© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2009

Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου: ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΗΜΕΡΟΝ

[Ὁμιλία κατά τήν τελετήν ἀπονομῆς Αὐτῷ τοῦ τίτλου τοῦ ἐπιτίμου Διδάκτορος ὑπό τοῦ Πανεπιστημίου Babes-Bolyai
19 Οκτωβρίου 2004]


Μακαριώτατε καί προσφιλέστατε Ἀδελφέ Πατριάρχα Ρουμανίας κύριε Θεόκτιστε,
Ἐλλογιμώτατε κύριε Πρύτανι καί Ἐλλογιμώτατοι κύριοι Καθηγηταί,
Ἱερώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Ἐξοχώτατοι Ἄρχοντες,
Ἀγαπητοί φοιτηταί καί φοιτήτριαι,

Ἐπισκεπτόμενοι μετά πολλῆς τῆς ἀγάπης καί τῆς χαρᾶς διά μίαν ἀκόμη φοράν τήν ὡραίαν καί ἱστορικήν Χώραν σας ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς πεντακοσιετηρίδος ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ Μεγάλου Ἁγίου Ἡγεμόνος Στεφάνου, ἀπολαμβάνομεν μετά μεγάλης ἱκανοποιήσεως τήν παροῦσαν συγκινητικήν στιγμήν τῆς μεθ᾽ ὑμῶν συναντήσεως, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τήν ὑψίστην δυνατήν παρ᾽ ἀνθρώποις εὐδαιμονίαν. Διότι ἐάν σκεφθῶμεν ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπον, ὅτι ὑπάρχει ὡς πρόσωπον, κατ᾽ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος καί ὅτι συνεπῶς ἡ ὕπαρξις αὐτοῦ ὁλοκληροῦται μόνον ὅταν τό πρόσωπον αὐτοῦ συναντᾶται μέ ἄλλο πρόσωπον καί κοινωνῇ μετ᾽ αὐτοῦ εἰς τήν μόνην δυνατήν τελείαν ἀνθρωπίνην σχέσιν, ἤτοι τήν σχέσιν τῆς ἀγάπης, ὁδηγούμεθα εἰς τό λογικόν συμπέρασμα ὅτι ἡ μετ᾽ ἀγάπης συνάντησις τῶν προσώπων ἀποτελεῖ τήν πηγήν τῆς ὑψίστης ἀγαλλιάσεως καί εὐδαιμονίας τοῦ ἀνθρώπου.

Αὐτό ἐξηγεῖ καί τόν λόγον διά τόν ὁποῖον ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος, ὁ ἐστραμμένος κυρίως πρός τόν περιβάλλοντα αὐτόν κόσμον καί ἐπιδιώκων τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς προσωπικότητος αὐτοῦ καί τήν πλήρωσιν τοῦ ἐσωτερικοῦ αὐτοῦ διά τῆς κατακτήσεώς του, δέν εὑρίσκει νόημα εἰς τήν τοιαύτην ἔχουσαν κατεύθυνσιν ζωήν του καί ἄγχεται ἐνώπιον τοῦ κενοῦ τῆς ὑπάρξεώς του. Ἀπάντησις εἰς τό ἀγωνιῶδες τοῦτο ἐρώτημα τοῦ ἀνθρώπου περί τοῦ νοήματος τῆς ὑπάρξεώς του δέν δύναται νά δοθῇ ἄλλη, εἰμή ὅτι τό νόημα τοῦτο εὑρίσκεται εἰς τήν ἐξ ἀγάπης προσωπικήν κοινωνίαν αὐτοῦ μετά τῶν ἄλλων προσωπικῶν ὑπάρξεων, ἤτοι τοῦ προσωπικοῦ Θεοῦ καί τῶν συνανθρώπων. Τοῦτο προϋποθέτει μίαν ριζικήν ἐγκατάλειψιν τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ καί τοῦ ἀτομισμοῦ ὑπό τῶν ὁποίων κυριαρχεῖται ἡ διά τοῦτο ἀκριβῶς ἀγχομένη σύγχρονος ἀνθρωπότης καί τήν προσχώρησιν εἰς τόν πνευματικόν χῶρον τῆς θυσιαστικῆς ἀγάπης καί προσφορᾶς, ἀπό τήν ὁποίαν καί μόνην ἀπορρέει ἡ ἀναφαίρετος μακαριότης.

