησε. Το αντέγραψαν πολλοί. Όμως εκείνος πάντα έχει τα πρωτεία, μια και στην τέχνη πάνω απ’ όλα μετρά η έμπνευση.
Θα μπορούσαμε κι άλλα πολλά να γράψουμε, μια και το θέμα είναι ατελείωτο. Σταματάμε, όμως, εδώ, πιστεύοντας πως σε κάποια άλλη γιορτινή επέτειο, του Δεκεμβρίου ή του Αυγούστου, θα μας δοθεί η ευκαιρία να συνεχίσουμε. Προς το παρόν η κλασσική ευχή γι' αυτές τις μέρες:
«Χρόνια πολλά και βοήθειά μας ο Άγιος»!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails