© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Ρ Ι Ο

Κυριακή 24 Ιανουαρίου 2010

Ο ασπασμός του Τριωδίου, ένα εκκλησιαστικό ζακυνθινό έθιμο









Γράφει και φωτογραφίζει ο Παύλος Φουρνογεράκης

Οι χειμερινές νύχτες του ύπνου παραδίδονται σιγά-σιγά στις ζωηφόρες ακτίνες του ήλιου που θα φωτίσουν και θα ζεστάνουν τη φύση στην αναγέννησή της. Οι μυγδαλιές ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα και φόρεσαν το νυφικό τους σε παρθενικό λευκό που ροζίζει ενίοτε στο ερωτικό κάλεσμα της θηλυκότητάς τους. Οι κλαδευτές τροχίζουν τις ψαλίδες για να προετοιμάσουν τον ερχομό του νέου καρπού στα κλαδιά των φυτών και των δένδρων όταν και το ψύχος σταματήσει ν' απειλεί με τις δικές του νιφάδες.

Μα κι ο Καρνάβαλος άρχισε να προετοιμάζει τον ερχομό του στους δρόμους των πόλεων. Οι μάσκες βγήκαν από τα εργαστήρια και ποζάρουν στις βιτρίνες των καταστημάτων. Διονυσιακά έθιμα, που συνδέονται με την αναγέννηση της φύσης, και καρναβαλικά δρώμενα, που δίνουν χαρά πίσω από τις μυστηριώδεις προσωπίδες και δημιουργούν ψυχική ευφορία, έχουν ήδη προγραμματιστεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο χρόνος κυλά, επαναλαμβάνεται μαζί με τα γεγονότα και τις συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα του κάθε λαού μέσα από τις συνεχείς αναγεννήσεις του δικού του κύκλου.

Η εκκλησία στο πέρασμα των αιώνων δημιούργησε και αυτή το δικό της τελετουργικό για την αναγέννηση του ανθρώπου μέσα από το παράδειγμα της ζωής των παθημάτων και των θαυμάτων του Χριστού. Η Ανάσταση, κορυφαίο θαυμαστό γεγονός, περνά μέσα από τη Σταύρωση. Χρειάζεται την προετοιμασία καλών λόγων και πράξεων και η περίοδος της μεγάλης σαρακοστής είναι μια τέτοια περίοδος. Τέσσερις Κυριακές ψυχολογικής προετοιμασίας για τη δοκιμασία της νηστείας και του πνευματικού αγώνα προηγούνται της Σαρακοστής. Προφωνήσιμος ονομάζεται η πρώτη εβδομάδα που αρχίζει από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου. Η ομώνυμος παραβολή διδάσκει τη βλάβη της υπερηφάνειας και την ωφέλεια της ταπεινοφροσύνης στον τρόπο της σκέψης, της συμπεριφοράς, της προσευχής.

Κατά τη διάρκεια του εσπερινού του Σαββάτου (παραμονή του Τελώνου) που γίνεται στον καθεδρικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων, στην πόλη της Ζακύνθου, ακολουθείται ένα μικρό τελετουργικό που σπανίως απαντάται στις εκκλησίες της υπόλοιπης Ελλάδας. Το λειτουργικό βιβλίο Τριώδιον τοποθετείται κάτω από την εικόνα του Χριστού που βρίσκεται στη δεξιά μεριά, δίπλα από τη μεσαία Πύλη, πάνω σε ένα σκαμνάκι που έχει τυλιχθεί με μαύρο κάλυμμα και φέρει σταυρό σε λευκό χρώμα.