Αἱ ἐκ τῆς χρήσεως τῆς μή προσωπικῆς κτίσεως ἀπολαύσεις ὁσαιδήποτε καί ἄν εἶναι, ἀφήνουν κενόν, τό ψυχικόν κενόν, ἄν μή αὐξάνουν αὐτό περισσότερον. Εἶναι τοῦτο πάγκοινος διαπίστωσις, μάλιστα δέ εἶναι γνωστόν ὅτι αἱ ἐξ ἀπελπισίας καί καταθλίψεως αὐτοκτονίαι αὐξάνονται μεταξύ τῶν κεκορεσμένων ἐκ τῶν κοσμικῶν ἀπολαύσεων. Ἡ πρός πλήρωσιν τοῦ κενοῦ αὐτοῦ ἔμφυτος τάσις πληροφορεῖ ἕκαστον ἄνθρωπον ὅτι πρέπει νά στραφῇ πρός τό προσωπικόν «Σύ», νά ἀναζητήσῃ τό πρόσωπον τοῦ ἄλλου. Ἀτυχῶς πολλάκις σήμερον, ἕνεκα στρεβλώσεως τῆς προσωπικότητος ἐκ τοῦ πολλοῦ ἐγωκεντρισμοῦ, ὁ ἀναζητούμενος ἄλλος, τό Σύ, ἐκλαμβάνεται ὡς προέκτασις τοῦ ἐγώ, ὡς ἐργαλεῖον ἱκανοποιήσεως τοῦ ἐγώ, καί οὕτω δέν παρέχεται πραγματική προσωπική κοινωνία καί τό κενόν παραμένει.

Εἶναι γνωστή ἡ παναρχαία ἀριστοτελική ρῆσις περί τοῦ ὅτι ὁ μονήρης ἄνθρωπος, εἶναι ἤ Θεός ἤ θηρίον. Βεβαίως ἡμεῖς οἱ χριστιανοί γνωρίζομεν σήμερον ἐξ ἀποκαλύψεως ὅτι οὐδέ ὁ Θεός εἶναι μονήρης, ἀλλ᾽ εἶναι τριαδικός, διό καί δύναται νά ἀγαπᾷ καί ὁρίζεται ὑπό τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ ὡς ἀγάπη. Προτοῦ τόν κόσμον εἶναι παρά τῷ Θεῷ, ὁ Θεός ἠγάπα. Ἕκαστον πρόσωπον τῆς τριπροσώπου Θεότητος ἠγάπα τά ἄλλα δύο πρόσωπα αὐτῆς καί ἠγάπα τόσον, ὥστε ἐξ ὑπερχειλίσεως τῆς ἀγάπης ἔπλασε τόν ἄνθρωπον ὡς πρόσωπον ἀξιαγάπητον καί δυνάμενον νά ἀγαπήσῃ καί οὕτω νά μετάσχῃ τῆς θείας μακαριότητος, ἡ ὁποία βιοῦται ἐν τῇ ἀγάπῃ.

Στεροῦνται τῆς πληρότητος τῆς χαρᾶς τῆς ἀγάπης αἱ θρησκεῖαι ἐκεῖναι αἱ ὁποῖαι δέν ἀποδέχονται τό τρισυπόστατον τῆς Θεότητος καί τό γεγονός ὅτι ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν. Ἡμεῖς ἐξ ἀντιθέτου χαιρόμεθα χαράν μεγάλην διότι ἀγαπῶμεν καί τήν χαράν ἡμῶν αὐτήν οὐδείς αἴρει ἀφ᾿ ἡμῶν.

Δέν εἶναι, λοιπόν, σήμερον ἡ κυρία αἰτία τῆς ἡμετέρας χαρᾶς τό ὄντως τιμητικόν καί χαροποιόν γεγονός τῆς τιμητικῆς ἀνακηρύξεως τῆς ἡμετέρας Μετριότητος εἰς ἐπίτιμον διδάκτορα τοῦ ὑμετέρου ἐγκρίτου Πανεπιστημίου, δι᾿ ἥν καί θερμῶς εὐχαριστοῦμεν. Ἡ τιμή αὐτή καθ᾿ ἡμᾶς ἀνήκει καί ἀπευθύνεται μέσῳ τοῦ προσώπου ἡμῶν πρός τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον καί τήν μακραίωνα θυσιαστικήν προσφοράν του, ὑφ᾿ ἥν ἔννοιαν καί τήν ἀποδεχόμεθα ὡς ἐκπρόσωπος αὐτοῦ.

Ἡ κυρία αἰτία τῆς ἡμετέρας χαρᾶς εἶναι τό ἁπλοῦν ἀνθρώπινον γεγονός ὅτι σήμερον συναντώμεθα μεθ᾿ ὑμῶν προσωπικῶς ἐν ἀγάπῃ καί ὅτι βιοῦμεν ἐν ἀπροϋποθέτῳ πληρότητι τήν ἐν εἰλικρινεῖ ἀγάπῃ συνάντησιν ἡμῶν μεθ᾿ ὑμῶν. Ὡς ἤδη προεξεθέσαμεν διά μακρῶν, καταχρασθέντες τῆς ὑπομονῆς ὑμῶν καί ἐκθέντες γνωστά πράγματα, ἡ μόνη ἱκανοποιοῦσα τά μύχια τῆς ψυχῆς προσφορά εἶναι ἡ ἐπ᾿ ἀμοιβαιότητι προσφορά τῆς ἀγάπης. Αὐτή προκαλεῖ ἀναφαίρετον ἱκανοποίησιν καί αὐτήν τήν ἱκανοποίησιν ζῶμεν αὐτάς τάς ἀνεξαλείπτους στιγμάς.

Καί ἤδη ἐπί τό κατ᾽ ἔθος χρέος χωροῦντες θά ἐκθέσωμεν πρός τήν ὑμετέραν Ἐλλογιμότητα ὀλίγας τινάς σκέψεις ἐπί τοῦ θέματος τῶν σχέσεων Κράτους καί Ἐκκλησίας σήμερον.

Εἶναι γνωστόν ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀπεσαφήνισεν ἀπευθυνόμενος μέν πρός τόν Πιλᾶτον, δι᾽ αὐτοῦ ὅμως ὁμιλῶν πρός ἅπαντας, ὅτι εἶναι μέν βασιλεύς, ἀλλ᾽ ἡ βασιλεία Αὐτοῦ δέν εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου καί δέν χρησιμοποιεῖ πρός ἐμπέδωσιν καί ἐπικράτησιν αὐτῆς τούς ἐγκοσμίους τρόπους καί τήν ἰσχύν τῶν λεγεωναρίων.

Παρά ταῦτα εἰς τήν ἱστορίαν κυρίως τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας ἐνεφανίσθησαν δύο ἄκρως ἀντίθετοι παρεκκλίσεις ἀπό τῶν συνεπειῶν, τάς ὁποίας συνεπάγεται ἡ προμνησθεῖσα εὐαγγελική διακήρυξις.

Ἡ πρώτη προῆλθεν ἐκ τῶν ἐγκοσμίων ἀρχόντων, οἱ ὁποῖοι ἠθέλησαν νά ἰδιοποιηθοῦν τήν οἱανδήποτε ἐπιρροήν τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας ἐπί τῶν συνειδήσεων τῶν ἀνθρώπων καί ἑπομένως ὑπέταξαν τήν Ἐκκλησίαν εἰς τάς ἰδιοτελεῖς ἐπιδιώξεις αὐτῶν, καί κατέστησαν αὐτήν ὄργανον τῶν ἰδικῶν των πολιτικῶν βλέψεων, ἀνακηρυχθέντες πολλάκις ἀρχηγοί αὐτῆς, ἀνεπιτρέπτως βεβαίως. Τό ἀποτέλεσμα ἦτο ὁ μέν πράγματι εὐσεβής λαός νά ἀπομακρυνθῇ ἀπό μιᾶς τοιαύτης ὑποχειρίου εἰς μή χριστιανικάς ἐπιδιώξεις Ἐκκλησίας, ὁ δέ ἀγνοῶν τό μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου ὄχλος νά ἀποτελέσῃ μέλος σταυροφορικῶν καί ἄλλων στρατιῶν, πιστεύων πεπλανημένως ὅτι διά τοῦ φόνου τῶν ἀντιπάλων καί διά τῆς πολεμικῆς ἰσχύος ἐγκαθιδρύει τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ἐπί τῆς γῆς.