Μετά τα αναστάσιμα τροπάρια του εσπερινού αρχίζουν τα ιδιόμελα από το Τριώδιον. Εκείνη τη στιγμή ο «Ευταξίας» (ο άνθρωπος που ασχολιόταν στο παρελθόν με την τάξη της επισκοπής) ή κάποιος από τους ιερωμένους, παίρνει το Τριώδιο από το τέμπλο και το παραδίδει στον επίσκοπο που βρίσκεται στο θρόνο του, για να το ασπαστεί και στη συνέχεια το περιφέρει και στους υπόλοιπους ιερωμένους της εκκλησίας προκειμένου να κάνουν κι εκείνοι το ίδιο. Στο τέλος παραδίδεται στον πρωτοψάλτη ο οποίος αφού το ασπαστεί σηματοδοτώντας έτσι την αποδοχή αλλά και την προσευχή του για να αντέξει το βαρύ του φορτίο, αρχίζει επίσημα η περίοδος του Τριωδίου, αλλά και των ποικίλων λατρευτικών και ικετευτικών ακολουθιών μέχρι την Ανάσταση. Ο «Ευταξίας», παλιότερα, που οι εκκλησίες γέμιζαν κόσμο, περιέφερε ένα δίσκο για την ενίσχυση των οικονομικών του αφού ιερωμένοι και λαϊκοί αμοιβόντουσαν για τις υπηρεσίες τους στην εκκλησία από τις δωρεές των πιστών και όχι από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Το λειτουργικό βιβλίο Τριώδιον είναι ένας ογκώδης τόμος 477 σελίδων μεγάλων διαστάσεων, το οποίο αρχικά περιείχε τρεις μόνον ωδές (από το οποίο πήρε και ην ονομασία του). Στη συνέχεια εμπλουτίστηκε και περιέλαβε ιερά ποιήματα του Ε΄-ΙΕ΄αιώνα, Ιεροσολυμιτών και Κωνσταντινουπολιτών ιδίως ασματογράφων, κυρίως δε ποιήματα του Ιωσήφ του Υμνογράφου, Κοσμά του Μοναχού, Ανδρέου Κρήτης (365 ποιήματα), Θεοφάνους, Ιωάννου του Δαμασκηνού, Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Ιωάννου Ευχαΐτου, Λέοντος του βασιλέως και Κασσιανής της μοναχής. Περιέχει ακόμα αναγνώσματα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, τριώδια , τετραώδια, ιδιόμελα, κανόνες, ύμνους, ακολουθίες φωταγωγικά κ.α. Καλύπτει όλες τις εκκλησιαστικές ακολουθίες από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο. Από πολλούς ερευνητές, μελετητές και ψαλτάδες θεωρείται το πιο δύσκολο αλλά και το πιο αξιόλογο λειτουργικό βιβλίο. Έχει μεταφραστεί στη Βουλγαρική, τη Ρωσική και άλλες γλώσσες.

Μια διαφορετική λοιπόν περίοδος άρχισε ήδη με παράλληλες εκδηλώσεις, λαϊκές και εκκλησιαστικές, που φέρουν την ελπίδα της αναγέννησης, της σωματικής και της ψυχικής. Μπορούμε να ασπαστούμε και τις δύο, να συμμετέχουμε, να προσευχόμαστε, να χαιρόμαστε, να ξεχνάμε τα προβλήματα ρουτίνας και να αναγεννιόμαστε ψυχικά-πνευματικά-σωματικά σαν τη θαρραλέα μυγδαλιά που όμορφη και ρωμαλέα αντιμετωπίζει τις ραβδώσεις του παγερού βοριά.

Σαρακηνάδο 24-1-2010

1 σχόλιο:

maxforeigner είπε...

Kαλημέρα. Το έθιμο του ασπασμού του Τριωδίου, δεν είναι μόνο Ζακυνθινό. Παλιότερα αυτό επικρατούσε σε όλες τις εκκλησίες. Σιγά - σιγά ατόνησε αφού (πολύ συχνά) ούτε οι μητροπολίτες, ούτε οι ψάλτες παρευρίσκονται στον εσπερινό. Εκεί που τηρούνται οι παραδόσεις (όπως π.χ. στο Άγιο Όρος) εξακολουθεί να τηρείται και αυτό το έθιμο. Μια άλλη παρατήρηση μου, είναι για την ονομασία του βιβλίου. Σε όλες τις ακολουθίες του όρθρου, περιλαμβάνονται οι λεγόμενοι "κανόνες"¨που περιλαμβάνουν 9 ωδές (κάθε ωδή περιλαμβάνει τροπάρια, συνήθως 4 έως 6 στον αριθμό, μερικές φορές και περισσότερα). Οι κανόνες του Τριωδίου είχαν 3 ωδές. Επίσης, η Σαρακοστή δεν αρχίζει φυσικά με την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, αλλά από την Καθαρά Δευτέρα.

Related Posts with Thumbnails