Εἶναι σαφές ὅτι τοιαύτη ἀντίληψις πόρρω ἀπέχει ἀπό τῆς εὐαγγελικῆς καί ὅτι συγγενεύει περισσότερον πρός τάς ἀπόψεις ἄλλων μή χριστιανικῶν θρησκειῶν.

Ἡ δευτέρα παρέκκλισις προῆλθεν ἀνελπίστως ἐκ τῶν κόλπων αὐτῆς ταύτης τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν οἱ ποιμαίνοντες αὐτήν ἐζήλωσαν τήν δόξαν καί τά ὀφέλη τῶν κοσμικῶν ἀρχόντων καί ἠθέλησαν νά συνδυάσουν τήν ποιμαντορικήν ράβδον τῆς ἀγάπης καί τόν σταυρόν τῆς θυσίας ἀφ᾽ ἑνός, μετά τῆς σπάθης τῆς ἐπιβολῆς καί τῶν ἀπολαύσεων καί ἐξουσιῶν τῶν κοσμικῶν ἀρχόντων ἀφ᾽ ἑτέρου. Τό ἀποτέλεσμα ἦτο νά καταστῇ ἡ Ἐκκλησία ἀντίπαλος τῶν κοσμικῶν ἐξουσιῶν, νά διεξαχθοῦν πολυετεῖς θρησκευτικοί πόλεμοι, νά λησμονηθῇ τό εὐαγγελικόν κήρυγμα καί νά ἐπιβεβαιωθῇ ὁ λόγος τοῦ Κυρίου, ὅτι θά ἔλθῃ ἡ ὥρα κατά τήν ὁποίαν ὁ ἀποκτείνων τούς ἀληθῶς πιστούς θά νομίζῃ ὅτι προσφέρει λατρείαν εἰς τόν Θεόν.
Ἡ ἀπεχθής αὕτη εἰκών τῶν κοσμικῶν ἀρχόντων, οἱ ὁποῖοι ἰδιοποιοῦνται τήν ἐκκλησιαστικήν αὐθεντίαν καί πνευματικήν ἀποστολήν, καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν ποιμένων, οἱ ὁποῖοι κατεξουσιάζουν τοῦ ποιμνίου καί καθίστανται ἐκμεταλλευταί αὐτοῦ καί κοσμικοί τούτου ἄρχοντες, ἐμείωσαν τήν πρός τήν πίστιν προσήλωσιν τῶν μαζῶν καί ὡδήγησαν εἰς τό γνωστόν φαινόμενον τῆς ἐκκοσμικεύσεως τῶν δυτικῶν κοινωνιῶν καί τοῦ λεγομένου θανάτου τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τῆς δεδικαιολογημένης ἀποστροφῆς τῶν ἀνθρώπων ἀπό μιᾶς περί Θεοῦ διδασκαλίας καί ἐκκλησιαστικῆς πραγματικότητος, ἐμφανιζούσης τοῦτον πολεμοχαρῆ ὑποστηρικτήν σκληρῶν, φιλοδόξων καί ἐγωκεντρικῶν ἀρχόντων τῆς μιᾶς ἤ τῆς ἄλλης κατηγορίας.

Εἰς τήν Ἀνατολικήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν καθ᾿ ὅλην τήν διάρκειαν τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας ὑπῆρχεν ἔντονος ἡ συνείδησις τῆς διαφορᾶς τῆς κοσμικῆς καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας, ἄν καί ἐνίοτε οἱ κοσμικοί ἄρχοντες ἐπενέβαινον ἐξ ἀγαθῶν ἤ μή κινήτρων εἰς τά ἐκκλησιαστικά πράγματα.

Μετά τήν πτῶσιν τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐπεφορτίσθη ὑπό τοῦ θεοκρατικήν, ὡς γνωστόν, ἀντίληψιν περί τῆς κρατικῆς ἐξουσίας ἔχοντος κατακτητοῦ δι᾿ ὡρισμένων κοσμικῶν καθηκόντων, διά τῶν ὁποίων ἐξησφαλίζοντο ὑπό μορφήν προνομίων τά στοιχειωδέστατα δικαιώματα τῶν ὑποδούλων, καίτοι πολλάκις ὑπό διαφόρους προφάσεις κατεπατοῦντο, χωρίς ὅμως νομικήν κατάργησιν τῆς ἀναγνωρίσεώς των.

Ἡ κυκλοφορία τῶν ἰδεῶν, ἡ αἴγλη τῆς οἰκονομικῆς καί τεχνικῆς προόδου τῆς Δύσεως ἀπό τῆς Ἀναγεννήσεως καί τῆς Μεταρρυθμίσεως καί μετέπειτα καί ἡ ἐκ τῆς δουλείας ὑποβάθμισις τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου τῆς πλειονότητος τῶν Ὀρθοδόξων συνέτεινον εἰς τήν ἐν τῇ Ἀνατολικῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ εἰσαγωγήν πολλῶν δυτικοφρόνων ἀντιλήψεων. Μεταξύ αὐτῶν συμπεριλαμβάνεται καί ἡ κρατική παρέμβασις εἰς τήν διοίκησιν τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εὐχερῶς συνεχέετο πρός τό συνήθως εἰλικρινές ἐνδιαφέρον τῶν Βυζαντινῶν Αὐτοκρατόρων δι᾿ αὐτήν, τό ὁποῖον προεκάλει ἐνεργείας αὐτῶν, ὡς συγκλήσεις καί προεδρίας Συνόδων, παρομοίας μέν ἐκ πρώτης ὄψεως πρός τάς ἐν τῇ Δύσει, διαφόρους ὅμως ὡς πρός τά κίνητρα καί τούς σκοπούς.

Αἱ νομοθεσίαι ὅλων τῶν ἐκ τῆς πάλαι ποτέ Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας προερχομένων κρατῶν γέμουν νομοθετημάτων ἀφορώντων τήν ἐκκλησιαστικήν διοίκησιν, τεθέντων ἐν ἰσχύϊ πολλάκις διά μόνης τῆς θελήσεως τῶν κοσμικῶν ἀρχόντων. Εἶναι σαφής ἡ τάσις ὑπεροχῆς τῆς κρατικῆς ἐξουσίας καί ἡ θέλησις αὐτῆς νά κατευθύνῃ τά τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπί πλέον, ἡ ἄνοδος τοῦ ἐθνικισμοῦ, ἡ ὁποία χαρακτηρίζει τούς δύο ἐπ᾿ ἐσχάτων ἀπελθόντας αἰῶνας, προεκάλεσεν ἀφ᾿ ἑνός μέν τήν ἀνάπτυξιν τῶν ἐθνικῶν Ἐκκλησιῶν, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ τήν τάσιν χρησιμοποιήσεως αὐτῶν πρός ἐξυπηρέτησιν ἐθνοφυλετικῶν ἐπιδιώξεων. Ἐνώπιον τοῦ κινδύνου νά διχασθοῦν αἱ Ὀρθόδοξοι Ἐκκλησίαι διά λόγους φυλετικούς καί νά ἐπεκταθῇ εἰς τήν Ἀνατολικήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν τό προηγούμενον τῶν θρησκευτικῶν πολέμων μεταξύ ὁμοδόξων ἀλλοεθνῶν, ἐριζόντων διά ἐθνικούς λόγους ὡς πρός τά ὅρια καί τάς λοιπάς ρυθμίσεις τῆς ἀναδυομένης νέας γεωπολιτικῆς καταστάσεως, τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον συνεκάλεσε τήν Πανορθόδοξον Σύνοδον τοῦ σωτηρίου ἔτους 1872, ἡ ὁποία διά τοῦ Ὅρου αὐτῆς ἀπεκήρυξε, κατέκρινε καί κατεδίκασε τόν φυλετισμόν «τοὐτέστι τάς φυλετικάς διακρίσεις καί τάς ἐθνικάς ἔρεις καί ζήλους καί διχοστασίας ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ, ὡς ἀντικείμενον τῇ διδασκαλίᾳ τοῦ Εὐαγγελίου καί τοῖς ἱεροῖς κανόσι τῶν μακαρίων Πατέρων ἡμῶν».

Ἄξιον ἐπισημάνσεως εἶναι ὅτι ὁ Συνοδικός Ὅρος καταδικάζει τόν φυλετισμόν «ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ», ἐν τῇ ὁποίᾳ «οὔκ ἐνι Ἰουδαῖος οὐδέ Ἕλλην, οὔκ ἐνι ἄρσεν καί θῆλυ, οὔκ ἐνι βάρβαρος, σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλά πάντες ἕν ἐν Χριστῷ».

Παρά ταῦτα, τό πνευματικόν μικρόβιον τοῦ φυλετισμοῦ δέν ἔχει ἀποβληθῆ τελείως ἀπό τούς πιστούς τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί κατά καιρούς προκαλεῖ ἐκδηλώσεις ὁδηγούσας εἰς ὀδυνηράς σκέψεις καί ἀμφιβολίας περί τοῦ κατά πόσον τό κήρυγμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ περί τῆς φύσεως τῆς βασιλείας Του ὡς οὐχί ἐκ τοῦ κόσμου τούτου ἔχει γίνει κατανοητόν καί ἀποδεκτόν.

Δέν εἶναι μόνον ἡ κατά ἐθνοφυλετικάς ὁμάδας διαμορφωθεῖσα ὀργανωτική κατάστασις τῆς Ὀρθοδόξου Διασπορᾶς, ἡ ὁποία προβληματίζει τούς νεωτέρους κυρίως ἐκ τῶν Ὀρθοδόξων καί τῶν προσηλύτων εἰς τήν Ὀρθόδοξον πίστιν, ἄλλ᾽ ἐξ ἴσου καί ἀκόμη περισσότερον προκαλοῦν ἀπορίαν καί ἄλλαι τινές ἐκτός τῆς διασπορᾶς προσπάθειαι νά τονισθῇ ἡ φυλετική ὑπεροχή τινων ἐντός τῶν κόλπων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὑποθαλπόμεναι ἐνίοτε ὑπό τινων Ὀρθοδόξων κατά πλειοψηφίαν Κρατῶν.

Ὁ ὑγιής πατριωτισμός, ὁ ὁποῖος ἐπιζητεῖ τήν πρόοδον τῆς ἰδιαιτέρας ἑκάστου πατρίδος, χωρίς νά συναρτᾷ ταύτην πρός τήν ὑποβάθμισιν τῆς προόδου τῶν ἄλλων χωρῶν, εἶναι βεβαίως εὐκταῖος καί ἀποδεκτός. Ἡ κοινή, ἄλλωστε, πάντων πρόοδος εἶναι σταθερά εὐχή τῆς Ἐκκλησίας καί τό γεγονός τῆς ὑπάρξεως διαφόρων ἐθνῶν εἶναι ἀναμφισβήτητον.

Ὡς ἐκ τούτου, ἡ ὑπό τῆς Συνόδου τοῦ 1872 καταδίκη τοῦ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας φυλετισμοῦ, τόν ὁποῖον ἤδη ἔχουν καταδικάσει πάντα τά πεπολιτισμένα ἔθνη, καί ὅταν ἐμφανίζεται ἐκτός Ἐκκλησίας, δέν ἀφορᾷ τόν ὀρθόν πατριωτισμόν, ἀλλά τήν ὑπεροχικήν διαφοροποίησιν καί οἱονεί μεσσιανικήν ἀντίληψιν ὡρισμένων ὁμάδων περί τῆς εἰδικῆς ἀποστολῆς ἤ τῶν εἰδικῶν ἐκ καταγωγῆς προσόντων τοῦ ἔθνους εἰς τό ὁποῖον ἀνήκουν.

Τοιαύτη τις ὑπεροχική ἀντίληψις, ἐπικρατοῦσα παρά τισι τῶν ἰουδαίων τῆς ἐποχῆς τοῦ Χριστοῦ, καυχωμένων ὅτι εἶναι τέκνα τοῦ Ἀβραάμ, κατεδικάσθη ὡς γνωστόν ὑπό τε τοῦ Χριστοῦ, εἰπόντος ὅτι ὁ Θεός δύναται νά ἐγείρῃ καί ἐκ τῶν λίθων τοιαῦτα τέκνα καί ὑπό συμπάσης τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐκκλησίας, ἀποφανθείσης διά τῆς πρώτης ἐν ταῖς Πράξεσιν περιγραφομένης Ἀποστολικῆς Συνόδου ὑπέρ τῆς ἐπεκτάσεως τοῦ κηρύγματος εἰς πάντα τά ἔθνη χωρίς ὑποχρέωσιν αὐτῶν νά τηροῦν τόν Μωσαϊκόν Νόμον, δηλαδή χωρίς ὑποχρέωσιν νά ἐξομοιωθοῦν φυλετικῶς καί πολιτιστικῶς πρός ὡρισμένην τάχα προνομιοῦχον ἐκ Θεοῦ φυλήν.

Ἤδη σήμερον αἱ ἀνθρώπιναι κοινωνίαι ἔχουν κατανοήσει ὅτι τόσον ὁ ἄκρατος ἐθνικισμός καί φυλετισμός μέ τά ὄνειρα κοσμοκρατορίας ὡρισμένων δῆθεν προνομιούχων ἐθνῶν ἤ φυλῶν, τά ὁποῖα ἐκτρέφει, ὅσον καί ὁ ἄκρατος διεθνισμός, ὁ ὁποῖος ἀρνεῖται τήν ἰδέαν τῆς πατρίδος καί τῆς ἐθνικῆς ὁμοψυχίας καί πολιτιστικῆς καταβολῆς, εἶναι ἐξοβελιστέοι, διότι ὁ μέν πρῶτος ἐρείδεται ἐπί μιᾶς φανταστικῆς καί ἀνυπάρκτου πραγματικότητος, ὁ δέ δεύτερος ἀρνεῖται μίαν ὑπαρκτήν καί ἀδιαφιλονίκητον πραγματικότητα.

Ἐντός ἑνός τοιούτου ἰδεολογικοῦ κλίματος ὡριμότητος τῶν κοινωνιῶν, ἠχεῖ ὡς παραφωνία ἡ καλλιέργεια διαιρετικῶν φυλετιστικῶν ἀντιλήψεων εἰς τόν χῶρον τῆς Ἐκκλησίας, χῶρον κατ᾽ ἐξοχήν ἑνότητος ἐν Χριστῷ. Πολλῷ δέ μᾶλλον εἶναι ἐσφαλμένος ὁ συντονισμός τῆς Ἐκκλησίας πρός κρατικάς βλέψεις μή ἐχούσας σχέσιν πρός τήν εὐαγγελικήν ἐπιταγήν τῆς προσφορᾶς καί τῆς θυσίας, ἀλλά πρός τήν κοσμικήν ἐπιθυμίαν τῆς οἱασδήποτε μορφῆς ἐπεκτάσεως τῆς ἐπιβολῆς συγκεκριμένης κρατικῆς ὀντότητος ἐπί ἄλλων λαῶν.
Τοῦτο σημαίνει ὅτι δέν εἶναι ἐπιτρεπτόν εἰς τήν Ἐκκλησίαν νά γίνεται ὄργανον κρατικῆς ἐπεκτατικῆς πολιτικῆς, ἐνῷ ἀσφαλῶς ὑποχρεοῦται αὕτη νά ἐργάζεται διά τό καλόν τοῦ ποιμνίου της καί, ἐν τῷ μέτρῳ τῶν δυνατοτήτων της, διά τό καλόν καί τῶν λοιπῶν λαῶν.

Οἱ λαοί τῶν δυτικῶν ἐθνῶν, γευθέντες τήν πικρότητα τῶν ἐθνικῶν καί φυλετικῶν ἀντιπαραθέσεων καί τήν ὀξύτητα τήν ὁποίαν προσλαμβάνουν αὗται ὁσάκις ὑποθάλπονται ὑπό τῶν θρησκευτικῶν ἡγετῶν, ἀπεφάσισαν τήν διακοπήν τῶν σχέσεων Κράτους καί Ἐκκλησίας ἤ Θρησκείας γενικώτερον καί ὡδηγήθησαν εἰς τήν θεσμοθέτησιν τοῦ λεγομένου «λαϊκοῦ» κράτους, ἤτοι κράτους μή ἀναμιγνυομένου εἰς τά τῶν θρησκειῶν, αἱ ὁποῖαι ἀναπτύσσονται εἰς τό ἔδαφός του, ἀλλά καί μή ἐπιτρέποντος εἰς τάς Ἐκκλησίας καί Θρησκείας νά ἀναμιγνύωνται εἰς τάς κρατικάς ὑποθέσεις.

Ἡ ἐξέλιξις αὕτη εἶναι ὑγιής κατ᾽ ἀρχήν ἀντίδρασις πρός ἀποφυγήν τῶν ἐκτροπῶν τοῦ καισαροπαπισμοῦ καί τοῦ παποκαισαρισμοῦ, ὧν ἐμνήσθημεν ἐν ἀρχῇ. Ἀλλ᾽ εἶναι λύσις τῶν ἄκρων, ἄν καί λύσις ἀνάγκης πρός ἀποφυγήν τῶν προμνησθεισῶν ὑπερβολῶν. Ὁδηγεῖ ὅμως καί εἰς ἕν ἀνεπιθύμητον ἀποτέλεσμα, ἤτοι εἰς τήν σταδιακήν ἀπομάκρυνσιν τῶν ἀκατηχήτων καί χλιαρῶν περί τήν πίστιν μαζῶν ἀπό τῆς Ἐκκλησίας.

Τό ἐν προκειμένῳ καθῆκον τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τῶν Κυβερνήσεων τῶν κατά πλειοψηφίαν Ὀρθοδόξων λαῶν εἶναι νά ἐξεύρουν ἕνα σύγχρονον τρόπον εἰρηνικῆς συνυπάρξεως καί ἐν ἰσοτιμίᾳ συνεργασίας Κράτους καί Ἐκκλησίας, ὥστε οὔτε ἀνεπίτρεπτοι ἐπεμβάσεις τοῦ Κράτους εἰς τά ἐσωτερικά τῆς Ἐκκλησίας νά γίνωνται, οὔτε νά ἀναμιγνύῃ ἡ Ἐκκλησία ἑαυτήν εἰς κρατικάς ὑποθέσεις. Πρό παντός δέ νά μή χρησιμοποιῇ τό Κράτος τήν Ἐκκλησίαν δι᾿ ἐπεκτατικούς αὐτοῦ σκοπούς, οὐδέ νά ἀνέχεται ἡ Ἐκκλησία τήν τοιαύτην χρησιμοποίησίν της, διότι τοῦτο ἀποτελεῖ τήν χειροτέραν ἀπεμπόλησιν τοῦ σωτηριώδους μηνύματος τοῦ Χριστοῦ καί τῆς σωτηριώδους ἀποστολῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τήν χειροτέραν ἔκπτωσιν ἀπό τῆς πνευματικῆς ὑποστάσεως τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ἐξομοίωσιν αὐτῆς πρός ἕνα τυχαῖον ἐγκόσμιον θεσμόν.

Εἰς τήν ἱστορίαν τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τῆς ἁρμονικῆς συνεργασίας αὐτῆς μετά τοῦ Κράτους ἰδιάζουσαν θέσιν κατέχει ἡ δρᾶσις τοῦ ἁγίου Ἡγεμόνος Στεφάνου, ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ ὁποίου ἐφέτος ἑορτάζομεν τήν πεντακοσιοστήν ἐπέτειον. Αἱ συνθῆκαι δέν εἶναι ὅμοιαι, ἀλλ᾿ αἱ ἀρχαί ἀπό τῶν ὁποίων καθορίζονται αἱ δράσεις, παραμένουν αἱ αὐταί, εὑρίσκουσαι τάς κατά καιρούς ἐνδεδειγμένας πρακτικάς ἐφαρμογάς. Ἡ σοφία καί ἡ ἀγάπη τῶν ἀρχόντων τοῦ κράτους καί τῆς Ἐκκλησίας θά δώσουν ἑκάστοτε τήν εἰς ὡρισμένον τόπον καί χρόνον κατάλληλον ρύθμισιν.

Ἡ Ρουμανία φαίνεται ὅτι ἔχει ἐπιτύχει εἰς αὐτόν τόν τομέα, ὅπως καί εἰς πολλούς ἄλλους. Εὐχόμεθα ὅπως πορεύεται πάντοτε τήν ἀρίστην ὁδόν.

Εὐχαριστοῦμεν διά τήν ἀγάπην σας καί τήν προσοχήν σας.

Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καί τό πλούσιον Αὐτοῦ Ἔλεος εἴη μεθ᾿ ὑμῶν. Ἀμήν.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts with Thumbnails